Парадигма (лингвистика)

Паради́гма (желт. παράδειγμα, «масала, модель, кеп») — фундаменталан Ӏилманан хӀиттамаш, гарш, терминаш цхьана тоьхна, Ӏилманан йукъараллаш тӀеоьцуш а, доькъуш а йолу, цуьнан дукхаха болу декъашхой цхьанатухуш йолу концепци. Латтадо Ӏилма а, Ӏилманан кхолларалла а кхиор тӀехьене дӀадала. Кхин маьӀнаш:

• Парадигма (лингвистика)
• Парадигма (философи)
• Парадигма программировани
• Дешаран Парадигма
• Риторикера парадигма — масала, исторера я мифологера эцна дустар Ӏалашо йолуш далийна; парабола, лачдийцар.
• Iилманан методологин парадигма — мехаллаш, кепаш, тӀевар, техника караерзар, Ӏилманан йукъараллехь тӀеэцна гӀирсаш, гуранчохь билгалчу хенахь хӀиттинчу Ӏилманан гӀиллакхашкахь цхьанатоьхна.
• Парадигма политологехь — цхьанатоьхна хааран хьесапаш а, хаарш даларан логика луш йолу политикин таханалла гайтаран кепаш а, оцу социалан хиламан тобанан теоретика кхеторан кеп.

Цул сов, парадигма хила тарло абсолютан, Ӏилманан, пачхьалкхан, ша-шен (индивидуалан, субъективан), массара а тӀеэцна:

• Массара тIеэцна парадигмашна юкъайогӀу бартбаран масалан кеп, тӀеоьцуш йолу дукхахчу наха дуьненан я цуьнан декъан (хааран отраслаш, областаш, дахаран а, белхан а сфераш) кеп. Масала: 1993 шеран Российн конституцин некъан парадигма, йукъара программированин парадигма.
• Ша-шен парадигма — ю бартбаран духхера кеп, билгалчу стеган менталан кеп, цуьнан хетарг. Нийса доцу чӀагӀдар ду, «естествон кепаца иза къаьсташ хир ю массара а тӀеэцначух, хӀунда аьлчи лору субъектан зеделларг, ткъа иштта юьззина а ца хуьлу — цхьанне а хуийла дац масоо а массарех а лаьцна» бохуш. ГӀуллакх доьзна ду массара а тӀеэцначу парадигмо «шадерг хаар» ца гойтарх, ткъа гойтарх социалан хьал а, хьекъал эцаран стеган эволюцин гӀуллакхан оьшуш долу духхера хаарш а.

Хьажа иштта

• Парадигмаш хийцар
• Абстракци
• Концепци
• Эгрегор