Шанхайн цхьаьнагӀуллакхдаран кхоллам

Шанха́йн цхьаьнагӀу́ллакхдаран кхо́ллам (ШЦКх) — дуьненайукъара кхоллам, кхоьлина 2001 шеран 15 июнехь Цийчоьнан, Российн, Кхазакхстанан, Таджикистанан, ГӀиргӀазойчоьнан, Узбекистанан паччахьаша[2].

Шанхайн цхьаьнагӀуллакхдаран кхоллам (ШЦКх)
上海合作组织
Майдан: 34,3 млн км²
Дакъалла   8 пачхьалкх-декъашхо
  4 пачхьалкх-тергонча
  3 пачхьалкх-тергончан кандидат
  6 пачхьалкх «диалоган партнёр» статусца
Штаб-квартираш
Организацин тайпа дуьненайукъара правительствошна йукъара кхоллам[d]
Официалан меттанаш Оьрсийн а, цийн
Куьйгалхой
Инарлин секретарь Узбекистан Норов Владимир
(хӀоттийна 2018 10 июнехь[1]; даржехь ву 2019 шеран 1 январера 2021 шеран 31 декабрь кхаччалц)
Кхоьллар
Кхоьллина терахь 2001 шеран 14 июнь
Схьаевлла организацеш Региональная антитеррористическая структура шанхайской организации сотрудничества[d]
rus.sectsco.org
Викилармин логотип Медиафайлаш Викилармехь

2015 шеран 10 июлехь кхайкхийра ШЦКХ йукъабаран болх ХӀиндехь а, Пакистанехь а[3][4]. 2017 шеран 9 июнехь ХӀинди а, Пакистан а хилира ШЦКХ йуьззина бакъонаш йолу декъашхо[5]. ШЦКХ декъашхой хилира, 1996—1997 шерашкахь ГӀиргӀазойчоьно, Кхазакхстано, Российс, Таджикистано, Цийчоьно тӀеман областехь тешаме хиларх а, дозанера массара тӀеман ницкъаш лагӀбарах а барт бина йолу «Шанхайн пхеан» декъашхой. ШЦКХ йукъабоьду мехкийн йукъара майда йу 34 млн км², аьлча а 60 % Евразин мехках. Массо а ШЦКХ пачхьалкхашкара бахархой 3 млрд 40 млн стаг ву (2015 шо)[6], дуьненан ах бахархой[7]. ЦХР экономиканоминалан ЧВСца дуьненан шолгӀа экономика, хьалхара йу ЧВС эца йиш хиларан паритетца (2014 шарахь дуьйна).

ШЦКХ тӀеман блок йац (масала, НАТО санна) йа йиллина регуляран кхерамазаллин кхеташо а йац (масала АРФ санна), ткъа царна йуккъера меттигехь йу[8]. Кхолламан коьрта Ӏалашо кхайкхийна пачхьалкхаш-декъашхой цхьаьнатоьхначу шуьйрачу аренехь кхерамазалла а, паргӀато а чӀагӀйар, терроризмаца, сепаратизмаца, экстремизмаца[9], наркотрафикца дов латтор, экономикехь цхьаьнагӀуллакхдар, энергетикера накъосталла чагӀдар, Ӏилманан а, оьздангаллин а йукъаметтигаш чӀагӀйар.

