Динберг
ХӀокху йаззаман тӀе Википедин кхийолу агӀонашкахь хьажоргаш йац. |
Динберг, йа Говрберг (лат. Plantágo májor оьрс. Подорожник) — бецан орамат; Динберган (Plantaginaceae) доьзалера Динберг тайпан кеп. Россехь а, луларчу пачхьалкхашкахь а йаьржина массанхьа а, Къилбаседан йист йоцучохь, асаран орамат санна; культурин орамат йина дарбанан хьолаш бахьнехь.
| Динберг | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||||
| Ӏилманан классификаци | |||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
| Дуьненайукъара Ӏилманан цӀе | |||||||||||||||||||
| Plantago major L. | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Биологин сурт
бӀаьра нисйан
Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz, 1885.
Динберг — дукхашерийн бецан орамат. Динберган боца орам бу, тӀаьхь дуткъий тай кепара орамаш а долуш.
ГӀаш гулдина орамерачу розетке, гӀожмаш йолуш, шуьйра овалан кеп йолуш ду. ГӀан гӀожмаш йохаллехь цхьатерра йу гӀен пардоца, йехуо а йа наггахь йоца а хуьлу.
Заза долургаш нийса, бух тӀиера хьала йоьдуш, локхалла 15—45 см, дуткъа нох даьккхина, чеккхенехь деха цилиндр кепе заза — кенаца. Зезагаш кегийра деа декъе, кедалган гӀаш йисттехула чкъор долуш, заза сирла-боьра. Йиъ дургал шозза йеха йу зазан турбал, церан хьесийн кӀайн ду, дургалгаш — таьӀна-лилбасар. Кхуьу майхь — июнехь (къилбаседехь) август — сентябрь кхаччалц.
Бахамехь иэшар а, лелор а
бӀаьра нисйанДинберган гӀашца дукха полисахаридаш ду, оцу йукъахь маза (11 % гергга), иридоидийн гликозид аукубин, къаьхьа хӀумнаш, каротиноидаш, аскорбинан мусталла, холин.
Дарбанан аьргалла санна леладо динберган гӀа (лат. Folium Plantaginis majoris) а, сийна буц (Herba Plantaginis majoris recens) а[1].
Динберган гӀашшах йина препараташ дукха дарбанан Ӏаткъам болуш ду.
Халкъан медицинехь гӀашшан чорпа лелайо элан хӀоршна (аллергина), хоршана, чуьйнана, гоьта-лазарна, ахкаргаш шелдаларна, хьеран раканна, пехшан ракана. Керла гӀаш тӀедохку чевнашна, кховра даьлла меттигна, хадийна меттигна, даӀна, ӀаьржбӀаьргана. Якъийначу динберган хӀурах дина хьакхар — эффект йолуш гӀирс бу дилхан ноткъа йина чевнашна.
Ӏилманан медицинехь гӀаш леладо чов йерзорна, хьу кхетарна дуьхьал, цӀий сацорна, шет дӀайаккхарна, наб кхетийтарна, лазар дӀадаккхархьама, бактерицидан, аллергина дуьхьала молха санна.
ГӀашшан басар леладо бронхитна, йовхарийн цамгарна, йохаршна, Екъа къамкъаргера са лецарна шет дӀайоккху гӀирс санна[1], зорхӀан-йоьхьийн некъан цамгаршна, царна йукъахь зорхӀан даӀан цамгар а, искиртиган цамгар а, жаннашна хьу кхетчи.
Керлачу бецан мут пайден йу анацидан а, гуттаренна а гастритана[1].
ГӀашшан спиртан экстракто охьабоккху пхенийн Ӏаткъам. Динберго шет дӀайоккху хьал леладо бецийн гуламашкахь.
Арахоьцу Динберган мут (лат. Plantaginis succus) дарбанан препарат лелайо гастритан, диспепсин, анорексин.
Динберган хинан экстрактах йоккху препарат «Плантаглюцид», цуо хебаршна а, хьуна а дуьхьал болх бо, лелайо зорхӀан даӀан а, искиртиган а цамгарна[1].
Къона гӀаш дууш ду, Российн Генарчу Малхбалехь а, Кавказехь а царех чорпа йо[2].
Галерей
бӀаьра нисйан Йукъара кеп |
 ГӀа |
 Зезагаш |
 ХӀуш |
Билгалдахарш
бӀаьра нисйан- ↑ 1 2 3 4 Блинова К. Ф. и др. Ботанико-фармакогностический словарь : Справ. пособие / Под ред. К. Ф. Блиновой, Г. П. Яковлева. — М.: Высш. шк., 1990. — С. 225. — ISBN 5-06-000085-0.
- ↑ Губанов И. А. и др. Дикорастущие полезные растения ССРС / отв. ред. Т. А. Работнов. — М.: Мысль, 1976. — С. 305. — 360 с. — (Справочники-определители географа и путешественника).
Литература
бӀаьра нисйан- Губанов И. А. и др. 1201. Plantago major L. s.l. (incl. P. intermedia DC., P. major L. subsp. intermedia (DC.) Arcang.) — Подорожник большой // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3 т. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл., 2004. — Т. 3. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 240. — ISBN 5-87317-163-7.
