Киммел, Хазбенд
Хазбенд Эдвард Киммел (инг. Husband Edward Kimmel; 1882 26 февраль — 1968 14 май) — америкин адмирал (1941 шеран 24 июлехь). Японин авиаци Перл-Харборан тӀелетачу хенахь — АЦШ Тийнаокеанан флотан коьрта баьчча. Перл-Харборан тӀелеттачул тӀаьхьа 1941 шеран 17 декабрехь даржера дӀа а ваьккхина охьаваьккхина шен хьалха хиллачу эскархойн цӀере контр-адмирале кхаччалц. Цхьацца историкаша японин тӀелатар (официалан версица) америкин флотан цӀеххьана нисдаларан бехк Киммелан тӀебуьллу.
| Хазбенд Эдвард Киммел | |
|---|---|
 Адмирал Хазбенд Киммел | |
| Вина терахь | 1882 шеран 26 февраль |
| Вина меттиг | Хендерсон, Кентукки, АЦШ |
| Кхелхина терахь | 1968 шеран 14 май (86 шо) |
| Кхелхина меттиг | Гротон, Коннектикут, АЦШ |
| Пачхьалкх |
 АЦШ |
| Эскаран тайпа | ТӀеман-ХӀордан Флот |
| Дарж |
 контр-адмирал (лакхара тӀегӀанера) |
| Куьйгалхо | АЦШ Тийнаокеанан флот |
| ТӀемаш | Пёрл-Харбор ларйар |
| СовгӀаташ |
   |
Хьалхара шераш
бӀаьра нисйанХазбенд Киммел вина 1882 шеран 26 февралехь Хендерсонехь, Кентукки штатехь Маннинг Мариусан (инг. Manning Marius) а, Ламберт-Кимел Сиббин (инг. Sibbie (Lambert) Kimmel) а доьзалехь[1]. Цуьнан да, Вест-Пойнт академин арахецархо Гражданийн тӀом болуш конфедератийн эскарехь вара, цул тӀаьхьа болх бира гражданийн инженер а, хуьнарча а хилира.
1899 шарахь Киммел деша хӀоьттира Кентуккин Центран университете, ткъа 1900 шарахь хӀоттийра АЦШ ТӀеман-ХӀордан академе. 1904 шарахь академи чекхйаьккхина, цуо гӀуллакх дира флотехь, цул тӀаьхьа дийшира ТӀеман-хӀордан колледжера артиллерин адъюнктурехь. 1906 шарахь цунна йелира лахара эпсаран эскархойн цӀе.
ТӀемал хьалхара шерашкара гӀуллакх
бӀаьра нисйан1906—1916 шерашкахь Киммел цхьа могӀа даржашкахь вара, цигахь гӀаравелира артиллерин а, артиллерин гӀуллакхан а областера эксперт санна[1]. Вашингтонера Артиллерин бюрохь Артиллерин гӀуллакх Ӏамийначул тӀаьхьа цуо гӀуллакх дира асанан кеманаш тӀехь «Джорджи», «Висконсин» и «Луизиана», шозза хилла ТӀХӀФ министраллера артиллерийн кхийсарийн директоран гӀоьнча, артиллерин баьчча хилла броньлело «Калифорни» крейсер-кеман тӀехь, Тийнаокеанан флотан артиллерин баьчча. Цуо дакъа лаьцна 1914 шеран Веракрусера (Мексика) интервенцехь, 1915 шарахь йоцучу ханна ТӀХӀФ министран Рузвельт Франклинан гӀоьнча даржехь вара.
АЦШ Дуьненан хьалхара тӀеман йукъа йаханчул тӀаьхьа 1917 шарахь Киммел Йоккха Британи вахара артиллерин хьажоран керла техника йовзийтаран консультантан дарже, ткъа цул тӀаьхьа хилира америкин асанан кеманан штабера артиллерин хьаькам, иза тӀейаздина дара Гранд-флитана.
ТӀом чекхбаьллачул тӀаьхьа Киммела хьалхий-тӀаьхьий лакхара даржашкахь хилира, ткъа 1937 шарахь кхечира контр-адмиралан эскархойн цӀаре, билгалваьккхира говзалла а, жигаралла а бахьнехь. Вашингтонера ТӀеман-хӀордан артиллерин фабрикехь гӀуллакхехь вара, баьчча хилира эсминец-кемийн эскадрин, ладогӀархо вара ТӀеман-хӀордан колледжан, ТӀХӀФ министраллин а, Пачхьалкхан департаментан а йукъарчу зӀенан эпсар хилира, ХӀордан операцийн хьаькман офисехь кеманаш леларан директор вара, асанан «Нью-Йорк» кеманан баьчча хилла, флотан асанан ницкъийн баьччаллин штабан хьаькам хилла, ТӀХӀФ бюджетан урхаллин хьаькам хилла.
