КӀади

КӀади — текстилан киса, кечдина кӀадин чархан тӀехь дуцарца вовшен перпендикуляран тайнин сиситемашца.

КӀади лаьтта шина вовшен дуцалуш долчу тайнин системех, уьш вовшен перпендикуляран ду. КӀадин дохаллехь лаьтта тайнин системех олу бух, ткъа тайнин системех, пурхнехьа лаьттачу тайнех, — шоралха-тай. Тайнех олу коьртаниш а, шоралха-тай а. КӀадин тайнаш кӀадин хоттаман коьрта гайтам бу. Бухан а, шоралха а тайнаш дуцало цхьаьна билгалчу низамехь (иза дозу минимум тайн барамех — раппортах, — оьшучу чекхдаьлла кӀадий дуцаран суьртах). Цуо кӀади дарна Ӏаткъам бо билгалчу дуцаран структурехь, кепаца, хьолаца.Атта дуцар (шера йа коьрта) хуьлу полотнон, саржан, сатинан, атласан йа иэйна.

Къасто оьшу кӀадеш кхечу хьесапца дина текстилан полотнох: трикотажан полотнох, до дуцарца , аьлча а вовшех уьйр йолу шеддийн могӀанца, дуьцина доцу материалех (царна йукъатоха мегар ду иштта датийна-истангийн а, гататегаран материалаш).

Дар нисйе бӀаьра

КӀадешдар, олу текстилан полотнош дарх, уьш до ши перпендикуляран тайнин система дуцаран новкъахь.

КӀадеш даран хьесап ду дуккха а дехьадолуш, шена чу лоцу: дуца кечдан (Тайнаш дастар, дӀасакхерстар а, баххийн шлихтовка а, дастар а, шлихтовка а йа даьтта хьакхар (эшахь) шоралха-тайн), асар дар йа бух чархан тӀебехкар, шеш кӀадеш дар а, брак ларар а.

ТӀаьххьара кӀадеш кечдарах олу куц даккхар, цунна йукъадоьду химин областера кечдаран технологеш. Шена чу догӀу (опцица): дилар, шлихтовка, кхехкор, кӀайдар, мерсеризаци, басар дар (муьран йа хадданза хьесапца), зорба, ларгар, чоьш дахар, дагар дар.

Классификаци нисйе бӀаьра

КӀадеш къастадо уьш дина аьргаллица, бесца, куьг Ӏоттарца, фактурица, кечдарца.

Аьргаллин тайпанца нисйе бӀаьра

Вета — орамат, цунах до ветанан кӀади

натуралан, кхин а цунах олу классикин. Уьш хуьлу:
- ораматех дина (бамба, вета, кӀомал, джут);
- дийнатех дина (тӀаргӀа, натуралан дари);
- минералех дина (кан, кенан кӀади, асбест);
химин, декъало:
- искусственни:
  - Ӏаламан хӀуманех органикин (целлюлоза, белокаш) а, органикин йоцу (ангали, металлаш) а: вискоза, ацетат; металлан тайнаш, люрекс;
- синтетикийн: синтетикийн полимерех, царна йукъахь:
  - полиамидан кӀадеш (дедерон, хемлон, силон),
  - полиэстерш (диолен, слотера, тесил),
  - полипропиленан кӀадеш,
  - поливинилан кӀадеш (кашмилон, дралон).

Промышленностехь а, махлелорехь а лелайо тайп-тайпана билгалонаш синтетикийн кӀадешна. Масала, РЕРs — полиэстерн материал чоца, РАОН — полиамидан дарин кӀади, РОРс — полипропиленан кабель.

КӀадин йукъа дан тарло цъаьна тайпана тайнаш (100 %) йа тайп-тайпана структураш, иза аьлла ду дӀайохьуьту кехатан тӀехь.

Эль-Мукалла. Жима туька маьждиг тӀехьа Ширчу ГӀалахь.

Басца нисйе бӀаьра

шера басар дина цхьаьна беса (луьра полотно, кӀайн кӀади, бесар кӀади);
дукха бесара (меланжан кӀадеш, мулированни, тӀетуху, къорза дуьцина кӀади).

КӀадин цӀераш фактурица нисйе бӀаьра

Эстергаз — даккхийра шина бесара йа дуккха а бесара йеакӀовниш долу кӀадин сурт, йеакӀовниш лаьтта шахматийн низамехь, оханехьа а, пурзнехьа а асанаш йолуш. Иштта сурт кхочу бесара тай бух тӀехь а, шоралха-тай тӀехь а лелош.

Филь-а-филь (Ш-а-Ш — гӀезах, могӀарш, тӀегӀанашца) — и кӀадин сурт разнехьа, дика гуш долу тӀегӀанан диагоналашца йа асанашца. Иштта сурт кхуллу комбинацино саржан дйцаро шина бесца къасталучу тайнех бух тӀехь а, шоралха-тайн тӀехь а. Коьрта а, шоралха-тайнин а къовларан йукъаметтиг раппортехь 1:1.

КӀади тӀеданашца, тӀадамашца — сурт амалера сирла тӀадамашца Ӏаьржачу бос тӀехь. Иштта сурт хуьлу чолхе саржан дуцарехь (8 тай), леладо контрастан бесара тайнаш. Коьрта а, шоралха а тайнин раппортера къовламан йукъаметтиг 2 : 2.

КӀадин тайпанаш нисйе бӀаьра

Хьажа кхин а нисйе бӀаьра

Билгалдахарш нисйе бӀаьра

Литература нисйе бӀаьра

Ткани // Товарный словарь. Том 8 / Гл. ред. И.А. Пугачёв. — М.: Госторгиздат, 1960. — Стб. 815—845
Терешкович Т.А. Ткань // Мода в одежде и аксессуарах. — Кеп:Р. н/Д.: Феникс, 2008. — С. 328—336. — 445 с.