Чухчахьера

Чухчахьера (лат. Ursa Minor) — стигалан Къилбаседа эхиган полюсан гергара седарчийн гулам. Стиглахь дӀалоцу 255,9 квадратан градусан майда, чохь бу бӀаьрго лоцу 25 седа.

Чухчахьера
лат. Ursa Minor   (д. д. Ursae Minoris)
Дацдар	UMi
Символ	Чен кӀорни
Дуьххьал тӀебалар	0h 00m тӀера °24h 00m  кхаччалц
ОхьатаӀар	+66° тӀера °+90°  кхаччалц
Майда	256 кв. градус (56 меттиг)
Видимо в широтах	+90°  тӀера −0°. кхаччалц
Уггаре къегина седарчий (седарчийн гуш болу барам < 3m)
Къилбаседа (α UMi) — 2,02m Кохаб (β UMi) — 2,08m
Метеоран Ӏовраш
Урсидаш
Лулара седарчийн гуламаш
Саьрмик Жираф Цефей
Медиафайлаш Викилармехь

Чухчахьерин чохь тахана лаьтта Дуьненан Къилбаседа полюс, Къилбаседин маьӀиган бохаллин барамехь 40'. 2103 шарахь прецесси бахьнехь и барам лагӀлур бу 27’37".

Седарчий

Уггаре къегина гуламан седарчий:

• Къилбаседа (α UMi). Седин барам 2,03
• Кохаб (β UMi). Гуш болу седин барам 2,08^m. Вайн эрал хьалхара 2000 шерера вайн эрал хьалхара 500 шо кхаччалц Кохаб хилла уггаре гергара седа Дуьненан Къилбаседин полюсан, къегина седа а, ловзийна къилбаседин роль, иза гайтина цуьнан Ӏаьрбийн цӀеран чохь Кохаб-эль-Шемали (Къилбаседа).
• Феркад (γ UMi). Седин барам 3,05^m.
• Йильдун (δ UMi). Гуш болу седин барам 4.36^m.
• Уроделус (ε UMi). Кхин а Цирциторес. Гуш болу седин барам 4,20^m.
• Алиф аль Фаркадин (ζ UMi). Гуш болу седин барам 4,274^m.
• Анвар аль Фаркадин (η UMi). Кхин а Алласо. Гуш болу седин барам 4,956^m.

Астеризмаш

Жима Чами астеризмо стиглахь кхуллу амале дагахь лаьтта кеп. Йукъалоцу ворхӀ седа — α (Полюсан), β (Кохаб), γ (Феркад), Чухчахьерин δ, ε, ζ, η. Жима Чамино шен кепаца дагайоуьйту Боккха Чами астеризм, иза лаьтта ВорхӀ вешин ворхӀ седа гуламан гена йоццуш.

Чамин йистера ши седа (Кохаб а, Феркад а) шеш гойту Полюсан Хой астеризм.

Истори

Чухчахьера Уранин Куьзга атласера Саьрмико гуо бина

Гай Юлий Гигина чӀагӀдарца, антикин астрономин йукъа и седарчийн гулам балийна Милетан Фалеса, иза Клавдий Птолемейн «Альмагест» седарчийн стиглан каталогана йукъатуьйхира.

ВорхӀ вешин ворхӀ седа гулам желтойша лорура нимфа Каллисто, ткъа Чухчарийн гулам — цуьнан жӀаьла. Желтойн мифашца, Зевса лейина нимфа Артемида, Каллисто. Цуо вина кӀант Аркад. Нимфа а, шен бер а чӀирах хьалхадоккхуш, Зевса хьалабаьхна уьш стигла, Каллисто — Чухчахьера йина, ткъа кӀант — Волопас вина.

Стиглахь лахар

Чухчахьера а, ВорхӀвешин ворхӀ седа а

Россехь дерриг шарахь го седарчийн гулам. Къилбаседа (Чухчахьерин α) карбархьама, ойланца дӀайахьа йеза Меракан (ВорхӀвешин ворхӀ седин β) а, Дубхен (ВорхӀвешин ворхӀ седин α) йукъара йукъаметтиг цуьнан йохаллин 5-зза совйолу. Россин уггаре къилбаседин кӀошташкахь гуламан декъан кульминаци хуьлу зенитан областехь, ткъа йисинчу меттигашкахь йерриг хенахь а къилбаседехь хуьлу.

Хьажа кхин а

• Чухчахьера гуламан седарчийн исписка

Литература

• Медведица Малая // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

Хьажоргаш

• Малая Медведица (бил-боцу.). wikisky.org. ТӀекхочу дата: 2012 шеран 11 ноябрь. Архивйина 2012 шеран 19 ноябрехь
• Малая Медведица (бил-боцу.). Астромиф. ТӀекхочу дата: 2012 шеран 5 ноябрь.