1939 – 1941 шерашкахь Киммел дивизионан крейсеран баьчча вара, цул тӀаьхьа Тийнаокеанан флотан асанан ницкъийн крейсер-кеманийн баьчча хилира. ТӀаьхьарчу даржехь ша дика баьчча гайтина, ТӀХӀФ министран Нокс Фрэнкан сацамца Киммелан 1941 шеран 1 февралехь ханна адмиралан цӀе а йелла, Тийнаокеанан флотан а, АЦШ флотан а баьчча хӀоттийра. 1941 шеран 24 июлехь гуттаренна а адмиралан чин йелира (вице-адмирал йукъахь а йуьтуш).
ТӀаьхьабогӀу масех баттахь Киммела жигара кечйира Перл-Харборехь лаьтта Тихоокеанан флот, Японица хила тарло тӀеманна, кхин а тӀеман хьалхарчу деношкахь Маршаллан гӀайренаш тӀехь тӀелатаран планаш кечйира.
Дуьненан шолгӀа тӀом
бӀаьра нисйан1941 шеран 7 декабрехь японин палубин кеманаша, Перл-Харбор бухтехь америкин флотан цӀеххьана тӀелетта, могӀанера дехира Тийнаокеанан дерриг асанан кеманаш[1]. Хиллачу зуламе ца хьоьжуш, Киммелан план йара тӀелеттачу хенахь, базел арахьа хилла, дийна дисина кхо авиалелон кема тӀеман операцешкахь лело.
Амма Киммел хӀумма а дан ца кхуьуйтуш, 17 декабрехь иза дӀаваьккхира Тийнаокеанан флотан баьччин даржера. 1942 шо долалуш Пёрл-Харборера хилам толлу лерина комиссис, цуьнан коьртехь вара АЦШ Лакхара суьдан декъахо Робертс Оуэн (Owen J. Roberts), сацам бира, Киммел бехке ву ледарло йалийтарна. Комиссин сацамо Киммелан дийзийтира 1942 шеран 1 мартехь даржера мукъавалийта, гуттаренна эскархочун контр-адмиралан чинца. Цул тӀаьхьа 1947 шо кхаччалц Киммела болх бира Нью-Йоркера техникин консультацин фирмехь.
1942—1946 шерашкахь цунна тӀехь масийттаза талам бира Пёрл-Харборера хиламаш бахьнехь. 1944 шарахь ТӀеман-хӀордан суьдо сацам бира, Киммел бехке вац цхьан а зуламехь, иза жоп луш вац оцу иэшамехь. Амма тӀеман-хӀордан операцийн хьаькмо адмирала Эрнест Кинга (Ernest J. King) кхел нисйира, сацам бира, Киммела гӀалат далийтира, цунна ца хиира Перл-Харборан къилбехьара а, къилба-малхбузехьара дика хӀаваан патруль йан, ткъа мостагӀ цигара тӀелетира, кхин а оцу даржанна оьшу хаъал тидам ца бира. Шен бехказаллийна Киммела а, цуьнан агӀончаша а дӀакхайкхийра, шайна оьшу талламан хаамаш ца бар, кхин а тоъал талламан кеманаш ца хилар а, Киммел бехке вина лакхара баьччалло даьхначу гӀалаташна. Киммелан цхьацца агӀончаша тардалийтира, президентан Рузвельтана хаара хин долчу японин тӀелатарех, амма къайлабехира Киммеллах талламан хаамаш, японаш хьалха тӀе а латийтина, йукъараллин ойла Японица тӀом барехьа хилийтархьама.
Киммелан йемалчаш реза бацара, америкин-японин йукъаметтигаш 1941 шеран йуьххьехь йоьхна ала мегар долуш тоъал хаамаш бара, амма лардала хӀумма а ца дира бохура цара. Вашингтонера Ӏедаланна санна, Киммелан дӀахьединера, тӀом ца хилча ца болу аьлла, амма хийтира, иза оьккхур бу Генара Малхбалехь, Пёрл-Харборан тӀелатар хила тарло, амма тардалар кӀезиг ду. ЦӀеххьана тӀелатар ца хуьлийтаран ницкъаш хьажорхьама, Киммела алсама флотан тидам тӀебохуьйтура тӀом боьдучу хенахь дан дезачунна. Иштта, Киммела хиллачух жоьпаллин ладаме дакъа такха дийзира.