Билгалдахарш нисйе бӀаьра

  1. Шанхайская организация сотрудничества | ШОС Архивйина 2020-12-17 — Wayback Machine
  2. Декларация о создании Шанхайской организации сотрудничества. kremlin.ru. Информационно-справочная служба Администрации Президента России (14 июня 2001). ТӀекхочу дата: 2019 шеран 2 июнь.
  3. Андрей Суздальцев: «После вступления Индии и Пакистана в ШЦКХ в Азии сформируется новая структура безопасности». Политком.ru (2015 шеран 10 июль). ТӀекхочу дата: 2015 шеран 15 июль.
  4. Саммит ШЦКХ в Уфе: Путин рассказал, в чем беда Греции и какой язык надо учить детям. kp.ru (2015 шеран 10 июль). ТӀекхочу дата: 2015 шеран 15 июль.
  5. "Индия и Пакистан стали членами ШЦКХ". РИА Новости(оьр.). 20170609T1229+0300Z. Дата обращения: 2017 ш. 12 июнехь. {{cite news}}: Проверьте значение даты: |date= (справка)К:Википедия:Ошибки CS1 (даты)
  6. Иван Дмитриев. Один — за всех и шесть — за одного. Российская газета (23 августа 2007). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 14 август.
  7. Комиссина И. Н., Куртов А. А. Шанхайская организация сотрудничества. — С.251
  8. Зимонин В.П. Шанхайская организация сотрудничества и евразийское измерение безопасности // Шанхайская организация сотрудничества: к новым рубежам развития : Материалы кругл. стола. — М.: Ин-т Дальн. Вост. РАН, 2008. — С. 202. — ISBN 978-5-8381-0143-3.
  9. «ШЦКХ была создана из соображений нанесения ударов по „трем силам“ — терроризму, сепаратизму и экстремизму» (официальный представитель МИД КНР Кун Цюань, 2004) [1].

Литература нисйе бӀаьра

Оьрсийн маттахь (йаззамехь лелийнарг)

  • Шанхайская организация сотрудничества: к новым рубежам развития / Сост.: А.Ф. Клименко. — 1-ое. — М.: Ин-т Дальн. Вост., 2008. — 400 с. — 300 экз. — ISBN 978-5-8381-0143-3.
  • Взаимодействие России с Китаем и другими партнерами по Шанхайской организации сотрудничества / Болятко Анатолий Викторович. — 1-ое. — М.: Ин-т Дальн. Вост. РАН, 2008. — 180 с. — 300 экз. — ISBN 978-5-8381-0149-5.
  • Комиссина И. Н.; Куртов А. А.. Шанхайская организация сотрудничества // Кокарев К. А. Россия в Азии: проблемы взаимодействия : сборник статей. — М.: Изд-во Российского института стратегических исследований, 2006. — С. 251—316. — ISBN 5-7893-0080-4.
  • Чжао Хуашэн. Китай, Центральная Азия и Шанхайская организация сотрудничества. — М.: Московский Центр Карнеги, 2005. — 63 с. — (Рабочие материалы ; N5)

Оьрсийн маттахь (кхин тӀе)

  • Комиссина И. Н., Куртов А. А. Шанхайская организация сотрудничества: становление новой реальности / Комиссина И. Н.; Куртов А. А.. — 1-ое. — М.: Российский институт стратегических исследований, 2005. — 117 с. — ISBN 5-7893-0064-2.
  • Г. А. Тусупбаева, Т. Т. Шаймергенов — Роль международных структур в обеспечении региональной безопасности в Центральной Азии: перспективы для ШЦКХ и НАТО, сборник материалов «Третья ежегодная алматинская конференция по вопросам безопасности и регионального сотрудничества» г. Алматы, 2005 г.
  • З. Бжезинский — «Новый бросок Китая на Запад», Центром стратегических и международных исследований США (Center for Strategic&International Studies), 2003 г.
  • Дж. У. Гэрвер — Новое российско-китайское стратегическое партнерство. Дальневосточное Рапалло // Перспективы сотрудничества России, Китая и других стран Северо-Восточной Азии в конце XX — начале XXI века. Тезисы докладов VIII Международной научной конференции «Китай, китайская цивилизация и мир. История, современность, перспективы» (Москва, 7-9 октября 1997 г.)
  • А.Писарев «Два берега Китая» и интересы России // Pro et Contra, Том 3, № 1, 1998
  • В. Е. Петровский Азиатско-Тихоокеанские режимы безопасности после «холодной войны»: Эволюция, перспективы рос. участия/Рос. АН. Ин-т Дал. Востока.-М.:Памятники ист. мысли, 2004
  • А. Г. Арбатов — Российская национальная идея и внешняя политика. — М.: МОНФ, 2002
  • А. Д. Воскресенский — Китай и Россия: теория и история межгосударственных отношений. М.2004

