Витрификаци йина форташ
Витрификаци йина фо́рташ — тӀулган пенийн витрификаци йина, аьлчи а цхьаццанхьа лалийна, ткъа царна йукъара херонаш аьнгаликепара юкъца юьзина, ларбаларан гӀишлош.
Йукъара хаамаш
бӀаьра нисйанТермин «витрификации йина форт» (пен, вал) неолитан тӀиера кельтийн а, руман а муьре кхаччалц йолу диапазонера ширачу гӀишлошна догӀу[1]. Иза лаьтта гӀамаран тӀулгах, мокхазах я витрификаци йина царех терочух, аьлчи а йохйина аьнгали хуьлу температура тӀекхаччалц, иза ишттачу меттигехь 1100—1300 °С лахара ца хуьлу[2]. 200 иштта гӀишлош ю йисина[3] Европин доккхаха долчу декъехь, Британин гӀайренаш тӀехь, Францехь, Скандинавехь, Германехь, Мажаройчохь, Португалехь[4]. Теранаш ю кхечу дуьненан декъашкахь а, масала, хӀиндостанан Мохенджо-Даро. Дукхаха йолу гӀилош лаьтта гунаш тӀехь,лардала аьтту болчу позицешкахь. Церан тӀулгех а, тӀулг боьттина берамах а аьнгали дина, Ӏаьржа-баьццара бос цуьнан, фактура а тера ю пхьолгӀан юкъах. Цуьнца цхьаьна дукха хьолахь пенийн бохалла 20 метр сов хуьлу, стоммала 2,5, локхалла — 1 метр. Аьлчи а витрификаци йина гӀишлош ша-тайпа ца оьшу артефакт ю, хӀунда аьлчи эффект ян оьшура хенаца дукха а, боккха а йовхонан Ӏаткъам, ткъа ширачу заманахь ойла ян а хала ду ишттаниг[5][6].
Истори
бӀаьра нисйанУггаре хьалха хьахийна витрификацин дакъанах цхьаъ ду Полиоркетика (шир.-желт. Πολιορκητικά)[7] цӀе йолчу, Димашкъера Аполлодоран[8] (II бӀешо долалуш хилла архитектор а, инженер) жайнахь.
Дуьххьарлера Ӏилманера куц гайтар а, витрификаци йина гӀишлошна тӀедерзар а XIX бӀешарахь хилира. Масала, 1806 шарахь французийн натуралиста Луиc Молнис (фр. Louis Maulny) а, 1811 шарахь историн очеркийн автор волчу Пьер Ренуар (фр. Pierre Renouard) а, 1829 шарахь археолог а, минералога а Жан-Мари Башло (фр. Jean-Marie Bachelot) а, 1862 шарахь Французийн археологин йукъаралла а, хьакхаелира тайп-тайпана витрификаци йина гӀишлошъяран аспектех[5].
Витрификаци яр схьадаларан гипотезаш
бӀаьра нисйанТахана ю ерриг а Ӏилманан йукъаралло тӀеэцна гипотезаш шира витрификации яр схьадаларх. Тайп-тайпана версешна юкъахь уггаре яьржира катастрофан цӀе тиллинарг, цуо мостагӀчо цӀе тесна хӀаллакйина боху. Амма цуо шеко дӀайоккхуш болу кхетам ца ло тӀулгийн гӀишлойн пенашна ехачу хенан а, чӀогӀа йовхонан а Ӏаткъам барх[1][9].
Хьажа иштта
бӀаьра нисйан| Витрификаци йина форташ Викилармехь |
Билгалдахарш
бӀаьра нисйан- ↑ 1 2 Gianluca Catanzaritia, Gregg McIntosha, António M. Monge Soaresb, Enrique Díaz-Martínezc, Peter Krestend, M. L. Osetea Archaeomagnetic dating of a vitrified wall at the Late Bronze Age settlement of Misericordia (Serpa, Portugal) // Journal of Archaeological Science. Volume 35, Issue 5, May 2008, Pages 1399—1407
- ↑ Шульц М. М., Мазурин О. В. Современное представление о строении стёкол и их свойствах. — Л.: Наука. 1988 ISBN 5-02-024564-X
- ↑ Kris Hirst Vitrified Forts // Website archaeology.about.com, January 18, 2016 Архивйина 2009-09-22 — Wayback Machine
- ↑ Vitrification of Hill Forts. Gazeteerand Research Guide. // WebsiteBrigantesnation.com
- ↑ 1 2 Congrès archéologique de France, XXIVe session, 1862. Séances générales tenues par la Société française d’archéologie pour la conservation des monuments. Compte-rendu complet.
- ↑ John MacCulloch On the Vitrified Forts of Scotland
- ↑ Apollodore de Damas Les Poliorcétiques // Wikisource.org
- ↑ Аполлодор Дамаскский Полиоркетика // Вестник древней истории. 1940, № 3—4.
- ↑ Timothy Darvill Oxford Concise Dictionary of Archaeology, 2nd ed., Oxford University Press, Oxford and New York, 2008. , p. 376. ISBN 978-0-19-953404-3.