Балло (хелхар)

ХӀара йаззам музыкин терминех лаьцна бу. Хелхарех лаьцна хьажа балете.

Балле́тто (итал. balletto, дацдина схьадаьлла итал. ballo «хелхар» дашах) — 1) вокалан шортта аьзнийн музыкин жанр, лелийна Италехь XVI бӀешеран чаккхенгахь — XVII бӀешеран хьалхарчу декъехь, XVII бӀешарахь даьржина иштта Европин кхечу мехкашкахь; 2) хелхаран жанрийн пьесех лаьтта гӀирсан сюитан кеп; гӀирсан balletti кхоллаелла XVI бӀешеран Италехь (кхин а ballo цӀарца), ткъа XVII бӀешарахь даьржина Европин кхечу мехкашкахь а.

Вокалан balletti

Balletto дош вокалан музыкин жанр билгалйоккхуш, дуьххьара юкъадаьлла Дж. Гастольдин (1591, 1594) зорбанан арахецаршкахь, цуо билгалайоккхура дуккха аьзнийн хелхаран йиш, иза хуьлура самукъане амал а, лирикан (дукха хьолахь забарен) текст а йолуш. Баллеттин амалехь ю строфан кеп, ширагомофонан («аккордан») фактура, силлабика, тактан метрика, атта (хьалхара)тоналан гармони (цхьан а хроматикан лехамаш боцуш). Баллетти юкъайодара (италин) О. Веккин а, А. Банкьерин а мадригалан комеди (масала, «Se ben mi chi ha bon tempo»). Баллетти язйора XVII бӀешарахь а, масала, Ф. Ламбарди (гул. «Canzonette con alcune arie per cantar solo nella parte del tenore, libro terzo», 1616) а, Сиджизмондо д’Инди (гул. «Le musiche e balli a quatro», 1621).

XVI бӀешо чекхдолуш balletti яьржира ерриг Европехь. Германехь уьш язйора М. Преториуса а, Г. Л. Хаслера а («Lustgarten neuer teutscher Gesäng, Balletti», 1601), Ингалсехь — Т. Морлис («Balletts to Five Voyces», 1595) а, Т. Уилкса («Balletts and Madrigals to Five Voyces», 1598), Т. Томкинс а.

ГӀирсан balletti

«Баллетто» термин Италехь лело йолийра XVI бӀешарахь балло долчу маьӀнехь. Хелхаран дакъа лаьттара куьцан хелхарх, иза леладора паччахьан кертан гайтамашкахь а, самукъадоккхуш а, иза кеп ю паччахьан кертан балетан. Лаьттара масех хелхарх (масала, бассаданцах, сальтареллех, кватернарех, пивех), царал хьалха хуьлачу даздаран хелхаран йоцучу юьхьигах а (интрадех).

Бароккон муьрехь Европин цхьаболчу мехкашкахь, самукъадаьлла италин хотӀан моделех (масала, Австрин а, Чехин а императорийн керташкахь), оркестран сюиташ-balletti лелайора театрехь а, оперехь а (масала, И.Г. Шмельцеран музыкехь) балетан чухӀиттамийн функцеш. Хелхаран музыка прикладан лелаяре нисса кхуьура ша лаьтта гӀирсан сюитан жанр, цунна юкъахь леладора шира термин balletto, масала, Дж. Фрескобальдин аллемандан а, курантан а йукъара клавиран balletti, я И. Биберан «Balletti lamentabili» (1670), уьш ю юьххьехь «соната» йолу хелхаран сюиту. ГӀирсан хелхаран сюитех-balletti тӀаьхьа кхиира балетан жанр, хореографин спектаклан музыкин маьӀнехь.