ХIитлар Адолп (нем. Adolf Hitler [ˈaːdɔlf ˈhɪtlɐ]; 1889 шеран 20 оханан, Рансхофен юрт[1] (тахана — Браунау-ам-Иннехь гӀалин дакъа), Австро-Мажаройчоь — 1945 шеран 30 оханан, Берлин, Германи) — национал-социализман бухбиллинарг а, коьрта декъашхо а, КхозлугӀа райхан диктатуран бухбиллинарг, Национал-социалистан немцойн белхалойн партин баьчча (фуьрар) (1921–1945 шерашкахь)[2], Германин райхсканцлер (1933–1945 шерашкахь), Германин фуьрар (1934–1945 шерашкахь), Вермахтан коьрта куьйгалхо (1941 шеран 19 гIуран дуьйна) ШозлугӀа дуьненанйуьккъара тӀамтӀехь.

ХIитлар Адолп
Adolf Hitler
ГӀуллакхан тайпа политик
Вина терахь 20. оханан 1889
Вина меттиг Рансхофен, Браунау-ам-Инн, Австри
Кхелхина терахь 30. оханан 1945
Кхелхина меттиг Берлин, Германи
Корматалла райхсканцлер, фуьрар, рейхсштатгалтар, НСДАП куьйгалхо
Гражданалла Германи Германи
Да ХIитлар Алоис (1837–1903)
Нана Поьлцал Клара (1860–1907)
Зуда Браун Ева
Бераш Жан-Мари Лоре (схьахетарехь)
СовгӀаташ
  • I классан Эчик Жlара
  • II классан Эчик Жlара
  • Некхан хьалхар хlост "Лазаварн" – lаьржа
  • НСДАП-н дашон тобанан хlост
  • «1923 лахьан 9-ла дагалоьцуш» мидал
  • Тlеман ветеранан сийлахь жlара
Куьг таӀор Куьг таӀор
ХIитлар Адолп Викилармехь
Инцухт Гитлеран тайпанехь
Гитлер жима волуш хенахь. (1889/1890)
Гитлер вина цӀа. Иза кхузахь Ӏийна кхо шо кхаччалц. 1934 шеран сурт.
Гитлер (йуккъехь) дешеран накъосташца. 1900 шо.
НСДАП гулам Мюнхенехь
Гитлер 1920-гӀа шерашкахь
Гитлер — оратор
Потсдаман де
Гитлер 1933 шарахь
Гитлер а, Муссолини а.
КхозлугӀа рейх 1939 шарахь. Сина бесца гайтина «Шира рейх»; стигал басахь — 1938 шарахь деккхина латташ; сирла стигал басахь — Богеми а, Морави а
Гитлер Польшехь, 1939 шо
«Гитлер велла». Американской армин газет «Седарчий а, моханаш а»

Самукъане хилларш нисйе бӀаьра

  • 2012 шарахь ХIитларас диллина сурт «ХӀорд буьйсанна» аукционехь доьхкира 32 эзар еврох.[3]
  • «Катакомбан килсан нийса керста динан» векалш гӀортинера ХIитлар вазва[4]
  • Anophthalmus hitleri — ХIитларан сий деш цуьна цӀе тиллина чхьавриг дуьненара дӀайала тарло неонацисташна йукъахь иза гӀарйаларна бахьнехь[5].

Билгалдахарш нисйе бӀаьра

  1. Город в Австрии лишил Гитлера почетного гражданства
  2. 29 июля 1921 года был избран 1-м председателем НСДАП, фюрер с ноября 1921 года [1](ТӀе цакхочу хьажорг), Новая медицина тысячелетия, 4/2008).
  3. Картина Гитлера ушла с молотка за 32 тысячи евро Архивйина 2014-04-28 — Wayback Machine
  4. Дмитрий Стешин. Неканонические иконы: Можно ли молиться Ленину // «Комсомольская правда» от 5 ноября 2009
  5. Мода на неонацизм поставила на грань вымирания редких жуков. NEWSru.com (22 августехь 2006). ТӀекхочу дата: 31 майхь 2013. Архивировано 2 июнехь 2013 года.

Литература нисйе бӀаьра

  • Мазер, В. Адольф Гитлер. — Феникс, 1998. — 608 с. — ISBN 5-222-004595-X.
  • Соколов Б. В. Адольф Гитлер: Фюрер, преступник, личность. М.: Зебра Е, 2-13. — 416 с., 3000 экз., ISBN 9978-5-906339-13-3
  • Фест, И. Адольф Гитлер: в 3 т. = Hitler. — Пермь: Алетейя, 1993. — ISBN 5-87964-005-1. — ISBN 5-87964-006-X (т. 1). — ISBN 5-87964-007-8 (т. 2). — ISBN 5-87964-008-6 (т. 3).
  • Ширер, У. Взлёт и падение Третьего рейха: в 2 т. = The Rise and Fall of the Third Reich. — М.: Захаров, 2009. — ISBN 978-5-8159-0921-2 (т. 1). — ISBN 978-5-8159-0920-5 (т. 2).
  • Heiden, K. A history of national socialism. — Taylor & Francis, 1934. — 1934 p. — ISBN 978-0-374-93776-8.
  • Heiden, K. The Fuhrer: Hitler's Rise to Power. — Basic Books, 1999. — 624 p. — ISBN 0-7867-0683-X.
  • Welch, D. Hitler: profile of a dictator. — Routedge, 2001. — 144 p. — ISBN 978-0-415-25075-7.
  • Аллан Буллок. Гитлер. Исследование тирании. — 1952.
  • Последние дни Гитлера.. — свидетельства немецкого офицера Герхарда Больдта, Вырезка из пяти номеров газеты «Правда», декабрь 1947 г., январь 1948 г..
  • Штайнерт М. Гитлер. / Пер. с фр. Е.Головиной. — М.: Этерна, 2010. — 672 с.: ил. — (Новая версия). — 3000 экз. — ISBN 978-5-480-00242-3

Хьажоргаш нисйе бӀаьра

Фильмографи нисйе бӀаьра

  • «Шкала времени. Становление Адольфа Гитлера» (инг. Time watch. Тhе Мaking of Adolf Hitler) — 2002 шарахь BBCс йаккхина документан фильм.
Хьалха хилларг:
Курт фон Шлейхер
Германин Рейхсканцлер
(КхозлугӀа рейх)

1933 шо1945 шо
Когаметтаниг:
Йозеф Геббельс
Хьалха хилларг:
Пауль фон Гинденбург
(президент санна)
Германин Фюрер*
(КхозлугӀа рейх)

1934 шо1945 шо
Когаметтаниг:
Карл Дёниц
(президент санна)
* 1934–1945 шерашкахь Германин рейхспрезидентан а, рейхсканцлеран дарж вовшах тоьхна дара. 1934 шеран 2 августехь араделла законца вовшахтоьхна даржан цӀе йара «фюрер а, рейхсканцлер а» («Der Führer und Reichskanzler»). «Германин империн фюрер а, рейхсканцлер а» цӀе йолу титул цо лелира 1938 шо чекхдаллалца. 1939 шеран январь дуьйна Гитлер «фюрер» олура. Амма шен «Политикин весетехь» 1945 шеран 29 апрелехь цо и дарж дикъира. Рейхспрезидентан а, рейхсканцлеран а дарже ши стаг хӀоттийра: (Карл Дёниц а, Йозеф Геббельс) а.