Цхьогал — Версийн башхалла

{{lang-noh|Цхьогал}} ({{lang-ru|Лиса}}) олу. Цхьогалаш дуккху а мехкашкахь хуьлуьш ду Европехь, Азехь, 1америкехьӀамерикехь.

*Иштта Генарчу Къилбаседера, Къилбе дозанашка кхаччалц болчу вайн махкахь а ду цхьогалаш. Уьш хуьлу ламанашкахь а, генарцу цанашлахь а, хин тог1ешкахьтогӀешкахь а, г1амарангӀамаран аренашкахь а. 1аьмнашӀаьмнаш дочу метте а кхочу уьш хин олхазаршна тебаш.

*Цхьогал массо а адамашна девзаш экха ду. Иза туьйранашкахь а дуьйцу. Цунах лаьцна кицанаш ду, баснеш ю. Дийцашкахь а, туьйранашкахь а цхьогал х1илланехӀиллане, хьекъале гойту.

*Таллархоша гобина к1елхьарадалакӀелхьарадала аьтту боцуш дисна цхьогал. Цхьана аг1орагӀор екъчу бацах летта йогуш ц1ецӀе хилла. Вукху аг1орагӀор дог1ушдогӀуш хи хилла. Кхин даха меттиг боцуш дисчи, хи чу иккхина цхьогал. Цигга дуьхьал хьаьлхина таллархойн ж1аьлешжӀаьлеш. Цхьогал хи чуьра хьала а даьлла, дега ца луш, ц1арахцӀарах чекх иккхина. Ц1арахЦӀарах чекх а иккхина, ткъех метар дехьа даьлчи таллархошкахьа юха а хьаьжна, дега а делла, дедда д1адахнадӀадахна цхьогал.

:<...>ж1аьлешжӀаьлеш т1аьхьадевллатӀаьхьадевлла ша эккхийчи шен лар яйа

:<...> а. Лай т1ехулатӀехула лар юьтуш ца доду иза. Шен лорах

:<...>у т1ехьтӀехь, гондахьара меттигаш гунйолчу мет-

:<...>а х1умахӀума хаа лууш хуьлу иза. Стаг хьуьнах чу

:<...>ххье тебаш д1адоьдудӀадоьду цхьогал, цо х1унхӀун леладо

:<...> ахь 1уьллушӀуьллуш аьчкан г1утакхгӀутакх, я кхин тайпа х1умахӀума гичи, цунна го а тесна х1унхӀун ю ца хьожуш д1адӀа ца доьду иза.

*Адамашна герга г1ортагӀорта а даьхьа цхьогал. Шен ка яьллачхула нехан буьн чуьра котам а хьо цо. 1аьнанӀаьнан заманчохь, мацделчи, эвла йисте д1акхиссинчудӀакхиссинчу кхеллешна юккъехула хьийза иза шена яа х1умахӀума лоьхуш. Цхьогало дехкий а, лаьхьарчий а, моьлкъарчий а, ц1азарчийцӀазарчий а, олхазарийн к1орнешкӀорнеш а, церан тойнеш а, лаьттахь тойна даккха хиъна олхазарш а доу. Наггахь цуьнан аьтту хуьлу къорза-къиг, кхин долу олхазар лаца а. Къорза къийгаш цкъа лаьтта ховшуш, т1аккхатӀаккха диттан гаьн т1етӀе ховшуш кхерстачу хенахь текхаш, тебаш царна гун долу герга а доьдий, делла муттуьйтуш, когаш д1адӀа а хоьций, охьадуьжу цхьогал. Къийгаш цунна го туьйсуш герга г1уртугӀурту. Б1аьргашБӀаьргаш мала коьртехьа йолу къиг. Циггахькаде катуху цхьогало. Х1урданХӀурдан йистошкахула тулг1ешатулгӀеша юьстахтесна ч1еранчӀеран к1орнешкӀорнеш а йоу цхьогало, хьаьъначу хи чуьра ч1арачӀара а лоцу. Цо юуш мел йолу х1умахӀума билгалъяьккхичи, цо ца юуш х1умахӀума ян а юй техьа олий хета. Хасстоьмаш, стоьмаш боу цо.

*Цхьогалан дахка ловзош сакъерало. Дехкан 1уьргаӀуьрга т1етӀе лерг а дуьллий, ладуг1уладугӀу цо. Т1аккхаТӀаккха и меттиг охку. Дахка гучубаьлчи, когаца ирах а кхуьссуш ловзабо, хьалакхоьссанчуьра охьабогг1ушехьохьабоггӀушехь д1акхоллудӀакхоллу. И ловзар сахьташкахь дахло цуьнан. Цхьогал цхьана меттехь мотт лоций деха. Яйчу йортахь го туьсу цо ижонна. Лаьттах чу охкий, кечбо цхьогало шен бен. К1орнешнаКӀорнешна к1едакӀеда мотт буьллу. Цу чуьра къайлах хьаладала генна дйа шиъ-кхоъ 1уьргӀуьрг доккху цхьогало. Бена чохь к1уркӀур бина и бен ларо таллархо х1оьттичихӀоьттичи, къайлах даьккхинчу 1уьргехулаӀуьргехула арадолий, д1адоьдудӀадоьду цхьогал.

*К1орнешКӀорнеш дуккху а хуьлу цхьогалан, иттанге кхаччалц. Х1умаХӀума дукха йоу цара, сиха кхиа а кхуьу. Церан нанна хала хуьлу уьш кхаба. Царна напг1анапгӀа латто г1ерташгӀерташ, садо1усадоӀу хан хила а ца хуьлу нанна. Цхьа йоккхо ижо кеа еъчи иза к1орнешнакӀорнешна хьалха а юьллий, маьлхе а долий охьадуьжу цхьогал. К1орнешКӀорнеш кхаба г1ерташгӀерташ ницкъ хуьлий азло иза.

*Цхьана тамашийначу озаца йоьху цхьогало шен к1орнешкӀорнеш шена т1етӀе. Доьхьала жоп луш изза до к1орнешакӀорнеша а. К1орнешКӀорнеш, ловзачу хенахь нанас ларйо. Жимма а кхерам болуш шеко кхоллаелчи нанас хаам а бой, 1уьргаӀуьрга чу ловчкъа уьш.

:Нагахь санна лартоллачу ж1аьлинажӀаьлина шен к1орнкӀорн <...>

:и т1ехьаьдчитӀехьаьдчи оцу ж1аьлинажӀаьлина 1инткъашӀинткъаш а йой, иза<...>

:ца кхачийта, ж1аьлажӀаьла шена т1аьхьатӀаьхьа доккху цхьогало<...>

:Хаза ду цхьогалк1орнийнцхьогалкӀорнийн ловзар. Нанас ша<...>

:х1умахӀума цхьа хаза б1аьргашбӀаьргаш а керчош, "г1иг1гӀигӀ" <...>

:кхайо цара. Вовшашца ловзар цицига-к1орнкӀорн <...>

:Вовшех тийсало. Вовшийн ц1огацӀога, я лерг<...>

:цхьаъ керча, вуьш цунна т1етӀе тасало.

:К1орнешКӀорнеш к1еззигкӀеззиг онда евлачи, барзо санн <...>

:а 1амайоӀамайо нанас. Аьхке чекхйолуш, я гуьйре йолал <...>

:г1агӀа лаха 1емаӀема цхьогалан к1орнешкӀорнеш.