Дуьне́найукъара хе́лхаран де (инг. International Dance Day) — массо а хелхаран лерина Ӏида, даздо 29 апрелехь. Ӏида кхоллар кховдийна 1982 шарахь ЮНЕСКОн Дуьненайукъара хелхаран кхеташоно (инг. CID, International Dance Council).

Эсамбаев Махьмудан холлам цуьнан эвлахь Йоккхачу АтагӀехь

Терахь кховдийра хьехархочо а, хореографо а Гусев Петра, оцу дийнахь винчу, историн йукъа «таханлера балетан да» аьлла ваханчу, французийн балетмейстеран, балетан теоретикан а, реформаторан а Новерр Жан-Жоржан (1727—1810) ларам бина.

Новерран дуьххьала дагадеина ша лаьтта, операх (цунна йукъа балет йодара хелхаран фрагмент санна) йозуш йоцу балетан спектакль кхолла. Чекхдаьккхина гайтар санна драман кхиамашна тӀехь бух болу балетах йолу шен ойланаш, цуо дуьнен чу йахара шен новаторийн хӀоттамашкахь. Новерр дуьххьала волавелла дийна хелхаран, чекхъяьккхина сюжет йолу, амалаш йелла персонажаш ловзош йолу спектаклаш хӀитто. Турпалхойн балетан а, сингаттаман балетан а хьесапаш кечдина, цуо язбина цхьа могӀа бухбуьллу теоретикан балет хӀотторан кечамаш. Шен «Хелхарех а, балетех а кехат» («фр. Lettres sur la danse et les ballets», 1759) цӀе йолчу белхехь, Новерра дийцина пантомимаца а, хелхарца а, композиторан, хореографан, художникан гӀоьнца деш долу балетан-пьесан хьесапаш.

Кхуллучеран ойланца, Дуьне́найукъара хе́лхаран дийно цхьаьна тоха еза хелхаран ерриг агӀонаш, оцу кепара исбаьхьалла язъяран бахьана хила деза, цуо иэшо деза дерриг политикин а, оьздангаллин а, этносийн а дозанаш, адамаш цхьаьна тоха деза доттагӀаллин а, машаран а дуьхьа, царна таро луш цхьаьна маттахь къамел дан — хелхаран маттахь.

Ламаст хилла, хӀора шарахь цхьаьна гӀараваьллачу хореографин дуьненан векале кхайкхам бойту йукъаралле, царна дагайоуьйтуш хелхаран хазалла.

Дуьххьара иштта Дуьненайукъара хелхаран денна лерина кхайкхамца вистхилира Henrik Neubauer 1982 шарахь. Иштта кхайкхамца бистхилира:

Оццу дийнахь 1991 шарахь йукъадаьккхина совгӀат «Хелхаран Бенуа», ткъа 1992 шарахь Москохахь Йоккха театран сцени тӀехь хилира дуьххьарлера совгӀат даран церемони а, гала-концерт а.

Хьажоргаш нисйе бӀаьра