Российн Федерацин Федералан Гулам

Российн Федерацин
Федералан гулам
Российн Федерацин; Федералан гулам
Тайпа
Тайпа	шинапалатин парламент
Палаташ	Федерацин кхеташо; Пачхьалкхан дума
Куьйгалла
Федерацин кхеташонан председатель	Матвиенко Валентина ; с 2011 шеран 21 сентябрь
Пачхьалкхан думин председатель	Володин Вячеслав ; с 2016 шеран 5 октябрь
Структура
Декъашхойн	620; (царна йукъахь: 170 Федерацин кхеташонехь,; 450 Пачхьалкхан думехь)
Федерацин кхеташо Комитеташ	10 комитет а, 3 комисси а ; Комитеташ конституцин закононашкхолларан а, пачхьалкх хӀотторан а; федеративан хӀоттаман, регионийн политикин, метигера ша-шена урхалла даран, Къилбаседан гӀуллакхийн; дуьхьалонан а, кхерамзаллин а; дуьненайукъара гӀуллакхийн; бюджетан а, финансийн базаран а; экономикин политикин; аграрин-Ӏаламлелоран политикин а, Ӏаламлелоран а; социалан политикин; Ӏилманан, дешаран, оьздангаллин; Регламентан а, парламентан гӀуллакх лелоран а; Комиссеш Федерацин Кхеташонан декъахоша гойту санах а, бахамах а, бахаман амалера декхарех а болу хаамаш бакъ хиларан тергонан; хаамийн йукъаралла кхиоран ханна йолу комисси; МХГӀ лаьцна Российн законаш тодаран белхан ханна йолу комисси; инженерийн а, инжиниринган а гӀуллакхан Российн законаш кхиоран белхан ханна йолу комисси; «Транспортан кхерамзалла латторан белхан Российн законийн цхьадолу акташна чохь хийцамаш барах лаьцна» цӀе йолу ФЗ кхочушдаран мониторинг йен ханна йолу комисси; 2018 шарахь Россехь футболех ловзаран дуьненан чемпионат кечамбаран а, дӀайахьаран а белхийн ханна йолу комисси; экономика кхиоран мониторинган ханна йолу комисси; Российн доьзалан кодекс тойаран хеттарш кечдаран ханна йолу комисси;
Пачхьалкхан дума Комитеташ	29 конституцин законодашкхолларан а, пачхьалкх хӀотторан а; гражданийн, зуламан, арбитражан, процессуалан законийн; къинхьегаман, социалан политикин, ветеранийн гӀуллакхийн; бюджетан а, налогийн а; финансийн базаран; экономикин политикин, керла хӀуманаш йукъадахар кхиоран, хьуьнараллин; долара бахаман белхийн; хӀусамийн политикин а, хӀусаман-коммуналан бахаман а; энергетикин; транспортан; лаьттан йукъаметтигийн а, гӀишлошйаран а; промышленностан; Ӏилманан а, Ӏилма оьшу технологийн; дешаран; оьздангаллин; физикин оьздангаллин, спортан, кегийрхойн гӀуллакхийн; могушалла Ӏалашйаран; зударийн, доьзалан, берийн гӀуллакхийн; аграрийн белхийн; дуьхьалонан; кхерамзаллин а, коррупцин дуьхьалойаран а; дуьненайукъара гӀуллакхийн; ЛДП гӀуллакхийн а, махкахошца уьйр латторан а; Регламентан а, Пачхьалкхан думин болх лелоран а; регионийн политикин а, Къилбаседан а, Генара Малхбален а баланийн; федеративан хӀоттаман а, меттигера ша-шен урхаллин а белхийн; Ӏаламан ресурсийн а, Ӏаламлелоран а, экологин а; йукъараллин цхьаьнакхетараллин а, динан кхолламийн а гӀуллакхийн; къаьмнийн гӀуллакхийн;
Харжамаш
Федерацин кхеташо Кхаж тасаран система	хӀиттайо мехкан хьесапашца
Пачхьалкхан дума кхаж тасаран система	ийна
Федерацин кхеташо ТӀаьххьара харжамаш	1993 шеран 12 декабрехь
Пачхьалкхан дума ТӀаьххьара харжамаш	2021 шеран 17-19 сентябрехь
Сайт
	www.gov.ru

Федералан гулам (маьӀнаш)

Росси́йн Федера́цин Федера́лан гулам — Российн Федерацин парламент, Российн векалийн а, пачхьалкхан Ӏедалан закононашкхолларан меженаш.

