Изоме́ран дехьадалар (га́мма-декъадалар) — атоман хӀоьънан карзахдаьллачу метацхьаьнаэшшаран хьолехь радиожигараллин декъадалар ду, цхьаьнна йа масех гамма-квантех.

ХӀоьънийн процессаш
Радиожигараллин декъадалар

Нуклеосинтез

Массо а аьлчи санна хӀоьънийн хуьлу, коьрта квантан хьал доцуш, дискретан карзахдаьллачу хьолера йоккха энерги йолу гӀирс (царех дац хӀоьънаш 1H, 2H, 3H и 3He). Карзаха хьолаш чукхалха тарло йа хӀоьънан реакцешкахь, йа кхечу хӀоьънийн радиожигараллин декъадаларан жамӀехь.

Кархаха хьолехь дукхах долчийн хуьлу чӀогӀа кӀезиг зама (наносекундал кӀезиг). Амма хуьлу дикка дукхадеха хьолаш (церан дахаран хенаш юсту микросекундашца, де-буьйсанца, шерашца), царех олу хӀоьънийн изомераш, царна а, кӀезиг ехачарна а йукъара доза гуш а дац.

ХӀоьънийн изомеран хьал, дукха хьолахь, декъало коьртачу хьоле (наггахь масех юкъарчу хьолашна), цуьнца цхьаьна излучени йо цхьанна йа масех гамма-квантан. ХӀоьънан карзаха хьал дайало кхин а чоьхьарчу конверсица, цуьнан жамӀ ду атоман чкъоьран йукъара электрон араэккхар. Цул сов, изомеран хьолаш декъадала таро ю бета- а, альфа а декъадаларшца[1].

Билгалдахарш нисйе бӀаьра

  1. Л.И. Русинов. Изомерия атомных ядер // Успехи физических наук. — 1961. — Т. LXXIII, № 4. — С. 615-630.