Колониализм

Колониализм — кхиина мехкийн (метрополийн) тобан дисинчу дуьненан тӀехула йолу XVI—XX бӀешерийн олаллин система.

Дуьненан колонизаци 1492—2008

Колонийн политика — схьабахаран а, дукха хьолахь тӀемлоша политикин а, экономикин а хьесапашца къаьмнаш а, мехкаш а (дукхаха дерг кхин къаьмнийн бахархой болу) дацоран политика, дукха хьолахь экономикехь кӀезиг кхиина.

Метрополеш колонеш яхаран Ӏалашонаш

• Экономика, йохк-иэцар

  • Ӏаламан а, адамийн а ресурсийн эксплуатаци, цхьа могӀа меттигашкахь — дуьххьал дӀа тӀекхочийла ду ша-кепарчу, наггахь бен йоцучу ресурсашна (царна юкъахь транзит), уьш дуьненан йохк-иэцаран монополи ян гӀертар;
  • Йохк-иэцаран некъийн а, юхку меттигийн а оптимизаци, аьтту боцу кхечу оьздангаллин юкъарла лелон мехкаш дӀабахар;
  • Йохк-иэцарехь боккхачу кхерамазалле кхачар, цуьнан оперативан ницкъаллийца гӀолацар;
  • йохк-иэцар ша-кепара бакъонийн аренан новкъа дика, бакъонца Ӏалашъяр, марталлийн а, кхеташ йолу а йохк-иэцаран оьздангаллин бакъонийн стандарташ кхоллар,;

  Социалан сфера, социалан балансан оптимизаци яр

  • Криминалан-ориентаци йолу социалан чӀоьрнаша адекватан Ӏалашо каръяр ницкъ тӀебахийтар, метрополехь йукъараллин «Ӏаткъам» лагӀбар, наггахь — чубоьхкинарш, шайн меттиг ца карбо мисканаш, юкъараллехь хӀоьттина гӀиллакхашна, Ӏадаташна резабоцурш бохкар;
  • Колонийн а, колониальнийн администрацин а урхалла дар — дика ишкол ю урхалчашна, ткъа ладаме меттигера девнаш луьстуш ницкъ бар — империйн тӀеман ницкъаш хила дезачу тонусехь латтор ду. Империн хьашташна адекватан говза, зиеделла гражданийн а, тӀеман а бюрократин ишколаш кхоллар, чинхойн керла чкъор практикца Ӏамор, тӀеман, политикин-экономикин, оьздангаллин элита карлаяккхар;
  • метрополин кхечу бахархошца дуьстича бакъо йоцу, бораха я маьхза (хьажа лолла) белхан ницкъаш хилар, царна юкъахь уггаре дукха оьшучу меттигашка «экспорте» бахьийта я уьш метрополе «боьха», престиж йоцу, амма йукъараллин-ладаме белхашка импорте бига;
  • Керла гражданийн а, тӀеман а технологеш, методикаш, тактикаш, ноу-хау зиер, шайн арахецарийн зуламе нехаш экспорт яр, кхераме тӀеман, Ӏилманан, промышленностан, Ӏаламан, шен жамӀаша метрополийн бахархойн аьттонан, могашаллин, дахаран гӀуллакхашна кхерам болу эксперименташ ян таро хилар. Цхьа могӀа меттигашкахь — империн а, дуьненан а йукъараллин ойла къайлаяккха аьтту болу хьесап;