Аббревиату́ра (итал. abbreviatura схьадаьлла лат. brevis «доца») — хьалхарчу элпийн йа дешан аьзнийн абатан цӀерца дацдина дош йа дешнаш.

Аббревиатураш декъало чолхе дацдина дешнашка а, инициалан аббревиатурашка а[1]:

  • чолхе дацдина дош — дешнийн цхьаьнакхетарехь яцйина юьхьанцара элементех хӀоттийна (морфемех) дош[1];
  • инициалийн тайпана чолхе дацдина дош — дешнийн хьалхара элпаш йа аьзнаш цхьаьнатухуш кхоьллина дешнаш, шен рогӀехь декъало элпийн а, аьзнийн а, элпийн-аьзнийн а аббревиатурашка[1].

Аббревиатуран долара хилам — акроним.

Тайп-тайпана кепаш нисйе бӀаьра

Инициалийн аббревиатура нисйе бӀаьра

Элпийн аббревиатура нисйе бӀаьра

ХӀоттийна дешнийн цхьаьнакхетар кхуллуш долу дешнийн хьалхарчу элпийн абатан цӀерех[1].

Нохчийн элпийн аббревиатурашна йукъара цхьадолу элпийн цӀе абатехь йукъара тӀеэцначаьрца ца дан тарло. Иштта, «Ф» («эф») элп деша тарло «фэ» аьлла:

«С» («эс») а, «Ш» («ша») а элпаш — «сэ» а, «шэ» а санна:

Озан аббревиатура (акрофонетикан аббревиатура) нисйе бӀаьра

Кхоьллина дешнийн цхьаьнакхетаран элементийн хьалхарчу элпех, амма доьшу ма-гарра[1] (масала, «ПУТ» [пэутэ] ца доьшу, ткъа доьшу [пут]):

Элпийн-озан аббревиатура нисйе бӀаьра

Кхоьллина цхьа дакъа юьхьанцара элпийн цӀерех, цхьа дакъа дешнийн дуьхьанцара аьзнех:

  • СЭЦЦӀ [сэ-цэ-цӀэ] — Советийн эскаран центран цӀа
  • НЛКХПИ [эн-эл-кхэ-пи] — Новкъа леларан кхерамазаллин пачхьалкхан инспекци

Бэкроним нисйе бӀаьра

Долуш долчу дешах хӀоттийна аббревиатура. Цу тӀе бэкронимо кхето тарло дош схьадаларан маьӀна а, дешан керла маьӀна дала а тарло.

  • Spam — Seriously Pissing-off Advertising Mail («Боккъал а баленъяьлла рекламан пошт») йа System Post Automatic Mail («Пошт дӀасахьажоран автоматан система»). (ДӀаделларо ло керла маьӀна «спам» дешна. Юьхьанца и дош, чӀогӀа агрессин реклама йолчу, йораха жижиган консервийн йохк-эцаран маркан цӀе SPAM яра).
  • УДАР — Украинин демократийн альянс реформашъяран (политикин парти). ЦӀе ю гӀараваьлла волу боксёр Кличко Виталий коьртехь волу партин аллегори тиллина.

Бэкроним хила тарло иштта йолуш йолчу аббревиатуран забарен шифр дӀаеллар.

  • ВЛКСМ — веллачу Ленинан кашчохь самукъа ма-далийла.

Рекурсиван аббревиатура (рекурсиван акроним) нисйе бӀаьра

Шифр дӀаяккхаран йукъа йоьду ша аббревиатура.

Йолуш ю иштта рекурсиван акроним, шех Ӏотталуш хьажоргаш йолуш, иза HURD аббревиатура. Кхузахь элп H билгалйоккху аббревиатура HIRD, шен рогӀехь H элпо билгалдоккху хьостан аббревиатура HURD. Цул сов, дешнаш «Hurd», а «Hird» а ингалсан маттахь яздаран варианташ ю «Herd» («Бажа, жа»).

Аббревиатураш-дешнаш (маьӀнийн) нисйе бӀаьра

Хьалхара элпаш ду долу дош

Чолхедацдина дешнаш (дешдекъан аббревиатура) нисйе бӀаьра

Шинна а, сов а дешнийн хьалхара дакъош тӀеттӀатохар нисйе бӀаьра

Билгалдахарш нисйе бӀаьра

  1. 1 2 3 4 5 Ахманова, 1969, с. 27.