Бакъо
Бакъо — адамийн йукъараллехь, нехан лелар нисдан а, цера йукъаметтиг ларъян а, раж а хилита. Цаьрга вовшен ницкъ ца байта хьажар а, кхин дӀа а, цу тайпа Ӏалашонаш а йoлуш кхоьллан массо а бакъонаш. Цаьра гойту мегар дерг а, мегар доцург а. Уьш ларъян массо стеган тӀе диллан декxар ду.
Бакъонан ницкъ бакъбан, цуьнга мелла алсаме неха ларам а хилита оьшу:
- бакъонан бух бакъбин тӀелаьцна иза хилар.
- бакъо тӀелаьцначул тӀаьхьа. Махкахь бехаш болу бахархошна иза дӀакхайкха ян публикацишца. ХӀунд аьлча, хӀора вахархо шен Ӏедало тӀе диллан декъар доьвзаш а, тӀаккха и декъар кхочуш дан дезаш ву.
- пачхьалкхо тӀелаьцна йолу бакъо лар ян езаш йу. Масалла, и тӀелаьцна йoлу бакъо лар ца йина волу вахархочуна таIзар a деш.
Бакъо, мораль, этика
бӀаьра нисйанБакъо моралех а, гӀиллакхеx а, кхаьсташ йу. ХӀунда аьлча бакъонах хоьттан таӀзар ду(цхьаъ вукханах къастаза дозуш ду). Нагахь санна и бакъо тергал ца яхь Ӏаткъам бан.
Ткъа иштта бакъо къаьсташ йу этиках. Бакъона коьрта Ӏалашо йу — дӀа хоттийнa бакъонашан а, Ӏедал- низамийн а, маьӀан хӀу ду билгалдаккха. Цуьнан коьрта Ӏалашо йац: хӀуман моралех хьакхалуш агӀона мах хада бар: нийса ду йа харц ду аьлла. Цундела гӀиллакяхь а, этикехь а, ца догӀуш долу хӀумнаш бакъоно магийна дац аьлла билгалдаькхна ца хила тарло.
Бакъонан системийн классификаци
бӀаьра нисйан- Романийн-германхойн бакъонан доьзал-цхьанатоьхна йoлу массо а континенталийн Европин пачхьалкхашан бакъонаш. Римера бакъо шей бух а болуш. Оцу бакъонан доьзаллийна йуккъе йoху бакъонан системийн коьрта хьост -нормативан акт йу.
- Ингалс-саксонийн бакъонан доьзал- тобан йуккъе йоьлху: Йоккха Британийн а (Шотланди йoцург), Канадийн а, Америкин Цхьанатоьхна Штаташийн а, Ямайкийн а, Австралийн а, бакъонан системаш. Оцу бакъонан системшан лардаш йу -принцип stare decisis (лат: хьалхе бина сацам тӀаьхь латтар)
- Динан бакъонан доьзал- бакъонан системийн коьрта хьост — Делан дош ду. Масалла, бусулб динехь — шарI ду.
- Ламастан бакъонан доьзал — оцу тобан йуккъе йоьлху бакъонан системашна коьрта хьост йу — ламаст а, Ӏадат а, уьш шийра хенашкахь дуьндахь хьа догӀуш хилари тер наха йух-йуха уьш лела деш, диц а ца деш лаьтта.
Бакъонан кеп-кепара дакъош
бӀаьра нисйан- Конституцийн бакъо
- Административан бакъо
- Вахаркипан бакъо
- Финансийн бакъо
- Доьзалан бакъо
- Къинхьегаман бакъо
Тайп- тайпана бакъонах хоьттина-дихкина Ӏилманаш
бӀаьра нисйан- Бакъонан истори
- Бакъонан философи
- Бакъонан социологи
- Бакъо а, экономикаъ (йа бакъонан экономикин анализ)
- Бакъонан антропологи
Литература
бӀаьра нисйан- Алексеев С. С. Общая теория права. В двух томах. — М.: Юридическая литература, 1981. — Т. 1. — 361 с.
- Алексеев С. С. Общая теория права. В двух томах. — М.: Юридическая литература, 1982. — Т. 2. — 360 с.
- Давид Р., Жоффре-Спинози К. Основные правовые системы современности = Les grands systemes de droit contemporains / Пер. с фр. В. А. Туманова. — М.: Международные отношения, 1996. — 400 с. — ISBN 5-7133-0892-8.
- Марченко М. Н. Теория государства и права. — М.: Проспект, 2006. — 640 с. — ISBN 978-5-392-02414-8.
- Матузов Н. И., Малько А. В. Теория государства и права: Учебник. — М.: Юристъ, 2004. — 512 с.
- Нерсесянц В. С. Философия права. — М.: Норма, 2005. — 848 с. — ISBN 5-89123-098-4.
- Нерсесянц В. С. Общая теория права и государства. — М.: Норма, 2002. — ISBN 5-89123-381-9.
- Проблемы общей теории права и государства. Учебник для вузов / Под общей редакцией члена-корр. РАН, доктора юрид. наук, проф. В. С. Нерсесянца. — М.: Норма, 2006. — 832 с. — ISBN 5-89123-361-4.
- Протасов В. Н., Протасова В. Н. Лекции по общей теории права и теории государства. — М.: Издательский дом «Городец», 2010. — 752 с. — ISBN 978-5-9584-0251-9.
- Пристенский В. Н. Русская аксиология права: личность в контексте тотальности. — Александр Иванович Введенский и его философская эпоха. — СПб.: СПбГУ, 2006. — С. 266—273.
- Теория государства и права / Под ред. В. М. Корельского и В. Д. Перевалова. — М.: ИНФРА М-Норма, 1997. — 570 с. — ISBN 5-86225-404-4.
- Трубецкой Е. Н. Энциклопедия права. — СПб.: Изд-во «Лунь», 1998. — 224 с. — ISBN 5-8114-0064-0.
- Черданцев А. Ф. Теория государства и права: Учебник для вузов. — М.: Юрайт-М, 2002. — 432 с. — ISBN 5-7975-0616-5.