Юдикат

Юдикаташ — X бІешарахь Сардини гІайре, XV бІешо долалуш Арагоно схьадаккхалц, декъалуш хилла тІаьхьенан дисина феодалан мехкаш. Византийн ламастехь, тІаьхьенашна дисина Африкин экзархатах, лакхара урхалчах олура юдекс (iudex), иза гочдо «суьдхо» олий. Юдикаташ ехкинчу хенахь церан урхалчаш хоржуш бара. Ерриг а пхиъ юдикат яра:

Юдикат Ольястра — дукха ца лаьттира, дІалецира Кальярис;
Юдикат Кальяри — 1258 ш. юкъаяхара Пизанан республикин;
Юдикат Галлура — 1288 ш. юкъаяхара Пизанан республикин;
Юдикат Логудоро (Порто-Торрес) — 1259 ш. дуьйна коьртехь Дориа волуш генуэхойн мохк.
Юдикат Арборея — кхечарал алсама лаьттира, 1410 ш. кхаччалц.

Пизанан мехкаш Арагон юкъадахча меттигера урхалчаша къуьйсура Сардинин урхалла Генуэн республикица. Оцу хенахь Арборейхь чІагІлуш бара къоман болам. 1347-76 шерашкара арборейн юдекс Мариан IV а, цуьнан йоІ Элеонора а герга бара дерриг гІайре а шайн таж кІела долла, амма 1409 ш. арборейхой буьйхира Санлури гергахь эшар бахьнехь, Арагонан байІат дира цара.

Библиографи нисйе бӀаьра

Moore, John C. "Pope Innocent III, Sardinia, and the Papal State." Speculum, Vol. 62, No. 1. (Jan., 1987), pp 81–101.
Ghisalberti, Alberto M. (ed). Dizionario Biografico degli Italiani: I Aaron – Albertucci. Rome, 1960.
Ghisalberti, Alberto M. (ed). Dizionario Biografico degli Italiani: VI Baratteri – Bartolozzi. Rome, 1964.
Ghisalberti, Alberto M. Dizionario Biografico degli Italiani: VIII Bellucci – Beregan. Rome, 1966.
Ghisalberti, Alberto M. (ed). Dizionario Biografico degli Italiani: XXVII Collenuccio – Confortini. Rome, 1982.
Caravale, Mario (ed). Dizionario Biografico degli Italiani: Guglielmo Gonzaga – Jacobini. Rome, 2000.
Solmi, A. Studi storici sulle istituzioni della Sardegna nel Medioevo. Cagliari, 1917.
Solmi, A. "Un nuovo documento per la storia di Guglielmo di Cagliari e l'Arborea." Archivio storico sardi. VI. (1908), pp 193–212.
Loddo Canepa, F. "Note sulle condizioni economiche e giuridiche degli abitanti di Cagliari dal secolo XI al XIX." Studi sardi. X–XI, 1952, pp 237ff.
Nowé, Laura Sannia. Dai "lumi" dalla patria Italiana: Cultura letteraria sarda. Mucchi Editore: Modena, 1996.
Oliva, A. M. "Guglielmo di Massa. «Al pro marques de Sardenha, qu'ab joi viu et ab sen renha»." Gli Obertenghi di Massa e della Lunigiana ed i Regno della Sardegna, secoli 12.–14. pp 85–108. M. G. Armanini et al.: Pisa, 1999.
Petrucci, S. Re in Sardegna, a Pisa cittadini. Bologna, 1988.
Baudi di Vesme, Benedetto. "Guglielmo di Cagliari e l'Arborea." Archivio storico sardo. I. (1905), pp 12–51, 173–209.
Scano, D. "Serie cronol. dei giudici sardi." Arch. stor. sardo. 1939.
Besta, E. and Somi, A. I condaghi di San Nicolas di Trullas e di Santa Maria di Bonarcado. Milan, 1937.