Ингалсан маттахь (кхин тӀе)

  1. Chabal, Pierre (2016) L’Organisation de Coopération de Shanghai et la construction de «la nouvelle Asie», Brussels, Peter Lang, 492 p., — http://www.peterlang.com/download/datasheet/90256/datasheet_574297.pdf
  2. Chabal, Pierre (2015) Concurrences Interrégionales Europe-Asie au 21ème siècle, Brussels, Peter Lang, 388 p., -http://www.peterlang.com/download/datasheet/89167/datasheet_574277.pdf
  • Allison, Roy — Regionalism, regional structures and security management in Central Asia, International affairs 80, no. 2 (2004).
  • Antonenko, Oksana — The EU should not ignore the Shanghai Co-operation Organisation, Policy Brief, Centre for European Reform // URL: http://www.cer.org.uk/pdf/policybrief_sco_web_llmay07.pdf(ТӀе цакхочу хьажорг)
  • Bailes, Alyson & Dunay, Pal — The Shanghai Cooperation Organization as a regional security institution // SCO, Stockholm International Peace Research Institute, Policy Paper No. 17, (May 2007) // URL: http://www.sipri.Org/contents/publications/Policypaperl7.html#download(ТӀе цакхочу хьажорг)
  • Blank, Stephen — The Shanghai Cooperative Organisation: Post-Mortem or Prophecy // CEF Quarterly, The Journal of the China-Eurasia Forum (Summer 2005) // URL: http://wwӀv.chinaeurasia.org/files/CEF_Quarterly_August_2005.pdf(ТӀе цакхочу хьажорг)
  • Boahen, Albert Adu — African Perspectives of Colonialism. Baltimore 1987
  • Brzezinski Z.K. — China’s New Journey to the West, CSIS, 1 aug 2003 // URL: http://csis.org/publication/chinas-new-journey-west
  • Brzezinski Z.K. — The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives, New York: Basic Books (October 1997), ISBN 0-465-02726-1
  • Burles, Mark — Chinese Policy toward Russia and the Central Asian Republics // Peace Research Abstracts. — 2001. — Vol. 38. — №. 1
  • Chung, Chien-peng — SCO: China’s changing influence in Central Asisa, The China quarterly No. 180 (Dec., 2004), pp. 989–1009, School of Oriental and African Studies, University of London, 2004 // URL: https://www.jstor.org/pss/20192414
  • Clark, John — The National Conference as an Instrument of Democratization in Francophone Africa, Journal of Third World Studies 11, no.1 (Spring 1994): 304—335
  • Cohen, Ariel — The Russia-China Friendship and Cooperation Treaty: A Strategic Shift in Eurasia? // The Heritage foundation, July 18, 2001
  • Cohen, Ariel. (18 July 2001). «The Russia-China Friendship and Cooperation Treaty: A Strategic Shift in Eurasia?». The Heritage Foundation.
  • Cohen, Ariel. (24 October 2005). «Competition over Eurasia: Are the U.S. and Russia on a Collision Course?». The Heritage Foundation.
  • Cohen, David William — The Combing of History, University of Chicago Press (1994).
  • Colson, Charles. (5 August 2003). «Central Asia: Shanghai Cooperation Organization Makes Military Debut». Radio Free Europe / Radio Liberty.
  • Daly, John. (19 July 2001). «'Shanghai Five' expands to combat Islamic radicals». Jane’s Terrorism & Security Monitor.
  • Davis, Jacquelyn & Sweeney, Michael — Central Asia in U.S. Strategy and Operational Planning: Where Do We Go From Here? // The Institute for Foreign Policy Analysis, Washington DC, 2004 // URL: www.ifpa.org/pdf/S-R-Central-Asia.pdf
  • Deutsch K. — The Analysis of International Relations. New Jersey: Prentice-Hall, Inc, 1978.
