Коча йоьхь
Коча йоьхь[1] (лат. intestinum tenue)[2][3] — букъсурт долу дийнатийн хьеран а, дейоьхьан а йуккъехь доллу йоьхьан да́къа. Коча йоьхьо дийнатийн организман химусера дуург чуозо коьрта функци лелайо. Коча йоьхьан дохалла а, хIоттаман башхалла а ладаме декъехь йозу дийнатан кхачанан тайпанах[4].
| Коча йоьхь | |
|---|---|
| лат. intestinum tenue | |
 | |
 Коча йоьхьан чкъоьран микропрепарат | |
| ЦIийлаттор | Шаган лакхара цӀиэпхенаш |
| Дегапхенаша дIататтар | Вортанан пха |
| Иннерваци | кийран ганглеш, кхерста синпха |
| Лимфа | intestinal lymph trunk |
| Каталогаш | |
 Викиларми чохь медиафайлаш | |
Биологин маьӀна
бӀаьра нисйанКоча йуьхьан чохь химин кечам бо дерриг даа мега хӀуманаша — белокаша, махьарша, углеводаша. Дааран ингредиентийн ахьаран процесс хуьлу кхача охьу ферменташ — башха белокаш-катализаторш йолуш, церан синтез йо, иэшаре хьаьжжина йоьхьан чутоттуш, кхача ахьаран Ӏийдаргаша. Белокаш ахьаран балхахь дакъа лоцу энтерокиназа, киназоген, трипсин ферменташа, цара охьу атта белокаш а, пептидаш аминомусталлашка кхаччалц охьу эрепсин (пептидаз) а, кхин а чолхе белокаш — нуклеопротеидаш ахьа таро йолу нуклеаза а. Углеводош охьу амилаза, мальтаза, сахараза, лактаза, фосфатаза ферменташа, ткъа махьарш а, липидаш а охьу липазо. Коча йоьхьан йуьхигехула чуузу ферменто аьхьна белокийн а, махьарийн а, углеводийн а ингредиентийн сурсаташ цӀийлело а, соьлапхин а пхенашна. Чуозаран болх бо йоьхьан чоьша, церан коьрта функци йу физикин а, химин а симца, йоьхьан Ӏийдарго йоккху набан а, йоьхьан а мутца кечам бина йуург схьалацар: цу тӀе белокаш а, углеводаш а чуузу пхенаш чухула, кхочу вортан пха чу, цигахь химин кечам бо доӀахо, ткъа махьарша — соьлапхийн системин чухула бо[2]. Дерриг тӀе, йоьхьо массо хенахь кхочуш йо механикин функци, аьлча а Ӏийдаргаш хебар бахьнехь тотту йуурган авгол (химус) гоьтехьа. Эндокринан функци кхочуш йо гастроентеропанкреатинан эндокринан системин клеткаша, уьш лаьтта кхача охьу трактан новкъахь, цуо йо, шен хеннахь аракхуссу Биологин жигара хӀумнаш (серотонин, гистамин, мотилин, секретин, энтероглюкагон, холецистокинин, гастрин, цуьнан ингибиторш) йоьхь чу[5].
Коча йоьхьан рентгеноанатоми
бӀаьра нисйанРентгенологин талламан балхахь (рентгеноскопин) го коча йоьхьан шеддийн ӀиндагӀаш: коча йоьхьан шеддаш лаьтта цхьа дакъа, цхьа дакъа хьала-охьа, аьрру агӀор, кийран йуккъехь. Хонан йоьхьан шеддаш лаьтта аьтту хонан кӀоган областехь, дукха хьолехь лаьтта хьала-охьа а, пурхнехьа а, конгломерат йеш. Рентгеноконтрастан хӀумнаш лелийча мазин пардон рельеф каро тарло: оза йоьхь чохь пурхнехьара хебарша арахьара контурашна ло фестонан йа мессах тера амалан ӀиндагӀаш (амалера хьесап коча йоьхьан), ткъа перистальтикин билгалчу фазашкахь го пурхнехьара а раз а хебарш кхолладалар. Хонан йоьхь чохь стомма йоьхье кхочуш пурхнехьара хебарш тӀекхета, цара кхуллу апареш, йуург дехьа йалийта харшнаш, ткъа пурхнехьара хебарш таро ло химусна меллаша дӀайахийта. Перистальтикин хьесапехь дерриг и хебарш дӀататтаро кхуллу тайп-тайпана рентгенологин суьрташ. Коча йоьхь чура химуса къорачу (лат. caecum) йоьхь чу кхачар хуьлу ритмаца, нисдо илеоцекалан чоькъовлурго (лат. valva ileocaecalis), иза лаьтта къора йоьхь чохь, болх бо хьеран чуьра хьерйоьхьо санна. Иштта, тӀеэцна рентгеноконтрастан масса ах сахьт даьлча кхочу оза йоьхь чу (лат. jejunum), кхин а ах сахьт даьлча дузу хонан йоьхь (лат. ileum), кхин а диъ сахьт даьлча кхочу къора йоьхь чу (лат. caecum), кхин а 7—8 сахьтехь дерриг кхочу стомма йоьхь чу (лат. intestinum crassum)[2].
Хьажа кхин а
бӀаьра нисйанБилгалдахарш
бӀаьра нисйан- ↑ Берсанов Р. У. Адаман анатоми(нох.). — Грозненский рабочий. — Соьлжа-ГIала (Грозный), 2010. — (нохчийн-оьрсийн атлас : латинийн-оьрсийн-нохчийн терминийн дошам). — ISBN 978-5-900231-94-5.
- ↑ 1 2 3 Анатомия человека / Привес М. Г., Лысенков Н. К. — 9-е изд., перераб. и доп. — М.: Медицина, 1985. — С. 269-275. — 672 с. — (Учебная литература для студентов медицинских институтов). — 110 000 экз.
- ↑ Анатомия человека в двух томах / Под ред. акад. РАМН проф. М. Р. Сапина. — 5-е изд., перераб. и доп. — М.: Медицина, 2001. — Т. I. — С. 526. — 640 с. — (Для студентов медицинских вузов, аспирантов, врачей). — ISBN 5-225-04585-5.
- ↑ Коча йоьхь — хӏара Советан йоккхачу энциклопеди чуьра йаззам бу. Я. Л. Караганов.
- ↑ Гистология / Под ред. акад. РАМН проф. Ю. И. Афанасьева, Н. А. Юриной. — 4-е изд., перераб. и доп. — М.: Медицина, 1989. — С. 523-536. — 672 с ил. с. — (Учебная литература для студентов медицинских институтов). — 75 000 экз. — ISBN 5-225-00002-9.
ХӀара йаззам табарна бакъхьа ду?: |