Аьхкенан малх хӀоттар

Аьхкенан малх хӀоттар — Малх шен эклиптикехула леларехь уггаре къилбаседехьара меттиге кхочу хьал, (Къилбаседа эхигехь аьхкенан малх хӀоттар, XXI бӀешарахь хуьлу 20 йа 21 июнехь), йа шен эклиптикехула уггаре къилбехьара меттиге кхочу хьал (аьхкенан Къилба эхигехь малх хӀоттар, XXI бӀешарахь хуьлу 20 — бӀешо чекхдолуш, 21 йа 22 декабрь^[5]).

UTC-ца малх цӀа кхачаран, де-буьйса нисдаларан терахь а, хан а
шо	Де-буьйса нисдалар март^[1]		Малх цӀа кхачар Июнь^[2]		Де-буьйса нисдалар сентябрь^[3]		Малх цӀа кхачар декабрь^[4]
шо	де	хан	де	хан	де	хан	де	хан
2002	20	19:16	21	13:24	23	04:55	22	01:14
2003	21	01:00	21	19:10	23	10:47	22	07:04
2004	20	06:49	21	00:57	22	16:30	21	12:42
2005	20	12:33	21	06:46	22	22:23	21	18:35
2006	20	18:26	21	12:26	23	04:03	22	00:22
2007	21	00:07	21	18:06	23	09:51	22	06:08
2008	20	05:48	20	23:59	22	15:44	21	12:04
2009	20	11:44	21	05:45	22	21:18	21	17:47
2010	20	17:32:13	21	11:28:25	23	03:09:02	21	23:38:28
2011	20	23:21:44	21	17:16:30	23	09:04:38	22	05:30:03
2012	20	05:14:25	20	23:09:49	22	14:49:59	21	11:12:37
2013	20	11:02:55	21	05:04:57	22	20:44:08	21	17:11:00
2014	20	16:57:05	21	10:51:14	23	02:29:05	21	23:03:01
2015	20	22:45:09	21	16:38:55	23	08:20:33	22	04:48:57
2016	20	04:30:11	20	22:34:11	22	14:21:07	21	10:44:10
2017	20	10:28:38	21	04:24:09	22	20:02:48	21	16:28:57
2018	20	16:15:27	21	10:07:18	23	01:54:05	21	22:23:44
2019	20	21:58:25	21	15:54:14	23	07:50:10	22	04:19:25
2020	20	03:50:36	20	21:44:40	22	13:31:38	21	10:02:19
2021	20	09:37:27	21	03:32:08	22	19:21:03	21	15:59:16
2022	20	15:33:23	21	09:13:49	23	01:03:40	21	21:48:10
2023	20	21:24:24	21	14:57:47	23	06:49:56	22	03:27:19
2024	20	03:06:21	20	20:50:56	22	12:43:36	21	09:20:30
2025	20	09:01:25	21	02:42:11	22	18:19:16	21	15:03:01
2026	20	14:45:53	21	08:24:26	23	00:05:08	21	20:50:09
2027	20	20:24:36	21	14:10:45	23	06:01:38	22	02:42:04
2028	20	02:17:02	20	20:01:54	22	11:45:12	21	08:19:33
2029	20	08:01:52	21	01:48:11	22	17:38:23	21	14:13:59
2030	20	13:51:58	21	07:31:11	22	23:26:46	21	20:09:30
2031	20	19:40:51	21	13:17:00	23	05:15:10	22	01:55:25
2032	20	01:21:45	20	19:08:38	22	11:10:44	21	07:55:48
2033	20	07:22:35	21	01:00:59	22	16:51:31	21	13:45:51
2034	20	13:17:20	21	06:44:02	22	22:39:25	21	19:33:50
2035	20	19:02:34	21	12:32:58	23	04:38:46	22	01:30:42
2036	20	01:02:40	20	18:32:03	22	10:23:09	21	07:12:42
2037	20	06:50:05	21	00:22:16	22	16:12:54	21	13:07:33
2038	20	12:40:27	21	06:09:12	22	22:02:05	21	19:02:08
2039	20	18:31:50	21	11:57:14	23	03:49:25	22	00:40:23
2040	20	00:11:29	20	17:46:11	22	09:44:43	21	06:32:38
2041	20	06:06:36	20	23:35:39	22	15:26:21	21	12:18:07
2042	20	11:53:06	21	05:15:38	22	21:11:20	21	18:03:51
2043	20	17:27:34	21	10:58:09	23	03:06:43	22	00:01:01
2044	19	23:20:20	20	16:50:55	22	08:47:39	21	05:43:22
2045	20	05:07:24	20	22:33:41	22	14:32:42	21	11:34:54
2046	20	10:57:38	21	04:14:26	22	20:21:31	21	17:28:16
2047	20	16:52:26	21	10:03:16	23	02:07:52	21	23:07:01
2048	19	22:33:37	20	15:53:43	22	08:00:26	21	05:02:03
2049	20	04:28:24	20	21:47:06	22	13:42:24	21	10:51:57
2050	20	10:19:22	21	03:32:48	22	19:28:18	21	16:38:29

Тропикин асанехь йоцу шораллашкахь хаало, аьхкенан малх хӀоттар шеран уггаре дехачу дийнахь йа уггаре йоцачу буса хилар, оцу деношкахь-буьйсанашкахь стиглара мелхан делкъенан локхалла уггаре йоккха хуьлу.

Оьздангаллехь нисйе бӀаьра

Аьхкенан малх хӀоттаран Ӏида шуьйра даздо тайп-тайпана къаьмнаша. Славянийн Ӏида девза Иван Купала олий, финнийн а, ингерманлаттахойн — Юханнус олий, латышийн — Лиго олий. Нохчаша аьхкенан хьалхара де лору, якутийн оцу дийнахь хуьлу Ысыа́х (якут. Ыhыах) — аьхкенан Ӏида. Иза ду Айыы деланийн сийнна а, Ӏалам дендаларна а хӀоттийна бӀаьстенан-аьхкенан Ӏида, оцу дийнахь доӀнаш даран, комаьршша тойш хӀитторан, кхумыс мийларан, хелхарш даран, халкъан ловзар даран, говраш хехкаран, ондачеран а тӀах аьллачеран къийсамаш хӀитторан Ӏадат^[6].