Буря́ти, официалан Респу́блика Буря́ти (бур. Буряад Улас[5]) — Российн Федерацин субъект, цунна йукъара республика[6][7]. Генарамалхбален федералан гуонна[8] а, Генарамалхбален экономикин кӀоштан[9] а йукъайоьду.

Российн Федерацин субъект
Республика Буряти
бур. Буряад Улас
Байракх[d] ХӀост[d]
Байракх[d] ХӀост[d]
Бурятин шатлакхан илли[d]
53°48′00″ къ. ш. 109°20′00″ м. д.HGЯO
Пачхьалкх  Росси
Адм. центр Улан-Удэ
Корта Алексей Цыденов
Халкъан хуралан председатель Павлов Владимир[2]
Истори а, географи а
Кхоллар 30.05.1923
Латта
  • 351 300 км²
Сахьтан аса MSK+5 (UTC+8)
Йаккхий гӀаланаш Улан-Удэ, Северобайкальск
Бахархой
Бахархой

985 937[3] стаг (2020)

  • (53-гӀа-гӀа меттиг)
Луьсталла 2,77 стаг/км²
Официалан меттанаш бурятийн, оьрсийн[4]
Идентификаторан терахьаш
Код ISO 3166-2 RU-BU
Официалан сайт
Республика Буряти картин тӀехь
СовгӀаташ Ленинан Орден Халкъийн доттагӀаллин орден Октябран Революцин Орден
Викилармин логотип Медиафайлаш Викилармехь


Арахьара аудиофайлаш
Бурятин шатлакъан илли (Инс.)
Бурятин шатлакъан илли (Бур.)
Файл:Бурятия.png
Бурятин физикин карта

Йиллина 1923 шеран 30 майхь Бурят-Монголийн Автономин Советийн Социалистийн Республика[10] санна.

Коьрта шахьар — Улан-Удэ гӀала.

Бахархой — 985 937[3] чел. (2020).
Бахархойн луьсталла — 2,77 ст./км² 2020.

Малхбузехь, къилбаседехь, малхбалехь РФ субъекташца доза ду — Республика Тываца, Иркутскан областьца (пхи бӀе километр дакъа Байкалан акваторица), Байкалдехьара мохкца. Бурятин Монголица долу къилба доза Российн Федерацин пачхьалкхан доза ду.

Пачхьалкхан меттанаш: бурятийн а, оьрсийн а.

Истори Нисйе

Шира зама Нисйе

Бурятин махкара уггаре шира хьалхара бахаман адамех дисина карийнарш йу, Тункински тогӀенера Иркут эркан аьтту берд тӀера, Туяна лоттийлера дӀаьӀахкаш[11].

ХӀинцалера Бурятин махкахь даьхна Протомонголийн тайпанаша, кхоьллина экъанийн кешнийн оьздангалла олург[12][13].

 
Иволгин гӀала (вайн эрал I бӀешо хьалха — вайн эран I бӀешо)

Вайн эран йуьххьехь Байкалйист Хунну (匈奴 сюнну) пачхьалкхан къилбаседа дакъа дара— иза вайн эрал 220 шо хьалхара вайн эран II бӀешо кхаччалц Монголийн акъари тӀаьхь даьхна шира къерста къам дара. Шуьйра йаьржинцу ойланца, хунну цхьа дакъа кхаьчна Европе, ийна уграшца, Европехь гуннаш цӀарца девза, керла къоман йуьхьиг йолийна[14].

Филатели Нисйе

1973 шарахь Бурятийн АССР 50 шо кхачарна зорбане арахецна ССРС поштан марка.

Нумизматика Нисйе

Буряти шен лаамехь Российн пачхьалкхан йукъайеина 350 шо кхачарна сий деш[15] Российн Банко 2011 шеран 1-ра апрелехь арахецна лахара иэсан нахарташ (далийна деккъа реверсаш):

Хьажа кхин а Нисйе

Билгалдахарш Нисйе

  1. https://www.gks.ru/storage/mediabank/PrPopul2021.xls
  2. Народный хурал(ТӀе цакхочу хьажорг — истори).
  3. 1 2 Оценка численности постоянного населения на 1 января 2020 года и в среднем за 2019 год (оьр.). Теллина 2020 шеран 13 мартехь.
  4. Конституция Республики Бурятия, ст. 67.
  5. Буряад Улас, и никак иначе: официальный перечень соответствий терминов и должностей на бурятском языке (оьр.)(ТӀе цакхочу хьажорг — истори). Буряад Үнэн (2015, 9 декабрь). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2015 шеран 22 декабрехь.
  6. Петрушина М.М., Гладкевич Г.И., Кызластов И.Л., Санжиева Т.Е., Фёдоров К.Н., Прокинова А.Н., Цендина А.Д. Бурятия. — Большая российская энциклопедия. — Москва: Издательство «Большая Российская энциклопедия», 2006. — Т. 4: Большой Кавказ - Великий канал. — С. 392—400. — 750 с. — 65 000 экз. — ISBN 5-85270-333-8.
  7. Конституция Российской Федерации. Ст. 5, пп. 1, 2
  8. Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху ДВФО тIетовжаран йоза йаздина дац
  9. Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху ДВЭР тIетовжаран йоза йаздина дац
  10. День в истории: 30 мая 1923 года образована Бурят-Монгольская АССР(ТӀе цакхочу хьажорг — истори).
  11. Васильев С. В., Боруцкая С. Б., Роговской Е. О., Бердникова Н. Е., Липнина Е. А., Бердников И. М. Сообщение об антропологических находках на палеолитическом местонахождении Туяна в Тункинской рифтовой долине (Юго-Западное Прибайкалье)(ТӀе цакхочу хьажорг — истори). // Известия Иркутского государственного университета, 2017
  12. Н.Наваан, Бронзовый век Восточной Монголии, 1975
  13. История Монголии, Том I, 2003
  14. Хунну(ТӀе цакхочу хьажорг — истори) (2007, 8 август). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2007 шеран 8 августехь. Теллина 2017 шеран 2 октябрехь.
  15. 350-летие добровольного вхождения Бурятии в состав Российского государства(ТӀе цакхочу хьажорг — истори). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2013 шеран 21 октябрехь. Теллина 2011 шеран 7 ноябрехь. 350-летия добровольного вхождения Бурятии в состав Российского государства

Литература Нисйе

Хьажоргаш Нисйе

Билгалдахарш Нисйе