Дуьненайукъара йукъаметтигаш — Версийн башхалла
| [теллина верси] | [теллина верси] |
Чулацам дӀабаьккхина Чулацам тӀетоьхна
→Законехь ма-дарра хилар: викификаци |
Нисдарах лаьцна йаздина дац |
||
МогӀа 113:
=== Неореализм ===
{{main|Неореализм (политологи)|l1=неореализм}}
[[Неореализм (политологи)|
Юкъабевлла керла кхетамаш: дуьненаюкъара юкъаметтигийн система, дуьненаюкъара юкъаметтигийн гуо, тӀеман а, экономикан а кхерамазалла, хьаштийн баланс, стратегийн накъосталла, ядеран сецор, дуьненаюкъара кхерамазалла.
МогӀа 163:
{{main|дуьне-системан анализ|язаран теори|неомарксизм}}
«Неомарксизмо ша иштта кхайкхайо реалистийн парадигмин коьрта меттигашна критика еш. Неомарксизман агӀончашна го дуьне тайп-тайпана экономикийн, пачхьалкхийн, юкъараллийн, идеологийн, оьздангаллийн глобалан системан кепара. Неомарксисташ юкъабалабо дуьненаюкъара юкъаметтигийн тезаурусе „дуьне-система“ а, „дуьне-экономика“ а кхетам. „Дуьне- экономика“ кхетамо гойту дуьненаюкъара акторийн юкъаметтигийн уггар шуьйра система, коьрта роль ловзайо экономика чӀогӀа йолчара. Коьрта амалаш дуьне-экономикан — производствон дуьненан кхоллам бу, цуо чӀагӀйо арахецаран комплексин координаци, капиталийн интернационализаци, лагӀйо пачхьалкх юкъагӀертар финансийн сфере. Неомарксисташ чӀагӀ ма дарра, хьалха шеш арахьарчу сингаттамех ларъеш хиллайолу пачхьалкхаш, тахана агенташ хилла, цара къоман экономикашна дӀало дуьне-экономикан оьшург, цуьнан дуьненан базарехь конкуренцин адаптаци яр Ӏалашо ю. Цуьнца гайтина процессаш, цаьрца йогӀу структурашца цхьаьна, адамийн белхан жамӀ ду, историн сурсат ду. Амма кхин а процессаш ю, глобализацин бӀостанехьа йолу — экономикийн, политикийн, юкъараллин, социооьздангаллин, кхин кхолламийн а, структурийн а, кхиоран некъаш лахаран а диверсификаци. Неомарксизман векалшан хетарехь, радикалан-либералан идеологи гӀерта и процессаш дӀалачкъо. Цуо глобализацин альтернатива яц моттадолийта адамашна, дуьненан арени тӀехь гушйолу къиза конкуренцин, юкъаметтигийн дерегламентацин, эгоизман бух тӀехь лаьтта экономикан логика» (Проценко Леонид ДУЬНЕНАЮКЪАРА ЮКЪАМЕТТИГИЙН ТАХАНЛЕРА ТЕОРЕШ, БАХАРХОШНА ДУЬНЕНАН КЕРЛА СУРТ КХОЛЛАРАН ХЬАЛ САННА <http://rl-online.ru/articles/1-02/51.html>).
'''
'''=== Дуьненаюкъара юкъаметтигийн кхин теореш ===
{{В планах|дата=31 января 2017}}
== Дуьненаюкъара юкъаметтигийн теорешкара «Баккхий къийсамаш» ==
=== Хьалхара «боккха къовсам» ===
Хьалхара дискусси кхоллало 1939 ш. ингалсан Ӏилманчан [[Карр, Эдвард|Карр Эдвардан]] «Кризисан ткъа шо» цӀе йолу жайна арадаьлчи. Цу тӀехь политикан реализман позицера критика йира идеалистийн парадигман коьрта меттигашна. Реалисташ Ганс Моргентаус (Morgenthau H. Politics among Nation. The Struggle for Power and Peace. N. Y., 1948) а, цуьнан агӀончаша а шолгӀа дуьненан тӀом чекхбаьлчи и дискусси дӀаяхьаран инициатораш хилира. Керлачу историйн хьолашкахь реалистийн идеалисташна тӀехь болу толам шеко йоцуш хетара.
=== ШолгӀа «боккха къовсам» ===
ШолгӀа «боккха къовсам» болийра 50-гӀа шерашкахь ХХ бӀешеран, кхин а чӀагӀбелира 60-гӀа шерашкахь, керлачу тайпана дуьненаюкъара юкъаметтигашна тӀебахкаран а, методаш талларан а агӀончаш болу модернисташ, политикан реализман постулаташна цӀеххьана критика йира. Керлачу чкъоьран Ӏилманчаша (Куинси Райт, Мортон Каплан, Карл Дойч, Дэвид Сингер, Калеви Холсти, Эрнс Хаас, кхин берш а) ДЮ Ӏамош нийсачу Ӏилманашкара схьаэцна болу гӀирсаш, методаш, методикаш лелорехьа бара. «Модернисташ» шеконе ца ехкира шайн оппонентийн теоретикан, уьш бирзинера Ӏилман методологин агӀоне. Цундела, барт хин боцу озе хьаьжна ца Ӏаш, дискуссин декъашхой къовсаман чеккхенгахь баьхкира берта, дуьненаюкъара баланаш талларехь иэдан деза «гӀиллакхийн» а, «Ӏилманан» а методаш.
=== КхоалгӀа «боккха къовсам» ===
70-гӀа шераш чекхдовлуш 80-гӀа шераш долалуш болабеллачу, хӀинца а чекхбаланза болчу кхоалгӀачу «боккхачу къовсаман» юккъехь, ДЮ декъашхочун санна пачхьалкхан роль нисъелира, дуьненан арени тӀехь хуьлуш долчу къоман хьаштах а, ницкъах а кхетаран маьӀна долуш. Тайп-тайпана теоретикийн некъийн агӀончаша, ала мегар царех транскъоманхой (Роберт Кохэн, Джозеф Най, Йел Фергюсон, кхин а), интеграцин (Дэвид Митрани) а, вовшехдазаран (Эрнст Хаас, Дэвид Моурс) а теорин гӀиллакх дӀахьуш юкъатеттира ойла: политикан реализм а, цуьнца йогӀу этатистин парадигма а дуьненаюкъара юкъаметтигийн амалашца а, коьрта тенденцешца а йогӀуш яц, уьш дӀатеттина хила еза. Декъашхойн дукхалла, юкъаметтигийн кепаш, церан харшаш, царна моттарехь, аратотту пачхьалкх дуьненаюкъара къамелийн юкъара, ДЮ пачхьалкхашна юкъарчех транскъаьмнийнчарна трансформацийо. Дуьненаюкъара-политикан Ӏилманехь транскъоманхойн Ӏаткъам болуш гучуйолу цхьа могӀа керла теореш, масала, глобализацин а, регионализацин а концепци, кхин дӀа а. Цуьнца цхьаьна коьрта парадигмаш къаьсташ йолу башхаллаш лаьтташ ю. Дукхах болу талламхой схьабогӀу, пачхьалкхаш дуьненаюкъара юкъаметтигийн коьрта декъашхой хилар тӀиера.
''''''
| |||