Википеди

Дзэн

ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа Дзэн (маьӀнаш).

Дзэн, дзен[1] (схьадаьлла яп. 禅; санскр. ध्यान, дхья́на — «воккхаверца хьежар», 禪 чань, кор. 선 сŏн) — цийн а, дерриг Малхбален Азин буддизман ладамчех цхьа ишкол[2][3][4], чаккхенца кхолладелла Цийчохь V—VI бӀешерашкахь[5] даосизман боккхачу Ӏаткъамца[6], ю коьртера буддизман монахин кеп Махаяна Цийчохь, Вьетнамехь, Корейхь[3]. Шуьйрачу маьӀнехь дзэн — мистикан воккхаверца хьежаран ишкол ю[7] я серлонга ваккхаран Ӏилма ду, буддийн мистицизман бух тӀаьхь даьлла[8]. Кхин а дуткъачу маьӀнехь дзэн наггахь го Японера буддизман уггаре ладаме ишкол санна [9], шен къоман специфика а йолуш[10], Цийчуьра XII бӀешо чекхдолуш еина а йолуш[9]. Цул сов, дзэн кхета дзэнан ишколийн практика санна, кхин а билгала боккху «дхьяна» кхетамца, ду ладаме дакъа буддийн практикан[11].

Дзэн Ӏилма деина ХӀиндера Цийчу Бодхидхармас, кхин дӀа даьржира Генара Малхбале кхаччалц (Цийчоь, Вьетнам, Корей, Япон). Цийн чанан, японин дзэнан, вьетнаман тхиенан, корейн сонан гӀиллакхаш кхиира дукхах дерг шешша, хӀинца а, марталла латтош, схьаэцна шен амалан аматаш Ӏилманехь а, практикан хотӀехь а[12]. Японин дзэн гайтина масех ишколо: Риндзай, Обаку, Фукэ, Сото. Японин дзэнан ю 20 % гергга буддийн килсанаш Японехь[3].

Лингвистика нисйе бӀаьра

Этимологи нисйе бӀаьра

 
Энсо — дзэн-буддизман символ.

Оцу буддизман агӀонан ерриг цӀарех Малхбузехь уггаре шуьйра йевза цуьнан японин цӀе «дзэн»[13][14]. Оцу дешан этимологи шен орамашца хьалайоду санскритийн-палийн «дхьяна/джхана» термине[15] (санскр. ध्यान, dhyāna IAST, схьайаьлла ध्या, dhyā IAST), цуьнан маьӀна ду «кӀоргера хьолехь сацар»[16], медитаци, воккхаверца хьежар[17] (хьалхарчу белхашкахь дзэн ишколах олу воккхаверца хьежаран ишкол)[18], ткъа иштта дӀакъастар я дитар[19]. Оцу дешан аларан хилла трансформаци цийн маттахь «чань»[17], вьетнамхойн «тхиен», корейн маттахь «сон», ткъа цул тӀаьхьа, Японехь даьржина, «дзэн»[20].

Хьажа кхин а нисйе бӀаьра

Билгалдахарш нисйе бӀаьра

  1. ↑ Написания: «дзэн» — по правилам транскрипции японских слов (системой Поливанова), «дзен» — часто встречающееся в русских текстах написание.
  2. ↑ Торчинов, 2002, с. 52.
  3. ↑ 1 2 3 Bodiford, 2012-04-17.
  4. ↑ Дюмулен, 1994, с. 6.
  5. ↑ Юсупова, 2007, с. 93.
  6. ↑ Померанц, 1972.
  7. ↑ Сафронова, 1989, л. 2.
  8. ↑ Дюмулен, 2003, с. 58.
  9. ↑ 1 2 Жуковская, 1992, Дзэн.
  10. ↑ Дюмулен, 2003, с. 282.
  11. ↑ Степанянц, 2011, с. 283.
  12. ↑ Buswell, 1992, p. 21.
  13. ↑ Маслов, 2004, с. 10.
  14. ↑ Торчинов, 2002, с. 58.
  15. ↑ Дюмулен, 2003, с. 61—62.
  16. ↑ Хамфриз, 2002, с. 17.
  17. ↑ 1 2 Торчинов, 2002, с. 53.
  18. ↑ Хамфриз, 2002, с. 18.
  19. ↑ Дюмулен, 2003, с. 62.
  20. ↑ Торчинов, 2002, с. 58—59.

Литература нисйе бӀаьра

Ӏилманан литература

Емалийн Ӏилманан литература

Литература дзэн

Кхин литература

Хьажоргаш нисйе бӀаьра

Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Дзэн&oldid=10100285»