Марс — Маьлхан системехь Маьлхан тӀера 4-гӀа планета, йозаллина 7-гӀа планета; Марсан йозалла йу Дуьнена йозаллина 10,7 %. ЦӀе тиллина Шира Риман тӀеман делан цӀарах. Цкъацца Марсах олу «цӀен планета» цуьна тӀехулен цӀе бос бахьнехь. Иштта бос цуьнан бу Марсан тӀехь эчиган оксид хиларна. Астр. символ: ♂.

Марс

«Хаббл» телескопас 2001 шаран 26 июнехь даьккхина Марсан сур.
Орбитан характеристикаш
Перигелий 2,06655×108 км[1]
Афелий 2,49232×108 км[1][2]
1,666 а. е.[2]
Эксцентриситет орбиташ (e) 0,0933941[1][2]
Сидеран мур тӀедерзор (продолжительность года)
686,98 земных суток
1,8808476 земных лет[1][2]
Синодан мур тӀедерзор 779,94 земных суток[1]
Орбитан чехкалла (v) 24,13 км/с (средн.)[1]
24,077 км/с[2]
Орбитан охьане (i)

1,85061° (относительно плоскости эклиптики)[1]

5,65° (относительно солнечного экватора)
Гоьдолу шадан дохалла (Ω) 49,57854°
Перицентран аргумент (ω) 286,46230°
Спутникаш 2 (Фобос, Деймос)
Физикин характеристикаш-ref
Экваторан радиус 3396,2 км[3][4]
0,532 земного
Полюсан радиус 3376,2 км[3][4] 0,531 земного
Йуккъера радиус 3389,5 км[1][2]
0,5320 земного
ТӀехулан майда (S) 144 371 391 км² (0,283 земной)[2]
Чухоам (V) 1,6318 ×1011 км³[1][2]
0,151 земных
Йозалла (m) 0,64185×1024 кг[1][2]
0,107 земных
Йуккъера дуькъалла (ρ) 3933 кг/м³[1][2]
0,714 земной
паргӀата охьакхетаран сихдалар на экваторе (g) 3,711 м/с²
0,378 g[2]
ШолгӀа космосан чехкалла (v2) 5,03 км/с
0,45 земной[1][2]
Экватаран хьийзаран чехкалла 868,22 км/ч
Хьийзаран мур (T) 24 часа 37 минут 22,663 секунды[2] (24,6229 ч) — сидерический период вращения,
24 часа 39 минут 35,244 секунды (24,6597 ч) — длительность средних солнечных суток.[5]
Семан охьатаӀар 25,1919°[5]
нийса тӀейалар къилбседа полюса (α) 317,681°[1]
Легар къилбседа полюса (δ) 52,887°[1]
Альбедо 0,250 (Бонд)[1]
0,150 (геом.альбедо) 0,170[1]
186 К;
−87 °C[2]
268 К;
−5 °C[2]
Атмосфера
Атмосферан таӀам 0,4-0,87 кПа (4×10-3-8,7×10-3 атм)
ХӀоттам:

95,32 % КӀорамуьсталлин газ[1]

2,7 % азот
1,6 % аргон
0,13 % кислород
0,08 % хьаьха газ
0,021 % Хин Ӏа

0,01 % Азотан окись


Хилларш нисйе бӀаьра

  • Марсан нулин меридиан лоруш ю Эйри-0 кратеран чекхйолуш ерг.

Билгалдахарш нисйе бӀаьра

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Williams, David R. Mars Fact Sheet. National Space Science Data Center. NASA (2004 шеран 1 сентябрь). ТӀекхочу дата: 2011 шеран 22 март. Архивйина 2011 шеран 16 июлехь
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Mars: Facts & Figures. NASA. ТӀекхочу дата: 2007 шеран 6 март. Архивйина 2011 шеран 4 августехь
  3. 1 2 Seidelmann, P. Kenneth (2007). "Report of the IAU/IAGWorking Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006". Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy. 90: 155–180. doi:10.1007/s10569-007-9072-y. Дата обращения: 2007 ш. 28 августехь. {{cite journal}}: Неизвестный параметр |coauthors= игнорируется (|author= предлагается) (справка)К:Википедия:Ошибки CS1 (неподдерживаемый параметр)
  4. 1 2 Согласно наиболее приближённой к реальной поверхности планеты модели эллипсоида
  5. 1 2 M. Allison, M. McEwen. A post-Pathfinder evaluation of areocentric solar coordinates with improved timing recipes for Mars seasonal/diurnal climate studies // Planet. Space Sci., 48, 215—235, 2000. DOI:10.1016/S0032-0633(99)00092-6

Литература нисйе бӀаьра

  • Бурба Г. А. Номенклатура деталей рельефа Марса. — М.: Наука, 1981. — 85 с. — 1000 экз.
  • Владимир Сурдин. Марс: Великое противостояние. — М.: Физматлит, 2004. — 240 с. — ISBN 5-9221-0454-3.
  • И. А. Комаров, В. С. Исаев. Криология Марса и других планет солнечной системы. — М.: Научный мир, 2010. — 296 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-91522-138-2.
  • Маров М. Я. Планеты Солнечной системы. — 2-е изд. — М.: Наука, 1986. — 320 с.
  • Гребеников Е. А., Рябов Ю. А. Поиски и открытия планет. — М.: Наука, 1975. — 216 с. — (Главная редакция физико-математической литературы). — 65 000 экз.
  • Солнечная система / Ред.-сост. В. Г. Сурдин. — М.: Физматлит, 2008. — 400 с. — ISBN 978-5-9221-0989-5.
  • Бронштэн В. А. Планета Марс. — М.: Наука, 1977.
  • Gunter Faure, Teresa M. Mensing. Introduction to planetary science: the geological perspective. — Springer, 2007. — 526 p. — ISBN 978-1-4020-5233-0.

Хьажоргаш нисйе бӀаьра

Карты Марса с названиями деталей рельефа на русском языке
Карты, фотографии и различная информация о Марсе