РСДБПРСДБП(б)РКП(б)
ЕКП(б)ССКП

Партин истори
Октябран революци (1917)
ТӀеман коммунизм (1918—1921)
Керла экономикин политика (1921—1928)
Ленинан кхайкхам (1924)
Партин чуьра къовсам (1926—1933)
Сталинизм (1933—1953)
Хрущёвн йовхонаш (1953—1964)
Сацаран мур (1964—1985)
Хийцам (1985—1991)

Партин кхоллам

Партин куьйгалхой
В. И. Ленин (1903—1924)
И. В. Сталин (1924—1953)
Г. М. Маленков (1953)
Н. С. Хрущёв (1953—1964)
Л. И. Брежнев (1964—1982)
Ю. В. Андропов (1982—1984)
К. У. Черненко (1984—1985)
М. С. Горбачёв (1985—1991)

Кхин:

РСФСР КП
Евсекци

Сацаран мурССРС историн мур билгалабоккхуш лелайо политикин клише, цуо дӀалоцу ткъа сов «кхиина яьлла социализман» — Ӏедале Л. И. Брежнев веъча хенера (1964 шо) ССКП XXVII гуламе кхаччалц (1986 шеран февраль) болу мур[1][2], ткъа кхин а нийса хир ду — 1987 шеран январан Пленум кхаччалц, цул тӀаьхьа ССРСхь буьйлабелира йукъараллин дахаран ерриг сферашкара яккхийн масштабан хийцамаш.

Брежнев Леонид Ильич — цуьнан заманна язйо экономикера «сацар» олуш йолу, стагнаци

Термин схьаялар нисйе бӀаьра

Советийн Союзехь термин «сацар» схьаделира М. С. Горбачёвс дешна ССКП ЦК XXVII гуламан политикин докладера, цунна чохь гойтура, «йукъараллин дахарехь буьйлабелла сацаран хиламаш», экономикин а, социалан а сферашкахь[3]. Дукха хьолехь оцу терминца билгалйоккху Л. И. Брежнев Ӏедале веана хенера, «перестройкаш йолаяллалц йолу хан», ткъа оцу хенахь, билгалдаьккхина ду, хӀоьттина экономикин темпаш охьайовлар, мехкан политикин дахарехь цхьан а хилла хӀума а доцуш, ладаме къинхьегаман эвсараллин динамика талхар, ткъа кхин а мелла а социалан чӀогӀалла а, алсамо лакхара, хьалхалерачу шерашка хьаьжчи (1920-гӀа — 1960-гӀа шерийн хьалхара дакъа) дахаран тӀегӀа.

Британника энциклопедин хаамашца, ССРС сацаран мур болуш кхаьчна шен апогей, АЦШ-ца хоьӀнан паритете кхечира, суперпачхьалкх ю аьлла къобал йира. ТӀекхийтира юккъера класс, бахамера хӀуманаш (холодильникаш, машенаш) дукхаха болчу бахархойн керта кхечира[4]

Цхьацца формалан гайтамашца, 1964—1986 шерашкахь мохк кхуьуш бара. Амма, кхечу агӀора, пайден маьӀданийн экспортех йозуш хиларо, ялийра экономикехь оьшу хийцамаш цахиларе. 1970-гӀа шерашна юккъехь ресурсех йозуш йоцу экономикин сектораш кхиар дикка лагӀделира[5][6][7][8]. Цуьнан хьесапаш дара лакхара технологин областашкахь тӀехьадисар, сурсатийн лахара дикалла, арахецараллин эффект ца хилар, къинхьегаман эвсараллин лахара тӀегӀа. Халонаш яра йуьртан бахамехь а, мехко дойура дааран сурсаташ эца даккхий ахчанаш. Дуккха а кхиира коррупци, ткъа Ӏедало санна ойлацаяр законо таӀзар деш дара[9][10][11][12][13][14][15].

  1. Эпоха застоя Брежнева кратко
  2. Профессор Николя Верт определяет более узкие границы периода: 1965—1985. Верт, Н. История советского государства = Пер. с фр. — М.: Прогресс, 1992. — 480 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-01-003643-9.
  3. Горбачёв М. С. Политический доклад Центрального Комитета КПСС XXVII съезду Коммунистической Партии Советского Союза. // lib.ru
  4. Encyclopedia Britannica www.britannica.com
  5. https://www.jstor.org/pss/2534530 NBER paper by W. Easterley and S. Fischer. The Soviet Economic Decline: Historical and Republican Data
  6. http://www.nber.org/papers/w4735 William Nordhaus. Soviet Economic Reform: The Longest Road
  7. Machowski, Heinrich. Changes in the Soviet Economic System?(ТӀе цакхочу хьажорг)
  8. Machowski, Heinrich; Ruban, Maria Elisabeth. Slowdown in the Soviet economy in 1977/78(ТӀе цакхочу хьажорг)
  9. статья 70 УК РСФСР: антисоветская агитация и пропаганда [1] Архивйина 2019-08-24 — Wayback Machine
  10. Encyclopedia Britannica
  11. см. также: The Columbia Encyclopedia
  12. статья 190 УК РСФСР: распространение заведомо ложных измышлений, порочащих советский государственный и общественный строй
  13. О попытках враждебных элементов использовать в антисоветских целях т. н. особую позицию руководства некоторых коммунистических стран по вопросу о демократии [2] Архивйина 2006-09-17 — Wayback Machine
  14. Апелляции к западным компартиям и необходимость продолжения подавления инакомыслия [3] Архивйина 2006-09-17 — Wayback Machine
  15. Московская Хельсинкская группа — История