Астрономи — Версийн башхалла

[теллина верси][теллина верси]
Чулацам дӀабаьккхина Чулацам тӀетоьхна
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
Нисдарах лаьцна йаздина дац
МогӀа 28:
Оцу кхаа дакъанас кхочуш йо астрономин хьалхара Ӏалашо (стиглан хӀуманийн леларан таллар). Царех олу ''классикан астрономи''.
 
* Астрофизикаc толлу стигалан хӀуманийн хӀоттам а, физиканфизикин башхаллаш а, химин хӀоттам а. Иза хӀотталуш ю: а) практикин (тидаман) астрофикехь; б) тидамин хӀумнийн бахьанаш лоьхуш йолу теорин астрофизикехь.
 
Цхаьдолу астрофизиканастрофизикин дакъонаш къасталаш ду шайн белхан некъашца.
* Седарчийн астрономи. Цо толлу седарчий а, седарчийн системаш а, седарчийн юкъара хӀуманий а меттигахь дӀасадаржаран а, цера леларан а законаш.
* Космохими. Цо толлу стигалан хӀуманийн химин хӀоттам, Ӏаламехь химин элементаш дӀасадаржаран законаш, стигалан хӀуманаш кхоллалуш йодуш йолу химин процессаш.
МогӀа 56:
Астрономин коьрта Ӏалашонаш ю:
# Стигалан хӀуманийн гуш йолу а, бакъдолу а меттигаш а, лелар а таллар, цера йоккхула а, кеп а хаар.
# Стигалан хӀуманийн химин а, физиканфизикин а хӀоттам таллар.
# Стигалан хӀуманийн а, царах хӀотталуш йолу системийн а кхолларалла а, кхиар а.
# Ӏаламан коьрта билгалонаш таллар, гуш болу Ӏаламан декаън теори кхоллар.
МогӀа 62:
И Ӏалашонаш кхочуш ян оьшу эвсара талламан практикан а, теорин а некъаш. Хьалхара Ӏалашо кхочуш йо беха, шира хенахь болабелла тидамашца а, 300 шо хьалха хиъан стиглан механикин законашца а. Цундела оцу астрономин дакъехь дукха хӀумнаш хууш ду, къаьстина Дуьненна уллехь долу стигалан хӀманашахь лаьцна: [[Бутт]] а, [[Малх]] а, [[планета]]ш а, [[астероид]]аш а.
 
ШозлугӀа Ӏалашо кхочуш яр йиш хили спектран анализ а, фотографи а юкъаялча. Стигалан хӀуманийн физиканфизикин билгалонаш таллар доладелла XIX бӀешеран шозлугӀа ахехь, коьрта проблемийн таллар таьххьара шерашкахь бен ца доладелла.
 
КхозлугӀа Ӏалашо кхочуш ян оьшу тидаман хаамаш гулда. Таханлера динахь болу хаамаш тоьуш бац стигалан хӀуманийн кхолларах а, кхиарах а кхета. Цундела цкъачунна оцу агӀонехь гипотезаш бен яц.
 
ЙоалгӀа Ӏалашо кхочуш ян йолуш йолу физиканфизикин теориш тоьаш яц. Цундела кхолла езаш ю керла теори. Оцу теорис гайта еза уггара лакхар йовхалла а, таӀам а, луьсталла а йолуш хенахь хӀуманийн лелар.
 
== Астрономин истори ==
МогӀа 85:
XX бӀешарахь астрономи шина декъа екъаелира: тидаман астрономи а, теорин астрономи а.
 
XX бӀешарахь хилла йолу Ӏилманан-техникин революцис боккху Ӏаткъам бира астрономи кхиаран, къестина астрофизиканастрофизикин. Кхоьллинера оптикан а, радион а телескопаш, ракеташ а, искусствени спутникаш а. И кхиамаш бахьнехь астрономин дукха керла хаамаш Ӏаинера. Уьш бахьнехь гучуелира керла стигалан хӀуманаш: радиогалактикаш, квазараш, пульсараш, и. к. д. Кхоьллинера седарчийн а, Маьлхан системан а эволюцин керла теориш. XX бӀешаран къестина кхиам бара релятивистан теори кхоллар — динна Ӏаламан эволюцин теори.
 
== Астрономин тергонаш ==