Латта (йа дуьне́) — Маьлхан тӀера кхозлугӀа Сайрат. Маьлхан системехь массо а сайратан йукъахь йокхилин пхиулгӀа. Лаьттан тайпан сайраташна йуккъехь диаметран а, йозаллан а, дуькъаллан а йоккханиг йу. Астр. символ: 🜨.

Дуьне

Орбитан характеристикашyes
Перигелий 147 098 290 км
0,98329134 а. е.
Афелий 152 098 232 км
1,01671388 а. е.[1]
Эксцентриситет орбиташ (e) 0,01671123[2]
Сидеран мур тӀедерзор 365,256366004 де
365 де 6 сахьт 9 мин. 10 сек.[3]
Орбитан чехкалла (v) 29,783 км/c
107 218 км/ч
Орбитан охьане (i) 7,155° (Маьлхан экваторан хьаьжна), 1,57869° (инвариантан экъане хьаьжна)
Гоьдолу шадан дохалла (Ω) 348,73936°
Перицентран аргумент (ω) 114,20783°
Спутникаш 1 (Бутт), 8300+ (искусств.)[4]
Физикин характеристикаш-ref
Экваторан радиус 6378,1 км[2]
Полюсан радиус 6356,8 км[2]
Йуккъера радиус 6371,0 км[2]
Боккхачу гонан йохалла 40 075,017 км (экваторца)[5]
40 007,86 км (меридианца)[6]
Чухоам (V) 10,8321×1011 км³[2]
Йозалла (m) 5,9736×1024 кг (3×10-6 M☉)[2]
Йуккъера дуькъалла (ρ) 5,5153 г/см³[2]
паргӀата охьакхетаран сихдалар на экваторе (g) 9,780327 м/с² (0,99732 g)[2]
Хьалхара космосан чехкалла (v1) 7,91 км/с[7]
ШолгӀа космосан чехкалла (v2) 11,186 км/с[2]
Экватаран хьийзаран чехкалла 1674,4 км/ч (465,1 м/с)
Хьийзаран мур (T) 0,99726968 де (23 сахьт 56 мин. 4,1 с)[8]
Семан охьатаӀар 23°26’21".4119[3]
Альбедо 0,306 (Бонд)[2]
0,367 (геометрическое)[2]
Температура
ТӀехулин температура yes
 
мин. сред. макс.
Цельсий
−89,2 °C[9] 56,7 °C[10][11]
Кельвин
184 K 329,9 К
Атмосфера
ХӀоттам:

78,08 % Азот (N2)
20,95 % Кислород (O2)
0,93 % Аргон (Ar)
0,039 % КӀорамуьсталлин газ (СO2)[12]
1 % гергга хин Ӏа (климате хьаьжжина)

Цкьацца цунах олу Сина Сайрат[13][14][15], цкъацца Терра олу (Terra - латинийн маттахь латта бохург ду). Тахана нахан хууш йолу цхьаъ бен йоцу стигалан хӀума тӀехь сан долу хӀуманаш йолуш.


Самукъане хӀумнаш нисйе бӀаьра

Билгалдахарш нисйе бӀаьра

  1. Афелий = a × (1 + e), перигелий = a × (1 - e), кхузахь а - боккха ахсема, e - эксцентриситет.
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 David R. Williams. Earth Fact Sheet (ингалс.). NASA (17 ноября 2010). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2012 шеран 15 октябрехь.
  3. 1 2 Staff Useful Constants. International Earth Rotation and Reference Systems Service (2007, 7 август). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2012 шеран 3 ноябрехь. Теллина 2008 шеран 23 сентябрехь.
  4. US Space Command Reentry Assessment - US Space Command Fact Sheet. SpaceRef Interactive (March 1, 2001). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2013 шеран 19 январехь. Теллина 2011 шеран 7 майхь.
  5. World Geodetic System (WGS-84). Available online from National Geospatial-Intelligence Agency.
  6. How WGS 84 defines Earth (October 26, 2010). Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2012 шеран 15 октябрехь. Теллина 2011 шеран 29 апрелехь.
  7.  
  8. Clabon Walter Allen and Arthur N. Cox. Allen's Astrophysical Quantities. — Springer, 2000. — P. 296. — ISBN 0-387-98746-0.
  9. World: Lowest Temperature. WMO Weather and Climate Extremes Archive. Arizona State University. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2012 шеран 4 августехь. Теллина 2010 шеран 7 августехь.
  10. World: Highest Temperature. WMO Weather and Climate Extremes Archive. Arizona State University. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2012 шеран 4 августехь. Теллина 2010 шеран 7 августехь.
  11. Долина Смерти признана самым жарким местом в мире
  12. Trends in Atmospheric Carbon Dioxide. Earth System Research Laboratory. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2013 шеран 19 январехь.
  13. (February 2009) «Exploring the Water Cycle of the 'Blue Planet': The Soil Moisture and Ocean Salinity (SMOS) mission». ESA Bulletin (European Space Agency) (137): 6–15. “A view of Earth, the ‘Blue Planet’ [...] When astronauts first went into the space, they looked back at our Earth for the first time, and called our home the ‘Blue Planet’.”
  14. Лебедев Л.,Лукьянов Б.,Романов А. Сыны голубой планеты. — Издательство политической литературы, 1971. — 328 с.
  15. Герман Титов. Голубая моя планета. — Воениздат, 1973. — 240 с.
  16. Шварцшильдовские радиусы черных дыр, обладающие разными массами. Астронет. Архивйина хьалхара хьостан чуьра 2013 шеран 10 февралехь. Теллина 2013 шеран 7 февралехь.

Литература нисйе бӀаьра

Хьажоргаш нисйе бӀаьра

Видео — Халкъашна юккъера космосан станци