Туьнкалг — Версийн башхалла
| [теллина верси] | [теллина верси] |
Чулацам дӀабаьккхина Чулацам тӀетоьхна
Нисдарах лаьцна йаздина дац |
|||
МогӀа 13:
Ткъа Русехь йохъяран система лелош хилла туьнкалгаш а йоцуш — тхьов тӀаьхь Ӏуьрг доккхий. XVII бӀешо кхаччалц гӀаланашкахь массо а адамийн чкъоьрийн пешаш иштта яра. И чоь йохъяран хьесап кхераме а дара, хӀунда аьлча цӀа чохь гуллора адаман зуламе йолу [[хьаьха газ]]. Ткъа кхин а иштта йохъен хӀусам чӀогӀа хаза ца хуьлура — пенаш гуттара цӀандан дезаш хуьлура. Пешашна кир тохар лелош ду генара схьа, юьхьанца и пеш хазъян тухуш бацара, ткъа тухура пешо болх муха бо хьожуш — кӀайчу тӀоьхалонехь дика хаало муьлхха а, лелхарш, херонаш, цигахь кӀурз буьллу.
== Туьнкалгийн Ӏалашо ==
Туьнкалгийн коьрта Ӏалашо ю газаш (дагорган дагаран сурсаташ пешан чуьра) араяхар. Цаьрца ухьаьна туьнкалгехула арабоккху кӀур, кӀурз, чим, уьш, нагахь туьнкалг чухула нийса ца йинехь охьаховша тарло туьнкалган чухулара пенашна тӀе, тӀаккха тӀаьхьа газаш чекхйовла новкъарло йо. Иза ца хилийтархьама, туьнкалг чухула ма-ялло шера ян еза, оьрнаш а, херолаш а, аратаьӀна хӀума а доцуш, кӀурзан «тасабала» меттиг ца хилийтархьама. Амма мегар дац туьнкалг чухула поппарца хьаха, цуо йовхо гӀуо чекхйолийта, конденсат а хилла туьнкалг тӀунъян тарло, тӀаккха хӀаваан циркуляци (уозор) гӀуо хир ю.
Туьнкалгийн кхин цхьа Ӏалашо ю пешан дика уозор латтор, иза дозу туьнкалгийн кӀур дӀабохуьйту харшан шораллийца а, локхаллийца а. Туьнкалгах арайолучехь дагаран сурсатийн температура хила тарло 373 К сов (100°С гергга), цуо таро йо йохъяран конструкцехь ша уозор дан — хӀаваан довха чӀоьрнаш шийлачаьрца хийцаран новкъа. Цундела туьнкалган пенийн стоммалла хила еза цхьаъ ах кибарчиг я сов (ораман тайпана туьнкалгийн уггаре хуьлу иза), ткъа локхалла — 5 метр а, сов а, пешан тӀиера хьала.
== Билгалдахарш ==
| |||