|
Классикан Iаьрбийн мотт тахана ненан мотт бац [[Iаьрбий]]н. Амма тахана а, хийцина дошаман хIоттамца, иза лелабо дерриг аьлчи санна газеташкахь а, жайнашкахь а, [[Тунис]], [[Марокко]], кIеззиг [[Алжир]] а дIаяьккхичхьана, цигахь Iаьрбийн меттан литературан меттан роль лелайо [[французийн мотт|французийн матто]]. Iилман а, техникан а литературехь кхечу Iаьрбийн пачхьалкхашкахь, нагахь ца тоахь дешан ресурс лелабо [[ингалсан мотт]].
== Дошаман хIоттамхӀоттам ==
ХIинцалерачуХӀинцалерачу IарбийнӀаьрбийн литературан меттан дошаман хIоттаманхӀоттаман амалехь ду, цуьнан коьрта дакъа деккъа IарбийнӀаьрбийн хилар. «IарбашаӀаьрбаша лакхара мах хадабо шайн меттан дош кхолларан таронан, го бохалла а, нийсалла а дош кхолларан парадигмийн закъалт хилла долу IарбийнӀаьрбийн литературан мотт таханлерачу юкъараллин хьоле нисбарехь. Цу тIетӀе билгалдаккха деза, таханлерачу номинацин процессашкахь уггаре жигара хилар жамI дина моделаш. Иштта, тIаьхьарчутӀаьхьарчу хенахь IарбийнӀаьрбийн литературан меттан дошам хаъал юьзина {{lang-ar2|ية-}} суффикс тIетӀе а тухуш тIекхоьллинатӀекхоьллина цIерашцӀераш бахьнехь, цуо кхуллу дериватан могIамогӀа жамI даьккхина маьIнамаьӀна долу хьолашца: {{lang-ar2|استقلالية}} лаамалла; {{lang-ar2|حركية}} динамизм, динамика; {{lang-ar2|شمولية}} максимализм; тоталитаризм; {{lang-ar2|اشكلالية}} — новкъарло»<ref>См.: Финкельберг Н. Д. Арабский язык. Курс теории перевода. М., 2004. С. 28.</ref>. Дошаман хIоттаманхӀоттаман цхьадолу дакъа юкъарасемитийн ду, кIеззигкӀеззиг дерг — кхечу меттанашкара ду, масала, дешнаш: «телевидени» — {{lang-ar2|تليفزيون}}, {{lang-ar2|دكتورة}} докторан дарж, {{lang-ar2|سكرتير}} секретарь, {{lang-ar2|فيلم}} фильм. Дерриг схьаэцна европан меттанашкара дешнаш дукха дац, цхьаъ процент гергга бен дац<ref>Белкин В. М. Арабская лексикология. М., 1975. С. 115.</ref>.
IарбийнӀаьрбийн литературан меттан билгалдоккху диъ доккха вокабуляр кхиаран синхронан дакъа: исламал хьалхара юкъараллин-тайпанийн дошам (VII бIешобӀешо чекхдолуш VIII долалуш); дошам шоръялар, юккъера бIешерийнбӀешерийн IарбийнӀаьрбийн цивилизаци кхоллаялар а, кхиар а, къагар а бахьнехь (XII бIешобӀешо кхаччалц); киар сацаран мур а, IарбийнӀаьрбийн литературан мотт лелабаран диапазон лагIъяларлагӀъялар а бахьнехь (XIII—XVIII бIешерашбӀешераш), керла мур болабалар а (XIX бIешеранбӀешеран юкъ)<ref>См.: Белкин В. М. Арабская лексикология. М., 1975. С. 37 и далее.</ref>.
Шуьйра кхиина IарбийнӀаьрбийн маттахь синоними а, дешнийн чолхаллаш, омоними а. Дош кхолларан коьрта кепаш ю: морфологин — дош кхолларан моделашца а, формулашца а, синтаксин, семантин.
Дошаман кхане чIогIачӀогӀа йоккха хиларе ца хьоьжуш, дукха хьолахь иза доза тоьхна бац, меттан селханеца тIехтӀех буьзна а бу. Масала дац дош, нийсса догIушдогӀуш дешца [[къам]]. Оцу дешан метана леладо дош ({{lang-ar2|أمة}}, ''[[Уммат (ислам)|уммат]]''), билгалйоккхуш хилла долу хьалха, динан контекстехь а, хIинцахӀинца «бусалбачеран юкъаралла». Дош «къомалла» ({{lang-ar2|قومية}}, ''каумиййа''), схьадаьлла юьхьанцера кхерсташ лела IарбийнӀаьрбийн дошаман юкъара ''къаум'', цуо билгалдоккху «тайпа» дош «кхерсташ лела тайпа».
Иштта кепара иэло цхьаьна дешехь чIогIачӀогӀа шира а, чIогIачӀогӀа керла а концепцеш, кIеззигкӀеззиг а хьакхалуш доцу дешнех дешнаш а хуьлуш.
[[Арамейн мотт|Арамейн маттара]] а, [[грекийн мотт|грекийн маттара]] а, кхин дуккха а керла терминаш [[ингалсан мотт|ингалсан маттара]] схьаэцна IарбашаӀаьрбаша.
== Фонетика ==
|
