Дуьненайукъара йукъаметтигаш — Версийн башхалла
| [теллина верси] | [теллина верси] |
Чулацам дӀабаьккхина Чулацам тӀетоьхна
Нисдарах лаьцна йаздина дац |
Нисдарах лаьцна йаздина дац |
||
МогӀа 191:
# Хьовсу дуьненаюкъара баланашка, церан вовшен йолу уьйранашка цхьаьна дуьненаюкъара контекстехь.
# Ца йо цӀеххьана йолу бӀосталлаш чоьхьарчу а, арахьарчу а политикан юкъахь.
== Дипломати ==
{{main|дипломати|дипломатин юкъаметтигаш|дипломатин протокол|векал}}
Диплома́ти — [[пачхьалкх]]ийн [[арахьара политика]] дӀакхехьаран, практикан белхаш, кепаш, методаш цхьанатоьхна гойтуш болу гӀирс бу, билггала бахьнашца а, амалшца а бечу белхан чоьтаца лелабо; пачхьалкхийн а, правительствийн а, пачхьалкхийн арахьара Ӏалашо кхочушъяран арахьарчу уьйранийн леррина меженийн куьйгалхойн официалан болх, ткъа иштта оцу пачхьалкхийн хьашташ лардар. Диплома́ти кхетамах тесна дов ца далийтарехь а, дерзорехь а барт барехь къамелашдаран говзалла, компромиссаш лахар а, вовшен пайдехь болу барт бар а, дуьненаюкъара уьйранаш шоръяр а, кӀаргъяр а.
== Дуьненаюкъара юкъаметтигийн декъашхой ==
Таханлерчу дуьненан политикехь бу дукха тайп-тайпана декъашхой.
Амма хӀинца а тоьлуш дисина хьажар, дуьненан политикин коьрта субъекташ [[пачхьалкх]] я пачхьалкхийн тобанаш (союзаш) хилар.
ТӀаккха а тахана билгалъяьлла нийса йолу дуьненаюкъара юкъаметтигийн декъашхой шорбаран тенденци.
ТӀехь-тӀехьа дуьненаюкъара юкъаметтигашкахь алсама ладаме субъекташ хуьлу [[дуьненаюкъара кхолламаш]].
Уьш дукха хьолахь екъало пачхьалкхашна юкъарчарний (правительствошна юкъарчарний) а, [[правительствон боцу кхолламашний]] а.
== Дуьненаюкъара юкъаметтигийн теори ==
{{main|дуьненаюкъара юкъаметтигийн теори}}
Социалан Ӏилман гуранчура дисциплина санна йолу дуьненаюкъара юкъаметтигийн теорис, Ӏамадо дуьненан «низам», аьлча а массо а институташ цхьаьна, билгалйоккхуш йолу интеграцин а, дуккха а локалан юкъараллин вовшашца йолу уьйранийн кеп.
=== Геополитика ===
{{main|геополитика}}
Геополитика ({{lang-el|γη}} — дуьне + {{lang-el2|πολιτική}} — пачхьалкхийн я юкъараллин гӀуллакхаш) — аналлин тергояран юкъараллин Ӏилма ду. И термин леладар гӀиллакхе хилла коьрта агӀора географин факторийн политикан Ӏаткъамбар дийцарехь, амма иза лелор шуьйра даьржира XX бӀешарахь{{Яц АИ|10|03|2010}}.
Геополитика —дисциплинаран юкъара Ӏилма ду законехь тайп-тайпанчу пачхьалкхийн, пачхьалкхийн юкъараллин Ӏаткъамийн сфераш (ницкъийн центраш) ю, дуккха а [[Дуьне]]нан есаллин бараман коммуникацина йоькъуш а, юхайоькъуш а. Къастайо гӀиллакхийн геополитика а, керла геополитика ([[геоэкономика]]) а, тӀеххьарлера геополитика ([[геофилософи]])<ref name=autogenerated1>[http://dergachev.ru/book-geop-2004/index.html Дергачев В. А. Геополитика, 2004]</ref>. ГӀиллакхийн геополитико пачхьалкхан тӀеман-политикан ницкъе узу, коьрта роль ю неха латташ дӀалецаран географин факторийн, иза ду (Хаусхоферца)<ref>[http://grachev62.narod.ru/haushofer/content.htm О геополитике: Работы разных лет]</ref> пачхьалкхан географин хьекъал. Геоэкономико гӀиллакхийн геополитикех къаьсташ акцент йо пачхьалкхан экономикан ницкъан. ТӀеххьарлера геополитикехь хьалхе ю сина ницкъан тӀеман а, экономикан а ницкъал, таро ло чекхвала гӀиллакхийн географин а, экономикан а детерминизмах базисан фактораш шордаран чоьтах, цуо дуьненаюкъара юкъаметтиг ашкахь пачхьалкхийн низам билгалдоккху<ref name=autogenerated1 />.
| |||