Кеп:Хаий шуна — Версийн башхалла
| [талланза верси] | [талланза верси] |
Чулацам дӀабаьккхина Чулацам тӀетоьхна
ж по лучше |
жНисдарах лаьцна йаздина дац |
||
МогӀа 1:
[[Хlум:The Sun by the Atmospheric Imaging Assembly of NASA's Solar Dynamics Observatory - 20100819.jpg|thumb|300px|Малх]]
''[[Антарктида| ↪ кхин дlа <small>›››</small>]]''▼
'''Малх''' (астр. ☉) — [[Малхан систем]]ехь цхьаъ бен боцу [[седа]]. Иштта Малхан гонах хьийза оцу системи кхийолу а объекташ: планеташ а, цера спутникаш а, кегий планеташ а, астероидаш а, метиориташ а, кометаш а, космосан чан а. Малхан системин йозалла 99,866 % а Малхан йозалла ю<ref name="FK86-Sun">{{книга |заглавие=Физика Космоса: Маленькая энциклопедия |часть=Солнце |ссылка=http://www.astronet.ru/db/msg/eid/FK86/sun |издание=2-е изд |ответственный=Под ред. [[Сюняев, Рашид Алиевич|Р. А. Сюняева]] |место=М. |издательство=Советская энциклопедия |год=1986 |страницы=37 |страниц=783| isbn=524(03)}}{{v|2011|09|19}}</ref>. Малхан зӀенарш [[Дуьне|ДуьненатӀехь]] дахар латтадо<ref>[http://www.sotvoreniye.ru/articles/light.php ЗАМЫСЕЛ СВЕТА] {{dead link}}</ref> — [[фотосинтез]]ан серло оьшу, Малхо климат латтайо. Малх лаьтта [[водород]]ех (йозаллийн 73 %, чухоаман 92 %), [[гелий]]х (йозаллийн 25 %, чухоаман 7 %<ref>{{cite journal |author=Basu, Sarbani; Antia, H. M. |title=Helioseismology and Solar Abundances
|journal=Physics Reports |year=2007 |url=http://front.math.ucdavis.edu/0711.4590 |accessdate=2008-09-02 }}</ref>), иштта а кхоьчу элементашках: [[эчиг]], [[никель]], [[кислород]], [[кремний]], [[саьнгал]], [[магний]], [[углерод]], [[неон]], [[кальций]], [[хром]]<ref name="manuel1983">''Manuel O. K. and Hwaung Golden'' (1983), Meteoritics, Volume 18, Number 3, 30 September 1983, pp. 209—222. Online: http://web.umr.edu/~om/archive/SolarAbundances.pdf (retrieved 7 December 2007 20:21 UTC) {{dead link}}.</ref>. 1 млн водород атоман тӀейогӀу 98 000 гелийн атом, 851 кислородан атом, 398 углеродан атом, 123 неонан атом, 100 азотан атом, 47 эчиган атом, 38 магнийн атом, 35 кремнийн атом, 16 саьнгалан атом, 4 аргонан атом, 3 алюминийн атом, 2 никельн а, натрийн а, кальцийн а атом, къеззига кхийолу элементаш а.
Маьлхан юккъера юкъалла ю 1,4 г/см³. Спектран классификацица Малх юкъабоьдуш бу G2V тайпан («можа буйдол»). Малхан тӀехуле йовхалла 6000 Кельвин тӀекхочуш ю. Цундела Малхан бос кӀай бу. Амма Лаьттан тӀехуле кхачале цуьна бос мажло зӀенарш дӀасаяржарна бахьнехь а, спектран йоцатулгӀенаш долу дакъа атмосферас худар бахьнехь а.
Малхан спектрехь ду ионизаци йина а, яза а металлий а, ионизаци йина водородан а сизнаш. Вайн Галактикехь бу 100 млрд сов седарчий<ref>[http://space.rin.ru/articles/html/22.html Звезда класса G2]</ref>. Царех 85 % бу Малхал кхоьлина (дукха хоьлехь цӀен буйдолш). Коьрта рогӀалле массо а седарчий санна Малхо термоядерни синтезца йоккху энерги. Дукха хьолехь иза ю водородах гелий хилча йолу энерги.
Малх Дуьненна 149,6 млн км генахь бу (цхьаъ астрономан барам), ДуьнентӀера хожуш хенахь цуьна сонан барам бу 31-32 сонан минута (Баттан санна).
Малх бу 26 000 [[серлонан шо]] генахь [[Шуран некъ]]ан юккъера. Цунна гонахь хьийзаш Малхо цхьа го боккху 200 млн шарахь<ref>{{cite web|url=http://lenta.ru/news/2008/12/10/blackhole/|title=Астрономы взвесили чёрную дыру в центре Млечного Пути|work=Lenta.ru|archiveurl=http://www.webcitation.org/64sclYt3h|archivedate=2012-01-22}}</ref>. Малхан орбитин сихалла ю 217 км/с — иштта цо цхьаъ серлонан шо некъ бо 1400 Дуьненна шарахь, цхьаъ астрономин барам — 8 дийнахь-буси<ref name="Kerr">{{cite journal|author=Kerr F. J.; Lynden-Bell D.|year=1986|url=http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1986MNRAS.221.1023K&data_type=PDF_HIGH&type=PRINTER&filetype=.pdf|format=PDF|title=Review of galactic constants|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=221|pages=1023—1038}}</ref>.
ХӀокху хенахь Малх бу Орион пхьошан юккъера йистехь, Персей пхьошан а, Стрелец пхьохан юкъахь, иштта цӀейоккху «Меттиган седарчий юкъаран мархан» чохь — дукъалла сов ялла меттигахь. И меттиг ю, шен рогӀехь, дукъалла кезиг йолу «Меттиган лоппагехь» — яьржина йовха седарчийн юкъара хӀон меттигехь. 17 серлонан шо гонахь болучу 50 уллера седарчий системан юкъахь Малх бу массарелла сирлачарехь боьулгӀа — цуьна абсолютны седарчийн йоккхала ю +4,83<sup>m</sup>.
<!-- ============================== Чаккхе ============================== -->
<noinclude>{{doc}}
| |||