ТӀаьхьара шераш
бӀаьра нисйанДаржера мукъаваьккхинчул тӀаьхьа 1947 шо кхаччалц Киммела болх бира Нью-Йоркера техникин консультацин фирмехь. Велла Коннектикут штатера Гротонехь 1968 шеран 14 майхь.
Хьалхара дахар
бӀаьра нисйанЭ. Киммелан майра вина Хендерсонехь, Кентуккехь 1882 шеран 26 февралехь, 1904 шарахь чекхйаьккхина ТӀеман-хӀордан академиу. Цуо масех асанан кеманан тӀехь гӀуллакх дина, баьччалла дина шина эсминец-кемин дивизионан, эскадрилин эсминец-кеманийн, USS New York (BB-34). Иза кхин а ладаме даржашкахь хилла эпсарийн штабехь а, АЦШ тӀеман-хӀордан министраллехь, кхин а чекъйаьккхира ТӀеман-хӀордан колледжан лакхара курс.
1937 шарахь контр-адмирал дарже кхаччалц баьчча вара крейсер-кеманийн ворхӀалгӀа дивизехь дипломатина Къилба Америке бахарехь, ткъа цул тӀаьхьа 1939 шарахь тӀеман тобанийн крейсер-кеманийн баьчча хилира.
Перл-Харбор
бӀаьра нисйанДжеймс О. Ричардсон дӀаваьккхинчул тӀаьхьа 1941 шеран февралехь Киммел хӀоттийра АЦШ флотан а, Тийнаокеанан флотан а коьртабаьчча, ханна йеллачу адмиралан цӀарца. Флотан база дехьайаьккхинера шен ламаста цӀера Сан-Диегора Перл-Харборе.
Япон Перл-Харборан тӀелетира 1941 шеран 7 декабрехь. Эдвин Т. Лейтон дийцира, тӀелетачу хенахь «Киммел лаьттара хин бухахула лела кеманийн базера шен кабинетан корехь, цуьнан мочхала тӀеттӀачӀагӀделира лазаманнна. Иза гаванехь бохам муха хуьла оьгӀазаллица хьоьжуш Ӏашшехь, 0,50 калибран пулемето тоьхна дӀандарго кор дохийра. Иза хьакхайелира адмиралах. Цуо хадийра цуьнан кӀайн курка, муо бира накханна тӀехь. «Къинхетаме хир дара цуо со вийнихьара», — элира Киммела шен зӀенан эпсаре, баьчче [[Морис Э. Куртс|Морис «Германин» Куртсега[2][3] «Машар тӀамехь» чохь адмирал Киммелан уллехь хиллачу ТӀХӀФ тӀеман гӀуллаккххочо дагалоьцура, Киммел хьоьжуш Ӏара флот хӀаллак йеш, Киммела схьабаьккхира шена тӀера биъ седа, хийцира уьш контр-адмираланчаьрца, цунна гора тӀейогӀу Тийнаокеанан флотан баьччаллин чаккхе.
Киммель мукъаваьккхира баьччаллех 1941 шеран йуккъехь, цуо план а хӀоттийна, дуьхьала болх бечу хенахь. Иза хенал хьалха пенсе вахара 1942 шарахь. Шен хенан доккхаха дакъа цуо дӀадаьхьира тайп-тайпана суьдашкахь ша бехказа ваккха гӀерташ, цуо гойтура, тӀелатар ган таро йолу коьрта хаам цунна цкъан а цуьнга кхочуш ца хилар.
Цхьацца историкаша, масала, submariner Captain Edward L. «Ned» Beach, тӀаьхьа лорура, адмирал Киммел а, Эскаран Инарла-лейтенант Уолтер Шорт а хилира йисттераниш Перл-Харборан тӀелаталал хьалха шайн аьтто боцучу хьаькамийн меттана.
Эдвин Т. Лейтон Киммелан талламан эпсарийн хьаькам (тӀаьхьа контр-адмирал Лейтон), иза дика вевза цхьа эпсара а, Киммелан агӀо лецира шен «Со а вара цигахь».: Перл-Харбор а, Мидуэй а — къайленаш гучуйохуш» цӀе йолчу жайнахь (1985).
