Керч
Керч[1] я бекх — еха, тӀе исхар тоханза чо болу кетар[2].
Керч тоьгура дукха хьолахь кхакханах, амма лело тарлора цхьогалан, акха жӀаьлийн, пашбукъан цӀоканаш. Тоьгура даиман а чо чоьхьахь болуш[3] . Русехь керч йоцуш новкъа бовлуш ца хилла.
Яьржина
бӀаьра нисйанКерч — уггаре даьржина Ӏаьнан барзакъ ду Россехь (цхьаццанхьа нохчаша бекх олу), Монголехь, Кхазакхстанехь. Яржар кхетадо, кхакха кхерстачеран уггаре бораха а, баьржина а гӀирс хиларо, цара уьш миллионашкахь леладора. Тоьгу дукха хьолахь кхакханах я пхьагалан цӀуоканах. Чо чоьхьа берзийна хуьлу; ца хилча ца долу дакъа ду кач — боккха, охьакарчош, цуо дика къовлу шийла мох болуш. Керч еха хиларо а, лекха кач хиларо а, цунах уггаре даьржина Ӏаьнан барзакъ дира Евразин кхерстачеран, цуо дика къовлу дера аренан шийла мехех. Хан мел ели кхекхан керч яьржира Русехь а, уггаре хьалха къечу нахана йукъахь, тӀаккха хьалдолчеран а. Дукха хьолахь миска наха керч тӀе исхар ца тухура, ткъа тегарш дора, амма иштта гуттаренна ца хилла. XVII бӀешарахь керчаш тӀе тайп-тайпана кӀадеш детта долийра (керча ден дарж лакхара мел хуьлу, кӀади а деза хуьлура), наггахь тегарш дора тӀе мӀарний а тоьгуш. XVII — XVIII бӀешо долалуш Русехь керч лелайора аьхка а, шен йукъараллин а, бахаман а статус гайтархьама. Кхерстачеран иза хӀора дийнан духар дара, хӀунда аьлча уьш бехаш бара жаш, реманаш кхобуш, кхекхий шорта дара церан.
Хьажа кхин а
бӀаьра нисйан
Билгалдахарш
бӀаьра нисйан- ↑ Ӏ. Т. Карасаев, А. Г. Мациев, Оьрсийн-нохчийн словарь, Москва, издательство «Русский язык», 1978, стр.1174
- ↑ Ушаков, 1940, с. 237.
- ↑ Шангина, 2006, с. 322.
Литература
бӀаьра нисйан- Тулуп // Толковый словарь живого великорусского языка : в 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882.
- Кожух, одежда // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Шангина И. И. Тулуп // Соснина Н., Шангина И. Русский традиционный костюм: Иллюстрированная энциклопедия. — СПб.: Искусство—СПБ, 2006. — С. 322–324. — ISBN 5-210-01612-9.
- Шанский Н. М. и др. Тулуп // Краткий этимологический словарь русского языка. Пособие для учителя / Под ред. чл.-кор. АН СССР С. Г. Бархударова. — М.: Просвещение, 1971. — С. 454.
- Тулуп // Толковый словарь русского языка : в 4 т. / гл. ред. Б. М. Волин, Д. Н. Ушаков (т. 2—4) ; сост. Г. О. Винокур, Б. А. Ларин, С. И. Ожегов, Б. В. Томашевский, Д. Н. Ушаков ; под ред. Д. Н. Ушакова. — М. : Государственное издательство иностранных и национальных словарей, 1940. — Т. 4 : С — Ящурный. — 1502 стб.
- «Этимологический словарь русского языка», т. 4, М., 1987, с. 118.
Хьажоргаш
бӀаьра нисйан- Всё о мехах и шубах Архивйина 2012-12-14 — Wayback Machine (furexpo.ru)
- Краткая история тулупа (XIII—XVIII вв.) (archive.is)
- Тулуп.