ИйдалтӀие — Версийн башхалла

'''ИйдалтӀие''' — шуьйрачу маьӀнехь — Ийдал хица долу латта ду. Дукха хьолахь термин лелайо готтачу маьӀнехь — экономиканэкономикин цуьнца уьйр йолу Ийдалан юккъерчу а, лахарчу а декъехь долу [[латта]]. ИйдалтӀиехь къаьста дикка айабелла болу аьтту берд а ([[Ийдалйистан акъари]]), аьру берд а — [[Ийдалдехье (латта)|Ийдалдехье]]. Ӏаламца ИйдалтӀие юкъайогӀу [[Ийдал]]ан лакхара кӀошташ а.

ССРС Европин дакъа экономиканэкономикин кӀошташкадоькъуш ЙСЭ билгалйоккху<ref name="bse20">[http://bse.sci-lib.com/article090136.html Большая Советская Энциклопедия. Гл. ред. А. М. Прохоров, 3-е изд. Т. 20. Плата — Проб. 1975. 608 стр., илл.; 21 л. илл. и карт.]</ref> ИйдалтӀиен экономиканэкономикин кӀошт, цунна юкъайогӀу Ульяновскан, Пензин, Куйбышевн, Саратовн, Волгоградан, Аштаркханан областаш, ГӀезалойчоь, Башкири, ГӀалмакхойн АССР; хьалхара 3 область а, ГӀезалойн АССР а Юккъера ИйдалтӀиеан, йисина областаш а, ГӀалмакхийн АССР а — Лахарчу ИйдалтӀиен юкъахйогӀуйту. Таханлера административан-латтан декъадаларан четаца:

== [[Ийдалан-Вяткан экономиканэкономикин кӀошт]] ==

Лаьтта [[Юккъера Ийдал|юккъерчу Ийдал тӀехь]]. Ӏоштан майда 1000 км озаелла ю къилба-малхбузера къилбаседа-малхбалехьа, масех Ӏаламан зонашкахь ю: къилбаседа дакъа тайгахь а, къилбан — хьун-аренашкахь а. КӀошт ю Российн Цетрехь, кеманаш лела Ийдалан, Окан, Вяткин бассейнашкахь, доза а ду, чӀагӀъелла экономиканэкономикин уьйр ю Центран, Уралан, Къилбаседан, ИйдалтӀиера кӀошташца. Бахархойн барам — 7,5 млн ст. (2010). Бахархой луьсталлин юккъера барам — 32 ст./км², цхьабосса охьахевшина бац. Дукхаха болу бахархой оьрсий бу, уьш боцуш кхузахь беха марийш, мокшаш, эрзяш, чувашаш, гӀезалой, удмурташ. Урбанизацин барам дикка лакхара бу — 70 %, цу тӀе 7,5 миллионах 2 млн веха Нижегородскан агломерацехь.

== [[ИйдалтӀиен экономиканэкономикин кӀошт]] ==

Лаьтта [[Ийдалан лахе]]хь. ИйдалтӀиен майда 537,4 эзар км², бахархой 17 млн стаг, бахархойн луьсталла 25 стаг/км². ГӀалийн бахархойн дакъа — 74 %. [[ИйдалтӀиен экономиканэкономикин кӀошт]]ан юкъайогӀу 94 гӀала, 3 гӀала-миллионер (Самара, Казань, Волгоград), 12 федерацин субъект. Къилбаседехь доза ду Ийдал-Вяткин кӀоштаца, къилбехь Каспий-хӀордаца, малхбалехь Уралан кӀоштаца а, Кхазакхстанца а, малхбузехь — Центран-Ӏаьржалаьттан кӀоштаца а, Къилбаседа Кавказца а. ЭкономиканЭкономикин сема — Ийдал хи. ИйдалтӀиен экономиканэкономикин кӀоштан центр ю [[Самара|Самарехь]].