Дуьненайукъара йукъаметтигаш — Версийн башхалла

Дуьненаюкъара юкъаметтигийн теори гуш йолу область йолун дела, и Ӏилма политикан хааран областера долун дела, иза политикан сфера ю. Цул сов, хӀинц-хӀинца а цуьнга хьовсура политикан ӀилманӀилманан декъе санна. Таханлера политологи кхиаран хьалхарчу муьрехь, ДЮ терго а ца йора. Хьалхарчу дуьненан тӀамо хьал хийцира. Дукхах болу пачхьалкхан гӀуллакххой йийсарехь бара ширъеллачу хетаршан а, ойланан а, шеш дечун тӀехьалонаш а ца гора. ТӀеман жамӀаш теттира Ӏилманчаш нийса хьажаре ДЮ теме.

ШолгӀа дуьненан тӀом чекхбаьлча ВКЪКХ системан гуранчохь оьздангаллин а, дешаран а белхашна кхоьллина леррина кхолламо — ЮНЕСКОс — дӀабаьхьира политологи, дуьненаюкъара, лерина ӀилманӀилманан дакъа, кхуллуш цхьа могӀа белхаш.

Политикан ӀилманӀилманан структура:

ШолгӀа «боккха къовсам» болийра 50-гӀа шерашкахь ХХ бӀешеран, кхин а чӀагӀбелира 60-гӀа шерашкахь, керлачу тайпана дуьненаюкъара юкъаметтигашна тӀебахкаран а, методаш талларан а агӀончаш болу модернисташ, политикан реализман постулаташна цӀеххьана критика йира. Керлачу чкъоьран Ӏилманчаша (Куинси Райт, Мортон Каплан, Карл Дойч, Дэвид Сингер, Калеви Холсти, Эрнс Хаас, кхин берш а) ДЮ Ӏамош нийсачу Ӏилманашкара схьаэцна болу гӀирсаш, методаш, методикаш лелорехьа бара. «Модернисташ» шеконе ца ехкира шайн оппонентийн теоретикан, уьш бирзинера ӀилманӀилманан методологин агӀоне. Цундела, барт хин боцу озе хьаьжна ца Ӏаш, дискуссин декъашхой къовсаман чеккхенгахь баьхкира берта, дуьненаюкъара баланаш талларехь иэдан деза «гӀиллакхийн» а, «Ӏилманан» а методаш.

# ӀилманӀилманан некъ санна кхоллаелла ХХ бӀешеран шолгӀачу декъехь, дукхах дерг неолибералан теоретикан гӀиллакхан гуран чохь.

Социалан ӀилманӀилманан гуранчура дисциплина санна йолу дуьненаюкъара юкъаметтигийн теорис, Ӏамадо дуьненан «низам», аьлча а массо а институташ цхьаьна, билгалйоккхуш йолу интеграцин а, дуккха а локалан юкъараллин вовшашца йолу уьйранийн кеп.

Геостратегино пачхьалкхашна-заказчикашна я заказчикашна — пачхьалкхийн союзашна йина ца Ӏаш терго йо социуман, экономикан, [[Политика|политикан]], къоман оьздангаллин, тӀеман ницкъан, кхин стратегин элементийн категорешна, иштта Ӏамайо, лору кхечу пачхьалкхийн стратегин, уьш йоькъуш майарра кепера потенциалан союзникашна, мостагӀашна я нейтралашна, ткъа иштта даиман а лору географин хьолан стратегийн билгалонаш, цуьнца геостратеги кхочушйо. Геостратеги къоман гӀирс бу, ткъа пачхьалкхийн союзехь — союзан [[Геополитика|геополитикан]]. Политикан ӀилманӀилманан иерархехь лаьтта кӀеларчу меттигехь политике а геополитике а хьаьжча. Геостратегин хӀоттаман оьшу а, къасто йиш йоцу дакъош ду къоман [[стратеги]] а, стратегин географи а.