Адмирал Лейтона чӀагӀдора, Киммелна буьззина хаам ца беллера бохуш, тӀаккха Киммела гӀаттийра шен карахь мел болу, дукха боцу, талламан ницкъаш, уггаре логика йолчу кепара, болуш болу хаамаш лоруш.[4]
Вукха агӀор, Киммелан йемалчаша билгалдоккху, цунна делла омар дара (1941 шеран 27 ноябрехь, тӀелата итт де долуш) флот «дуьхьалонна кечйе аьлла. Киммел кхийтира, саботажах ларло бохург хӀун ду, цундела оьшу кечамаш бира. Оцу цакхетамо кеманаш портехь дитира, ткъа флот тӀеманна ца кечйира. Цул сов, цуьнан талламан дакъош японин авиа лело кеманийн лар йайинчул тӀаьхьа, Киммела омар а ца делира, хӀаваан йа тӀеман-хӀордан генара гӀуллакхан гӀарулешна, церан позицийн мах хадабе аьлла,[5] цхьадолчун дацара доханза Consolidated PBY Catalina кема, цуьнан тренировкин график хиларна, Эскаран авиацин корпус жоп луш хиларна генара гӀарул дарна.
Честер Нимица тӀаьхьа элира: «Делан къинхетамца вайн флот Перл-Харборехь хилира 1941 шеран 7 декабрехь». Америкин авиалело а, асанан а кеманаш японин авиалело кеманел гӀочу хьолехь хиларна тарлора америкин асанан кеманаш кӀоргачу хӀорд бухадахийта, цигахь уьш гуттаренна а дайна хирдара бакхий иэшамашца (ткъа эзар стаг гергга), ткъа Перл-Харборехь, экипаж атта кӀелхьара йаккхалора, кхин тӀе хи чуьра айира йалх асанан кема а.[6] Иштта ойла йара HYPO коьртан Джозеф Рошфоран, цуо тидам бира тӀелатар механа дораха дара аьлла.Кеп:Citation needed
Роберт Стиннетта, шен «Аьшпан де» жайнахь (2000),[7] чӀагӀдо, Киммела а, Шорта а хуушшехь къайлабехира хаамаш, лаххара а, Рузвельтан омарех, ткъа Эдвин Лейтон Киммелега кхачабеза хаамаш къайлабаьхначарех цхьаъ вара. Киммел деа денна пӀераскан дийнахь тӀом Ӏаморан болх бан безаш вара, 21 ноябрехь, ца хууш хьажийра оперативан тоба 7 декабрехь японаша лелийна меттиге. Амма 24 ноябрехь Киммелан адмирала Ингерсолла хаийтира цӀеххьана тӀелата мега, Япони карзахйоккху хьал ма хӀоттаде аьлла. Цундела Киммела сацийра Ӏамор планал 15 сахьт хьалха. Стиннета чӀагӀдо, Рузвельтанна лаара Япони хьалха тӀелатийта, иштта америкин йукъараллин ойла карзахйоккхур йара бохуш. Киммелан харц хаамаш а бела толам баккха новкъарло йира. Стиннетта чӀагӀдо, Киммел ТийнаӀаппазан флотан коьрта баьчча хӀоттийна вице-адмиралца Джеймс О. Ричардсонца бохуш, нисса Ричардсон Рузвельтца а, лейтенант-коммандер Артур Макколлумца а реза ца хилира Рузвельтан планаш чекхйаха, волавелира ТийнаӀаппазан флот ларйан болх бан. Макколлума Рузвельтна бархӀ гӀуллакхан исписка йелира, цара Япони АЦШца эгӀо йезара, цу тӀе F пункто флот малхбузен бердашкара Гавайка дехьа йаккха йезара хьаьнешна. Киммеланна ца хаара МакКоллуман бархӀ пунктах дерг йа, Стиннетта чӀагӀдарех, Рузвельт цаьрца реза хиларх. Стиннеттан жайнахь чӀагӀдина, тӀелатале «японис радио ца лелор» а, японин кодаш йаста ца йала тардалар а, харц ду, Рузвельтна а, кхечарна а хаара Япони Перл-Харборна тӀелата йоллий, кхин тӀе муьлхачу дийнахь а, хенахь а. Авиалелориш а, дукхаха долу керла асанан кеманаш а, крейсер-кеманаш а хьовсийнера B-17 Филиппинашка кхачоран миссе. 27 ноябрехь Киммелна а, Шортна а омараш делира, царна чохь билгалбоккхура сингаттам саботаж бахьнехь (хӀунда аьлча, дукхаха болчара ладоьгӀура, тӀом болалур бу «пхоьалгӀа богӀаман» саботажан тулгӀенаш тӀера), кхин а тӀаьхьара омарш «гражданийн бахархоша сагатдан ца деза». Муьлхха а цабаьлла кхерам йухатохаран мобилизаци МХГӀ билгалйоккхур йара.