  • Dezalay, Yves — Regionalism, Globalization, and 'Professional Society'. Between State, Law, and the Market for Professional Services // Regionalism and Global Economic Integration. Ed. by William D.Coleman and Geoffrey R.D. Underhill. London, NY: Routledge, 1998. P.197-219.
  • Dougherty J. E., Pfaltzgraff R. L. Contending Theories of International Relations. A Comprehen-sive Survey. Third edition, New York, 1990, ch. 10
  • Douglas,John Keefer/Nelson, Matthew B./Schwartz,Kevin (October 2006); "Fueling the Dragon's Flame: How China's Energy Demands Affect its Relationships in the Middle East." PDF (162 KiB), United States-China Economic and Security Review Commission.
  • Escobar, Arturo — The Making of Social Movements in Latin America: Identity, Strategy, and Democracy. (1992). (Boulder: Westview Press). Co-edited with Sonia Alvarez.
  • Etzioni, Amitai — The Spirit of Community: Rights, Responsibilities and the Communitarian Agenda. New York: Crown Publishers, Inc. 1993 ISBN 0-517-59277-0
  • Feigenbaum, Evan — The Shanghai Cooperation Organization and the Future of Central Asia, The Nixon Center, September 6, 2007 // URL: https://web.archive.org/web/20100609192555/http://merln.ndu.edu/archivepdf/centasia/State/91858.pdf
  • Felgenhauer, Pavel — Russia is Stronger and More Aggressive, Eurasia Daily Monitor, The Jamestown Foundation, vol. 5, No. 136 (July, 2008)
  • Fels, Enrico (2009), «Assessing Eurasia’s Powerhouse. An Inquiry into the Nature of the Shanghai Cooperation Organisation», Winkler Verlag: Bochum. ISBN 978-3-89911-107-1
  • Feng, Han & Ji, Cheng — ASEAN Integration and Its Effects, 28 Nov 2008, Beijin // URL: http://www.carnegieendowment.org/events/?fa=eventDetail&id=1233
  • Fishlow, Albert — The United States and the Americas: A Twenty-First Century View, co-editor James Jones (Norton 1999) ISBN 978-0-393-97447-8
  • Garnett, Sherman — Rapprochement or rivalry: Russia- China relations in a changing Asia / Ed.by Garnett Sherman W. — Washington: Carnegie Endowment for International Peace, 2000. — X, 437 p.
  • Gill B., Blumenthal D., Swaine M., Mathews J.T. — China as a Responsible Stakeholder, Monday, June 11, 2007 — Washington, D.C., the Carnegie Endowment // URL: http://www.carnegieendowment.org/events/?fa=eventDetail&id=998
  • Gill, Bates and Oresman (August 2003), Matthew, China’s New Journey to the West: Report on China’s Emergence in Central Asia and Implications for U.S. Interests, CSIS Press.
  • Gleason, Gregory. "The Uzbek Expulsion of US Forces and Realignment in Central Asia, " Problems of Post-Communism, vol. 53, No. 2 (March-April, 2006), pp. 49–60.
  • Gonidec P.-F., Charvin R. — Relations internationales. Paris, 1984. P.435.
  • Guang Pan, Bailes Alyson, Dunay Pál & Troitskiy Mikhail — The Shanghai Cooperation Organization, Stockholm International Peace Research Institute Policy Paper No. 17, May 2007. — 60. ISSN 1652-0432 // URL: https://web.archive.org/web/20110609205525/http://books.sipri.org/files/PP/SIPRIPP17.pdf
  • Guangcheng, Xing — Sunzhuangzhi, Shanghai hezuo zuzhi yanjiu (SCO studies). Changchun: Changchun chubanshe, 2007
  • Guangcheng, Xing — Zhongguo he xin duli de Zhongya guojia guanxi (China PR and Independent Central Asia), Harbin, 1996, p. 98.
  • Haas, Ernst — Beyond the Nation State: Functionalism and International Organization. Stanford: Stanford University Press. (1964) ISBN 978-0-8047-0187-7
