Россера тӀеман сийлаллин денош
Россера тӀеман сийлаллин денош (Оьрсийн герзан сийлаллин денош) — Российн исторехь ладаме роль ловзийна российн эскаран толамаш базбаран Российн иэсан денош .
- Российн иэсан терхьаш а, кхин Ӏиданаш а хьажа Российн Ӏиданаш яззамехь.
Йуьхьанцара тӀеман сийлаллин денош хӀиттийра 1995 шеран февралехь Федералан законо «Россера тӀеман сийлаллин денойх (толаман денойх)». 2004 2020 шерашна йукъахь цунна хийцамаш бира, кхин тӀе шен законан цӀе а хийцира.
Российн иэсан терхьаш йукъадехира 2005 шарахь, базбо халкъан иэсехь бӀешерашкахь дагахь латтийта хьакъ долу пачхьалкхан а, йукъараллин а дахарера кхин а ладаме хиламаш[1].
И денош а, тӀеман сийлаллин денош а хӀиттийна Федералан «Россера тӀеман сийлаллин а, иэсан а денойх» цӀе йолчу законаца[1].
Законаца тӀеман сийлаллин деношкахь даздаран белхаш дӀадахьа деза эскаршкахь, ткъа иэсан терхьашкахь — нахалахь белхаш дан деза. Дуьхьалонан министраллин тӀедиллина хӀора шеран 23 февралехь а, 9 майхь а Ӏиданан шатлакхаш кхийсар. Оцу белхашна ахча далар тӀедиллина федералан бюджетан.
Цул сов, законаца кхин а тӀемлойн иэс бӀешерашкахь дагахь латтийтархьама цхьа могӀа кхин кепара белхаш дан деза: музейш йахкар, хӀолламаш богӀар, гайтамаш хӀиттор, МХГӀ нахала даккхар, нах бехачу меттигашна, урамашна, тӀемлойн дакъошна, кеманашна церан цӀераш тахкар, турпалалла гайтина меттиг Ӏалашйеш лелор.
ТӀемлойн сийлаллин денош
бӀаьра нисйанРоссийн Федерацехь хӀиттийна хӀара Россера тӀеман сийлаллин денош (хийцамашца 2020 шеран 31 июлехь):
- 27 январь — Ленинград йуьззина мукъайаккхар фашистийн гуонах (1944 шо);
- 2 февраль — Сталинградан тӀамехь советийн эскарша немцойн-фашистийн эскар хӀаллакдар (1943 шо);
- 23 февраль — Даймехкан турслойн де;
- 18 апрель — оьрсийн элин Невский Александран тӀемлоша немцойн къонахашна Чудски Ӏам тӀехь толам баьккхина де (Шенан тӀом, 1242 шо); ма-дарра 1242 шеран 5 апрель (юлийн рузманан терхьаш григорийн рузмане дехьа ца дахало дера , терахь хуьлу 5 апрель Григорийн рузманца);
- 9 май — 1941—1945 шерашкара Сийлахь-Боккха Даймехкан тӀамехь советийн халкъан Толаман де (1945 шо);
- 7 июль — Чесменан тӀамехь оьрсийн флото туркойн флотера толам баьккхина де (1770 шо);
- 10 июль — баьччаллехь Петр Хьалхара волу оьрсийн эскаро Полтавин тӀамехь шведашна тӀехь толам баккхар (1709 шо);ма-дарра 1709 шо 27 июнехь (8 июль);
- 9 август — Российн исторехь дуьххьара хӀордаца Гангут мерехь шведашкара толам баьккхина де (1714 шо); ма-дарра 1714 шо 27 июлехь (7 августа);
- 23 август —Курскан тӀамехь советийн эскарша немцойн-фашистийн эскар хӀаллакдаран де (1943 шо);
- 3 сентябрь — Дуьненан шолгӀа тӀом чекхбалар (1945 шо)[2]; ма-дарра 1945 шеран 2 сентябрехь;
- 8 сентябрь — баьччаллехь М. И. Кутузов волу оьрсийн эскаро французийн эскарна тӀехь Бородинон тӀамехь толам баьккхина де русской (1812 шо); ма-дарра 1812 шо 26 август (7 сентябрь);
- 11 сентябрь — баьччаллехь Ф. Ф. Ушаков волу оьрсийн эскадрин туркойн эскадрегара Тендрера толаман де; ма-дарра 1790 29 август (9 сентябрь);
- 21 сентябрь — коьртехь сийлахь эла Донской Дмитрий волу оьрсийн полкийн монголийн-гӀезалойн эскаршна тӀехь Куликовн тӀамехь толам баьккхина де (1380 шо); ма-дарра 1380 шеран 8 сентябрехь
- 9 октябрь — советийн эскарша Кавказера тӀамехьнемцойн-фашистийн эскар хӀаллакдина де (1943 шо)[3];
Башхаллаш
бӀаьра нисйанРоссехь Григорийн рузма йукъайаккхале хиллачу хиламашца доьзна ТӀемлойн сийлаллин а, иэсийн а денош , в законехь хӀиттийна ширачу рузманца цуьнан иэсан де хуьлу 13 де, иза башхалла йу ширачу а, керлачу а рузманна йукъара XX—XXI бӀешерашкахь. Григорийн рузан йукъайолуш юлийн рузманна а, цунна а йукъара башхалла 10 де бен йацара, иза тӀаьхь-тӀаьхьа тӀекхийтира 13 дене кхаччалц. Иза бахьнехь законно хӀиттийна ТӀемлойн сийлаллин денош мела а къаьста и хиламаш хиллачу терхьехь.
Хьажа кхин а
бӀаьра нисйанРоссийн кхоъ эскаран аре:
Билгалдахарш
бӀаьра нисйан- ↑ 1 2 Федеральный закон от 13 марта 1995 г. № 32-ФЗ «О днях воинской славы и памятных датах России». Гарант (2020 шеран 31 июль). ТӀекхочу дата: 2021 шеран 3 март.
- ↑ Федеральный закон от 24.04.2020 № 126-ФЗ "О внесении изменений в статьи 1 и 1-1 Федерального закона «О днях воинской славы и памятных датах России» Архивйина 2020-04-26 — Wayback Machine
- ↑ Федеральный закон от 31.07.2020 № 284-ФЗ ∙ Официальное опубликование правовых актов ∙ Официальный интернет-портал правовой информации. publication.pravo.gov.ru. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 29 сентябрь. Архивйина 2021-08-13 — Wayback Machine
Литература
бӀаьра нисйан- Амелькин А. О. Дни воинской славы России. — Воронеж: Центр духовного возрождения Чернозёмного края, 2005. — 112, [32] с. — 2000 экз. — ISBN 5-900-270-63-7.
- Амелькин А. О. Дни воинской славы России / Рец.: д-р ист. наук М. Д. Карпачёв. — 2-е изд., изменённое и доп. — Воронеж: Центр духовного возрождения Чернозёмного края, 2014. — 176 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-91338-101-9.
