Европин жуьгталлин бохам

Европин жуьгталлин бохам
Европин жуьгталлин бохам
Меттиг	Нацистийн Германи, цуьнан оккупаци йина мехкаш
Декъашхой	НСНБП, СС, СД, айнзацтоба, вермахтан тӀеман гӀуллакххой, коллаборационисташ, кхин берш.
Бехке верг (берш)	Адольф Гитлер, Герман Геринг, дуккха кхин а
Суьдан процесс	Нюрнберган процесс, тӀаьхьа хилла Нюрнберган процессаш, кхин берш.

Европин жуьгталлин бохам (Ӏеб. השׁוֹאָה‎ [Шоа́] «бала, бохам») — Нацистийн Германин жуьгтий планаца хӀаллакбаран политикин жамӀ. Бохамах зулам даьлларг хилира Европин 6 миллион жуьгтий.

Этимологи

Термино Бохам хуьйцу шеца (цхьаьна могӀара терминца Шоа́) жимма корректан термин Холокост. Идиш матттахь леладо термин хурба́н (идиш חורבן «дохор») — спецификица жуьгтийн къоман историн бохаман хилам, доладелла йохорца Хьалхара а, ШолгӀа а Къудс-ГӀалин килс.

Муьраш хӀиттор

Дуьненайукъара трибуналан барт хоттучеран гайтамца, белла болу СС лакхара белхалочо Вислицени Дитера, жуьгташна тӀаьхьабовлар а, хӀаллак бар а декъалора кхаа муьранна:

1940 шо кхаччалц … — Германера жуьгтийн болх а, цара дӀалаьцна областашкахь а планан арабахарца бан гӀератара. ШолгӀа фаза йолайелира оцу хеннахь: берриш жуьгтий гулбар Польшехь а, кхечу дӀалаьцначу Германис малхбален областашкахь, цу тӀе геттон кепара. И мур лаьттира 1942 шо доладаллалц. КхоалгӀа мур бара «жуьгтийн болх чаккхенца бар», аьлча а планаца хӀаллак дар жуьгтийн къам.

Вислиценис чӀагӀдора, термин «чаккхенца бар» кхетара нисса физикин хӀаллак бар жуьгтий, цунна гира омар цунах лаьцна, куьг йаздинера Гиммлер Генриха^[1].

Йоцца жуьгтийн энциклопедино къастайо Холокост 4 муьрехь^[2]:

1933 январь — 1939 август — Гитлер Германин рейхсканцлер хиллачу хенара, Польшина тӀелатталца;
1939 сентябрь — 1941 июнь — Малхбузен Польша рейх йукъа тоьхначу моментера, «Инарла-губернаторалла» кхоьлча дуьйна ССРС тӀелатталц;
1941 июнь — 1943 гуьйре — ССРС тӀелеттачу моментера цуьнан махкара геттош дӀайаххалц;
1943 Ӏа — 1945 май — Малхбузен Европера байаран лагерашка массашца жуьгтий арабахарца, том чекхбаллалц.

Бохаман тӀаьхье

Жуьгтийн дуьненан бахархой млн ст., лерина Холокостан чот ца йеш. Лакхара кхо график — хила тарло чоьтан сценареш, лахара — реалан. Хьост — Серджо делла Пергола^[en]

ТӀеман историкан Пашер Яронан ойланца, дуккха шерашкахь бина Ӏаткъам жуьгтийн къоман геноцид йеш балийра нацисташ йаккхий материалан-техникин а, адамийн а ресурсийн эскаран чоьтах, цуо балийра уьш тӀеман иэшаме^[3].

Билгалдахарш

↑ Протоколы допроса 839, а также 840, 844, 847, 885 (оьрс.). ТӀекхочу дата: 2008 шеран 21 декабрь. Архивйина 2012 шеран 20 ноябрехь
↑ Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху ЭЕЭ тIетовжаран текст йазйина йац
↑ Э. Шлеймович, И. Молдавский. Геноцид евреев помешал немцам выиграть войну (оьрс.). detaly.co.il. ТӀекхочу дата: 2022 шеран 12 май. Архивйина 2022 шеран 12 майхь

Литература

Европин жуьгталлин бохам — йаззам бу Жуьгтийн электронни энциклопедин
Кеп:Книга:Отрицание Холокоста: история и современные тенденции
Михман Д. Катастрофа европейского еврейства(оьр.). — 1. — Тель-Авив: Открытый университет Израиля, 2001. — Т. 1. — ISBN 965-06-0233-X.
Национал-социализм // Нанонаука — Николай Кавасила. — М. : Большая российская энциклопедия, 2013. — С. 178. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 22). — ISBN 978-5-85270-358-3.
У. Перл. Заговор Холокоста (оьрс.). jhist.org. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март.
Шнирельман В. А. Арийский миф в современном мире(оьр.). — М.: Новое литературное обозрение, 2015. — (Библиотека журнала «Неприкосновенный запас»).
Longerich P. Holocaust: The Nazi Persecution and Murder of the Jews(ингалс.). — Oxford; New York: Oxford University Press, 2010. — ISBN 978-0-19-280436-5.

Хьажоргаш

Национальный Мемориал Катастрофы (Шоа) и Героизма «Яд ва-Шем» в Иерусалиме (оьрс.). www.yadvashem.org. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март.
Холокост (оьрс.). jhist.org. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март. — на сайте «История еврейского народа»
Шоа — Памяти еврейского народа (оьрс.). ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март. Кху чуьра архивйина оригиналан 2011 шеран 22 августехь Архивйина 2011-08-22 — Wayback Machine
Свидетельства о Холокосте (оьрс.). www.megapolis.org. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март.
«Передайте об этом детям вашим…» (оьрс.) jhist.org. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март. — Интернет-вариант книги на русском языке в проекте «Живая история»
Еврейский музей депортации и сопротивления в Мехелене, Бельгия (нидерл.). ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март. Кху чуьра архивйина оригиналан 2011 шеран 26 февралехь Архивйина 2011-02-26 — Wayback Machine
Евгений Сатановский. Жил-был народ… (оьрс.) ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март. Кху чуьра архивйина оригиналан 2009 шеран 24 ноябрехь
М. Каганская. Отношение евреев к Катастрофе (оьрс.). gazeta.rjews.net. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март.
П. Полян. Праща Леонида, или О еврейском героизме в годы войны (оьрс.). rishonim.info. ТӀекхочу дата: 2023 шеран 9 март. Архивйина 2023-05-14 — Wayback Machine

[1] Протоколы допроса 839, а также 840, 844, 847, 885 (оьрс.). ТӀекхочу дата: 2008 шеран 21 декабрь. Архивйина 2012 шеран 20 ноябрехь

[ЭЕЭ-2] Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху ЭЕЭ тIетовжаран текст йазйина йац

[3] Э. Шлеймович, И. Молдавский. Геноцид евреев помешал немцам выиграть войну (оьрс.). detaly.co.il. ТӀекхочу дата: 2022 шеран 12 май. Архивйина 2022 шеран 12 майхь

[1]

[2]

[3]