  • Haas, Ernst — The Uniting Europe: Political, Social and Economical Forces. 1950—1957, London, 1958
  • Huasheng, Zhao — Dui shanghai hezuo zuzhi fazhan qianjing de ji dian kanfa (SCO prospects: some ideas) // Guoji wenti yanjiu (Foreign research), 2006, № 3.
  • Hyman, Anthony. — Moving out of Moscow’s Orbit: The Outlook for Central Asia // International Affairs. 1993. V. 69. N 2. P. 288—304.
  • Jian, Wang — Shanghai hezuo zuzhi de weilai fazhan Iujing xuanze — cong diqu gonggongchanpin de shejiao (Public goods approach to the SCO future) // Shehui kexue (Social science), 2007, № 8. 67-73
  • Keidel, Albert — China’s Economic Rise — Fact and Fiction, the Carnegie Endowment / Policy Brief No. 61 July 2008 // URL: http://www.carnegieendowment.org/files/pb61_keidel_final.pdf
  • Klingemann, Hans-Dieter ed. (2007) The State of Political Science in Western Europe. Opladen: Barbara Budrich Publishers. ISBN 3-86649-045-3
  • Kotkin, Stephen — The Unbalanced Triangle: What Chinese-Russian Relations Mean for the United States, Foreign Affairs, September/October 2009 URL: http://www.foreignaffairs.com/articles/65230/stephen-kotkin/the-unbalanced-triangle?page=show
  • Kubicek, Paul — Regionalism, Nationalism, and Realpolitik in Central Asia// Europe-Asia Studies, June 1997, Vol. 49, #4. P. 629—647.
  • Kuchins, Andrew — Russia’s Strategic Partnership and Global Security // Policy Memo Collection (PONARS/Council on Foreign Relations, Policy Memo Series No. 146—181), November 2000, pp. 103–107
  • Lindberg L.N., Scheingold S.A. (eds.) (1971). Regional Integration: Theory and Research. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-75326-6
  • Lipsitz, George — American Studies in a Moment of Danger, University of Minnesota Press, 2001, ISBN 0-8166-3949-3
  • Maddox, Lucy — Locating American Studies: The Evolution of a Discipline, Johns Hopkins University Press 1998, ISBN 0-8018-6056-3
  • McDermott, Roger — Kazakhstan’s Partnership with NATO: Strengths, Limits and Prognosis / China and Eurasia Forum Quarterly, Volume 5, No. 1 (2007) p. 7-20, Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program, ISSN: 1653-4212
  • Menéndez, Agustín José — Altiero Spinelli: From Ventotene to the European Constitution / RECON Report No 1, ARENA Report 1/07, Oslo, January 2007
  • Meunier, Sophie & McNamara, Kathleen — The State of the European Union, Oxford, 2007 ISBN 9780199218684
  • Mitrany, David — Working Peace System. An Argument for the Functional Development of International Organization. London, 4-th ed., 1946
  • Navrozov, Lev. (17 February 2006). «The Sino-Russian 'Shanghai Cooperation Organization'»(ТӀе цакхочу хьажорг). NewsMax.com.
  • Oresman , Matthew — The Shanghai Cooperation Summit: Where Do We Go From Here?// The Journal of The China-Eurasia forum: Special Edition: The SCO at One (July 2005), // URL: http://wӀvw.silkroadstudies.org/new/docs/CEF/CEF_QuarterIy_JuIy_2005.pdf(ТӀе цакхочу хьажорг)
  • Oresman, Matthew (August 2004) "Beyond the Battle of Talas: China's Re-emergence in Central Asia"PDF (4.74 MiB), National Defense University Press.
  • Patterson, Robert — Dereliction of Duty: The Eyewitness Account of How Bill Clinton Endangered America’s Long-Term National Security, Regnery Publishing, March 2003
  • Pollack, Mark — The Engines of European Integration: Delegation, Agency and Agenda Setting in the EU, 1998; Oxford University Press Oxford and New York, Realignment in Central Asia, « Problems of Post-Communism,
