Итальянийн мотт — Версийн башхалла
| [теллина верси] | [теллина верси] |
Чулацам дӀабаьккхина Чулацам тӀетоьхна
Нисдарах лаьцна йаздина дац |
Нисдарах лаьцна йаздина дац |
||
МогӀа 184:
Элпаш ''c'', ''g'' билгалдоху аьзнаш {{IPA|[k]}}, {{IPA|[g]}} хьалхарчу могӀанера доцучу мукъа аьзнашна хьалха (''o'', ''u'', ''a''), ткъа мукъа аьзнашна ''e'', ''i'' уьш доьшу {{IPA|[ʧ]}} а, {{IPA|[ʤ]}} а. Цхьаьна «''ci'', ''gi'' + мукъа аз» элп ''i'' ца доьшу, ткъа билгал бен ца доккху дешар ''c'', ''g'' [[аффрикаташ|аффрикат]]а сашша ({{langi|it|ciao}} 'салам'/'Ӏие шайна' {{IPA|['ʧao]}}), нагахь ''i'' уозош дацахь. Цхьаьна элпаш ''cie'', ''gie'' хӀинцалерачу маттахь ца къаьста аларца ''ce'', ''ge''({{IPA|[ʧe]}} а, {{IPA|[ʤe]}} а). Уьш леладо цхьадолчу орамашкахь (''cieco'' 'бӀаьрзе', хӀунда аьлча ''ceco'' 'чехийн' ду) а, зударийн родера дукхаллин терахьехь мукъа аьзнашна тӀехьа: ''valigia'' 'тӀоьрмиг', дукх. т. ''valigie'' (''valige'' дац). [[Триграф (орфографи)|Триграф]] ''sci'' билгалдоккху {{IPA|[ʃ]}}.
Аьзнаш {{IPA|[k]}}, {{IPA|[g]}} ''i'', ''e'' хьалха хилча билгалдоккху ''ch'', ''gh'' (дуста иштта ''sch'' {{IPA|[sk]}}): ''ghiaccio'' 'ша' {{IPA|[g<sup>j</sup>jaʧ:o]}}, ''che'' {{IPA|[k<sup>j</sup>e]}} 'хӀу'.
''h'' элпан шен аз дац. Иза леладо диграфашкахь ''ch'', ''gh'' ([[Триграф (орфографи)|триграфехь]] ''sch''), тӀеэцначу дешнашкахь, айдардешнашкахь (''ahi'' 'хӀун дие'), ткъа иштта, хандешан кеп билгалъяккха ''avere'' 'хила' [[омоним]]аш йолчу кхечу дешнех: ''ho'' 'сан ю' (''o'' 'я'), ''hai'' 'хьан ю' (''ai'' — предлоган цхьаьнатоьхна кеп ''a'' а артикль ''i'' а), ''ha'' 'цуьна ю' (''a'' 'к'), ''hanno'' 'церан ю' (''anno'' 'шо').
Диграфаш ''gl'' а, ''gn'' а билгалдоху палаталан сонанташ {{IPA|[ʎ]}} ('лль') а, {{IPA|[ɲ]}} ('нь') а. ''i'' доцург {{IPA|[ʎ]}} муьлххачу мукъа озаца цхьаьна, яздар доьху [[Триграф (орфографи)|триграф]] ''gli'': дус. ''gli'' {{IPA|[ʎi]}} ('льи') — артикль ''i'' хийцаялар, я 'цунна'; амма ''migliaia'' {{IPA|[mi'ʎaja]}} ('милья́я') 'эзар'.
Элп ''q'' лела ца до ''qu'' кепара бен, цуо билгалдоккху {{IPA|[kw]}}. Шала дар ''qu'' [[Триграф (орфографи)|триграф]] ''cqu'' санна хуьлу: ''acqua'' 'хи', ''nacque'' 'иза вина' (юкъарадаккхар: ''soqquadro'' 'низам ца хилар', ''biqquadro'' 'бекар').
Элпаш ''i'' а, ''u'' а билгалдаха тарло мукъа аьзнаш {{IPA|[i]}} а, {{IPA|[u]}} а, ткъа иштта [[глайдаш]] {{IPA|[j]}} а, {{IPA|[w]}} а. Дукха хьолах кхечу мукъа озан уллехь цуо билгалдоху глайдаш, нагахь иза уозош дацахь я юьцург суффикс ''-ia'' яцахь. И уозор йозанехь билгал ца доккху: ''Russia'' {{IPA|['rus.si.a]}} '[[Росси]]', амма ''trattoria'' {{IPA|[trat.to.'ri.a]}} 'трактир'. Дус. ''capìi'' {{IPA|[ka.'pi.i]}} 'со кхетта'.
''e'', ''o'' элпашка билгалдахало алсамо къевлина {{IPA|[e]}}, {{IPA|[o]}}, алсамо къевлина а {{IPA|[ɛ]}}, {{IPA|[ɔ]}}. Нагахь царна тӀехула акутан я грависан хьаьрк ца латтахь, уьш къаста ца ло: ''legge'' 'закон' ({{IPA|[leʤ:e]}}), амма ''legge'' 'цуо йоьшу' ({{IPA|[lɛʤ:e]}}).
[[Акут]]ан а, [[гравис]]ан хьаьркаш лелайо уггар хьалха, тӀехьара слог уозо езар гойтуш, цу тӀе уозо деза мукъа аз — ''i'', ''u'' я ''a'' делахь, даиман лелайо гравис: ''città'' 'гӀала', ''gioventù'' 'къуоналла', ''capì'' 'иза кхетта'. Нагахь мукъа аз юкъара барамехь уозо дезахь, диллина хилар гойтуш лелайо гравис, ткъа къевлина гойтуш — акут: ''perché'' 'хӀунда' {{IPA|[per'ke]}}, ''tè'' {{IPA|[tɛ]}} 'чай'.
Цул сов, акут а, гравис а хьаьркаш хӀиттайо цхьайолчу юьззина уозош йолчу кепашна, уьш уозош доцу дешнийн [[омограф]]ех къастаялийта: ''dà'' 'цуо ло', ''da'' 'тӀиера', ''sì'' 'хӀаъ', ''si'' '-ся' (дус. кхин а ''è'' 'иза ду', ''e'' 'а').
Элп ''j'' леладо цхьа могӀа тӀеэцначу дешнашкахь а, доларчу цӀерашкахь а ламастан яздар Ӏалашдеш (дус. ''[[Ювентус|Juventus]]''). Шира тексташкахь хаало ''j'' дукхаллийн терахьера цӀерийн чеккхенгахь ''-io'': ''principj'' 'долораш' (морфологехь ''principi-i'', дус. ''principio'' 'юьхьиг')<ref>Battaglia, S., Pernicone, V. ''La grammatica italiana''. Torino: Loescher — Chiantore, 1962, p. 36.</ref>.
| |||