Перл-Харборал тӀаьхьа
бӀаьра нисйанКонтр-адмиралан Киммелан кӀант, Мэннинг, кхелхина 1944 шеран июлехь, иза баьчча волу хин бухахула лела кеманна (USS Robalo (SS-273)) Палавананна гена доццуш мина йоьллина эккхийтина. Ша Киммела тӀемал тӀаьхьа болх бира Frederic R. Harris, Inc..
1994 шарахь Киммелан доьзал, цуьнан кӀента кӀант а, Къилба Каролинин телехьалхелелорг Мэннинг Киммел IV-гӀа а, гӀиртира Киммелан ранг метахӀотто. Президенто Клинтон Билла дӀатеттира иза, президенташа Никсон Ричарда а, Рональд Рейгана а санна. 1995 шарахь Пентагоно бинчу талламо сацам бира, Перл-Харборехь бинчу эшамна жоьпаллехь бук хин а лакхара эпсарш аьлла, амма оцу балхо а бакъ ца вира Киммел. 1999 шеран 25 майхь Цхьаьнатоьхна Штатийн Сенато 52 кхожан дуьхьала 47 кхажца декхарийлахь йоцу резолюции тӀеийцира, цуьнца Киммелна а, Шортанна а реабилитаци йо, доьху президенте Клинтоне веллачул тӀаьхьа айа Киммел а, кхин берш а буьззина адмиралашка кхаччалц. Резолюцин авторех цхьаъ волчу сенатора Турмонд Строма (R-SC), Киммелах а, Шортах а «Перл-Харборан тӀаьххьара ши бохам хилларг» ву элира. Амма президенташа йа Клинтона, йа Буша и гӀуллакх шайна тӀе ца лецира.
Васташ
бӀаьра нисйан1965 шеран In Harm's Way фильмехь Киммел гайтина бехк боцуш винарг санна актеро Franchot Tone. 1970 шеран фильмехь Тора! Тора! Тора! Тора! Тора! Тора! '' актеро Мартин Балсама дикачу агӀора гайтина Киммел баьчча санна, цуо гӀуллакх дора дан а хууш, цуо лорура телхина талламан хаамаш а, куьйгакӀеларчеран гӀалаташ а. Канадин актеро Колм Фиора ловзийра цуьнан роль 2001 шеран Перл-Харбор фильмехь.
Билгалдахарш
бӀаьра нисйан- ↑ 1 2 3 Весь материал данного раздела, кроме абзацев, где источник указан особо, взят из книги World War II in the Pacific. An Encyclopedia. Edited by Stanley Sandler. — Garland Publishing, Inc., New York & London. — 2001.
- ↑ Leckie, Robert. Delivered from Evil: The Saga of World War II. — Perennial Library, 1988. — P. 340–41. — ISBN 0060915358.
- ↑ Edwin T. Layton, And I Was There: Pearl Harbor and Midway — Breaking the Secrets (1985), p315 (the scene was recreated by Martin Balsam, as Kimmel, in the 1970 film Tora! Tora! Tora!)
- ↑ Edwin T. Layton, And I Was There: Pearl Harbor and Midway — Breaking the Secrets (1985), p222-226: «Jaluit Atoll, in the Marshall Islands lay Кеп:Convert to the southwest and traffic analysis indicated a powerful submarine force there. It was also thought at least one carrier division was making for Japanese bases in the Marshalls, and photo reconnaissance was ordered to settle a difference in analysis… Kimmel had to make his plans on the assumption that the main danger to Pearl Harbor in the event of war was an enemy task force steaming out to make a surprise attack from the southwest… At no time did Kimmel receive any intelligence, or hint, that there was any threat to Pearl Harbor from any direction but from the southwest.»
- ↑ "Military, lawmakers want Pearl Harbor commanders pardoned". Syracuse Herald-Journal. Syracuse, New York. December 1, 1999. p. A-9.
{{cite news}}: Шаблон цитирования имеет пустые неизвестные параметры:|coauthors=(справка) - ↑ Gordon Prange, Miracle at Midway, 1983, paperback, p.9
- ↑ Robert B. Stinnett — «Day of Deceit: The Truth about FDR and Pearl Harbor», Touchstone, paperback ed. 2001