  • Roberts, Peter & Lloyd, Greg. Regional Development Agencies in England: New Strategic Regional Planning Issues? // Regional Studies. Journal of the Regional Studies Association. Volume 34, N 1, February 2000. Pp. 75-80.
  • Rosamond, Ben — Theories of European Integration, Palgrave Macmillan, 2000 ISBN 978-0-312-23120-0
  • Ross, George — European integration and globalization. Globalization and Europe: Theoretical and Empirical Investigations, 1998; Pinter p. 164. London — in; ed R. Axtmann
  • Rougemont, Denis — L’Aventure occidentale de l’Homme, Paris, Albin Michel, 1957
  • Rywkin, Michael — Security and Stability in Central Asia: Differing Interests and Perspectives, American Foreign Policy Interests, vol. 28, No. 3 (June, 2006), pp. 193—217
  • Schmitter, P., Haas, E. Economics and Differential Patterns of Political Integration: Projections about Unity in Latin America. — International Organization, 1964. — Vol. 18. — No. 4;
  • Skidmore, Thomas — Bi-Racial U.S.A. vs Multi-Racial Brazil: Is the Contrast Still Valid?,» Journal of Latin American Studies 25, no. 2 (1993): 373—385
  • Stakelbeck, Frederick W., Jr. (8 August 2005). «The Shanghai Cooperation Organization». FrontPageMagazine.com.
  • Stolz, Klaus. The Political Class and Regional Institution Building: Conceptual Framework, Methodological Problems and (some) Ideas for Empirical Applications. Paper for ECPR Workshop: Regionalism Revisited: Territorial Politics in the Age of Globalization. Mannheim, 26-31 March 1999. P. 9.
  • Swanstrom, Niklas — China and Central Asia: A new Great Game ot traditional vassal relations?// Journal of contemporary China, Abingdon, 2005, Vol. 14, № 45, P. 569—584.
  • Swanstrom, Niklas — The prospects for multilateral conflict prevention and regional cooperation in Central Asia // Central Asian survey.Oxford, 2004, Vol. 23, № 1, P. 41-53;
  • Sznajder, Ariel Pablo, «China’s Shanghai Cooperation Organization Strategy» University of California Press, May 2006
  • Tallbott, Stroube — Defines U.S. Central Asia Policy «The Gazette. The newspaper of The Johns Hopkins University» Volume 26, Number 41, August 4, 1997 // URL: http://www.jhu.edu/~gazette/julsep97/aug0497/04strobe.html
  • VanDeveer, Stacy & Dabelko, Geoffrey — Redefining Security Around the Baltics: Environmental Issues in Regional Context // Global Governance (1999) 5, 224. vol. 53, No. 2 (March-April, 2006), pp. 49–60.
  • Waver, Ole. — Culture and Identity in the Baltic Sea Region. Centre for Peace and Conflict Research, Copenhagen. Working Paper N 18, 1990; Neonationalism and Regionality. The Restructuring of Political Space Around the Baltic Rim. Edited by Pertti Joenniemi. Aaland Peace Research Institute and COPRI, 1995; Bo Petersen. A Tale of Four Cities: Studying National Self-Images Among Russian Regional Politicians in Perm, St.Petersburg, Volgograd and Khabarovsk // The Soviet and Post-Soviet Review, 23, N 3 (1996), pp. 251–284. VanDeveer, Stacy & Dabelko, Geoffrey — Redefining Security Around the Baltics: Environmental Issues in Regional Context // Global Governance (1999) 5, 224. vol. 53, No. 2 (March-April, 2006), pp. 49–60.
  • Yom, Sean L. (2002). «Power Politics in Central Asia: The Future of the Shanghai Cooperation Organization». Harvard Asia Quarterly 6 (4) 48-54.

Хьажоргаш нисйе бӀаьра