Чаплин, Чарльз — Версийн башхалла

}}

 

 

== Биографи ==

 

=== Бералла (1889—1909) ===

 

Чарли дуьххьара сцени тӀе велира [[1894 шо|1894 шарахь]], пхи шо кхаьчна волуш, мюзик-холл программехь ше ненан меттан. Легашан цамгар бахьнехь тӀаьххьаре цуьна ненан аз дайра. Чарлис эшар локхуш дукха чогӀа хазахетта нах цунна ахчанаш кхисса буьйлабелира. Эшар локхучур сецна иза ахча гулда волавелир. Гулдин велча югӀа а сцени тӀе хьала а ваьлла цо эшар чекхъяккхира. Иза яра Чарлин хьалхара концерт а, цуьнан ненан тӀаьххьарниг а.

Масийтта шарахь цо варьетехь болхбира. 16 шо кхаьчна дуьна цо шена чӀондар Ӏамо лууш хӀора дийнахь 4-16 сахьтехь болхбора, шена бойзучаргара урокаш оьцуш.

 

 

=== Америкехь даьккхина дуьххьара шераш (1910—1913) ===

 

 

Цкъа хьалха къоначу актеран халадара кинематографан тӀедилларшца тарвала. Чаплинс дакъалецна хьалхара фильм якхинчула тӀехь Сеннетс аьллера Чаплин балха эцара шен гӀалат дара<ref>Chaplin, Charles. My Autobiography. Penguin. 1964. 149. ISBN 978-0-14-101147-9</ref>.

Цкъа хьалха Чаплин Сеннетс йоккхуш йолу фильмий хатӀ лело гӀертара. Амма и хатӀ йитчи бе иза гӀар ца волу. Кестта иза гӀарваьлла киноактер хилира. Чаплин шен экранан васт шаръя волавелира. Дуьххьара цуьна персонаж тӀехьаьжна къух тервара. Амма тӀехь-тӀехьа жим-жималца цуьна дикалла а, лиризм а совйолура.

 

 

<blockquote>Суна ца хаьара муха грим я еза. Со сайн куцан резавацар. Костюмерны чуьвоьдуш суна цӀеххьана дагадеара шуьра, кхозуш хеча тӀейоха, чӀогӀа яккхи мачаш а, котелок а, кера Ӏаса эца а. Суна леара сан бедарш цхьана ца йогӀуш хила: дукха шуьйра хеча а, готта костюм а, жима котелок а, яккхи мачаша а. Суна ца хаьара со жима хила веза, я воккху хила веза. Амма суна дагадеара со Сеннетна дукха жима хетар. Цун дела аса сайна жима мекхаш тӀелатийра. Суна хетара и мекхаш бахьнехь со воккху хетар ву, ама цара са мимика къайла йоккхур яц аьлла. Кечлуш хенахь суна ца хаьар хӀун амал хила еза оцу вастан тӀехьа, амма со кеч ма велла сан костюмс а, гримс а схьаэлира сога хила еза васт. Со павильончу веача сан персонаж кхоллаелира.</blockquote>

Америкехь маккартизм йолаелча Чаплин американ дуьхьал болх беш ву аьлла бехкева болабелира. Иза къайлах коммунист ву аьлла шекбойлера. ФБР куьйгалхо Эдгар Гувер омра йинера Чаплинах лаьцна досье гулъяш беш болу болх чӀагӀбе аьлла. И досье гулдеш болх 1930-гӀа шарашкахь болабина бара. Цул совнах Гувер гӀертара Чаплин Америкера араваккха. ФБРс Чаплин хьийзавар совделир Чаплинс [[1942 шо|1942 шарахь]] шозлугӀа фронт хьаялларгахьа кампани йиначулатӀехь. 1940-гӀа шараш чекхдолуш хенахь конгрессменаш бара Чаплин конгрессе кхайкха гӀерташ. Амма цара иза ца дира, схьахетарехь, цо шайх лаьцна цхьа кхардам баккхарна кхоьруш<ref name = "fjnruu">Whitfield, Stephen J., ''The Culture of the Cold War'', page 187—192</ref>.

 

 

ТӀаккха Чаплин Швейцарехь йолу Веве аьлла гӀаланахь Ӏа волавелира.

Швейцарехь Чаплинс язйира эшар шен аздоцу фильмашна, «Дешин хорша» фильман аз дира.

 

 

Ша яккхина «Паччахь Нью-Йоркехь» аьлла фильмехь ([[1957 шо]]) и ша левзира коьрта роль.

[[1972 шо|1972 шарахь]] цунна шозлугӀа елира «Оскар». И бахьнехь иза Америке веара йоцца хан яккха — цунна кӀезиг виза бе ца елира.

 

 

 

Чаплин безамна Женевин Ӏаьмна йистехь хӀоттина хӀоллам.

 

 

Чаплинс йоаза зуда ялийра, цунах 12 бер диснера. Царех цхьаберш г1иртира артисташ хила, амма евзуш артист Джеральдина Чаплин бен ца хилира.