Федералан гуламан Статус билгалйаьккхина Российн Конституцин 5 коьртехь. Федералан гуламан функцеш а, бакъонаш а йекъна шина палатин йукъахь — Пачхьалкхан думин (Россий Федерацин Федералан гуламан лахара палата) а, Федерацин кхеташонан (Россий Федерацин Федералан гуламан лакхара палата). Федералан гулам гуттаренна болх беш йолу меже йу. Палаташ цхьаьна хийшарш ца до, амма Российн Федерацин президентан кхайкхаме цхьаьна ладогӀа гулбала таро йу^[1].

Структура нисйе бӀаьра

Федералан гулам лаьтта шина палатех: Пачхьалкхан думех а, Федерацин Кхеташонех^[2].

Палатийн хӀоттам, иза гулбаран хьесапаш тайп-тайпана ду. Пачхьалкхан дума лаьтта 450 депутатах, уьш хоржу Ийна харжаман системица дуьххьала дӀа болу харжамашкахь. Федерацин Кхеташонан йукъавоьду Российн субъектийн шишша векал: векалийн а, кхочушдаран а пачхьалкхан Ӏедалан меженийн цхьацца векал (Российн Федерацехь 85 субъект йу, цигара схьа, Федерацин Кхеташонан 170 декъахо); кхин а Федерацин Кхеташонан йукъабоьлху президенто хӀиттош болу Российн Федерацин векалш, церан барам 30 стагал сов хила йиш йац, царех ворхӀаннал кӀезиг хӀотто йиш йу баллалц хан тоьхна. Кхин а Федерацин Кхеташонан валлалц болу меттиган бакъо йу Российн хилла президентийн^[3].

Пачхьалкхан дума хоржу конституцица хӀоттийна ханна — пхеа шарна, ткъа Федерацин Кхеташонан шен хӀоттийна хан йац, амма цу тӀе Федерацин Кхеташонан декъахошна — Российн Федерацин субъектийн векалшна — Российн Федерацин субъектийн пачхьалкхан Ӏедалан меженийн бакъонаш дӀайовллалц хан ло^[4]. Федерацин Кхеташо кхолларан низам а, Пачхьалкхан думин депутаташ харжаран низам а хӀоттадо федералан законашца. Цхьа стаг цхьаьна хенахь хила йиш йац Федерацин Кхеташонан а, Пачхьалкхан думин а декъахо.

Федералан гулам йукъара парламентан организм йу, иза цуьнан палаташ массо хенахь цхьаьна болх бо бохург дац. Цунна дуьхьала, Российн Федерацин Конституцис хӀоттийна, Федерацин Кхеташоно а, Пачхьалкхан думо а къаьстина хийшарш до. Палаташ цхьаьна гулйала тарой у Российн Федерацин Конституцис хӀоттийначу меттигехь — Российн Федерацин президентан кхайкхаме ладогӀархьама. Кхин а Конституцис магийна сенатораш а, Пачхьалкхан думин депутаташ а цхьаьна гулбала РФ президенте чӀагӀо йойтуш^[5].

Парламентан центр нисйе бӀаьра

2000-гӀа шерашна йуккъехь дуьйна Россехь йийца йаьккхина Парламентан центран гӀишлон чохь Пачхьалкхан дума а, Федерацин Кхеташо а цхьаьнатохаран ойла^[6]^[7]. 2012 шарахь и ойла тӀелецира президенто Медведев Дмитрийс^[8]. Керла гӀишло йаран бахьна дуьйцура векалийн белхан кабинеташ готта хилар, церан белхан оьшу Москохара иттех адресера гуллакхаш генахь хилар, мехкан куьйгаллин гӀалин йуккъера Ӏедалан меженаш дехьайаха лаар, некъ бастархьама^[8].

Центр хӀотто Москохан тай-тайпана кӀошташ кегийра: Кутузовн проспект, Фрунзен бердйист, «Москох-Сити», Тушинон аэродром, ЦӀен Пресня (стадионан меттехь), Москворецкан бердйист (Ракетийн эскарийн тӀеман академин йа «Росси» хьешан цӀенна меттехь), посёлок Коммунарка йолчура майда^[7], парк «Музеон» а, Софийн бердйист. 2014 шеран сентябрехь хаьржира Мнёвниковн тогӀенера меттиг, цунна дуьхьала бевлира экологаш^[9].