Биологин систематика

Биологин систематика — Ӏилманан дисциплина йу; цуьнан декхар ду дийначу организмийн классификацин принципаш таллар а, органин дуьненан система йарехь оцу принципшах пайда эцар а. Классификаци дешан маьӀна ду — йерриг а йолушйолу а, хӀу дайна а организмаш системехь дӀайазйар а, уьш оцу системехь дӀасанисйар а^[1].

Систематикан Ӏалашонаш а, принципаш а нисйе бӀаьра

Систематико билгалдоккху:

вайн гонахьара муьлххачу а чохь са долу организмийн билгала дӀахӀоттам (структура) бу.
и дӀахӀоттам иерархи кепехь бу, вуьшта аьлча, тайп-тайпана таксонаш хадданза вовшашца муьтӀахь бу.
и дӀахӀоттам чекхбаллалц талла йиш йу, вуьшта аьлча, дуьззина а, дерриг чулоцу а органически дуьненан система йан таро йу.

Кхузаманан дийначу организмийн классификацеш иерархи принципца хӀоттийна йу. Тайп-тайпанара иерархин барамийн (даржийн) шен цӀерш йу (уггар лакхарчу тӀера уггар лахарчу тӀекхаччалц): дуьне а, тайпа йа дакъа а, класс а, тоба йа раж а, доьзал а, тайпа а, кеп а.

Лакхара пачхьалкх йа биологин домен — керла йукъабаьккхина кхетамаш бу.

1990-чу шарахь и кхетам белира Вёзе Карло. Цу хьокъехь цо йукъадаьккхира йерриг биологин таксонаш кхаа домене йекъайалар: 1) эукариоташ (клеткаш чохь хӀоъ (ядро) долу йерриг организмаш йукъайогӀу домен йу); 2) бактереш; 3) археиш а.

Таксонийн цӀерш а, йазйар а нисйе бӀаьра

ХХ б1ешеран йуххьехь систематикехь билгалъелира ворх1 таксономикан категореш:

дуьне — regnum
тайпа — phylum (ораматийн тайпа — divisio)
класс — classis
тоба (ораматийн раж) — ordo
доьзал — familia
тайпа — genus
кеп — species

Иерархи нисйе бӀаьра

Билгалдахарш нисйе бӀаьра

↑ Шипунов А. Б. . Основы теории систематики: Учебное пособие. — М.: Открытый лицей ВЗМШ, Диалог-МГУ, 1999. — 56 с.

[1] Шипунов А. Б. . Основы теории систематики: Учебное пособие. — М.: Открытый лицей ВЗМШ, Диалог-МГУ, 1999. — 56 с.

[1]