Российн Федерацин конституциРоссийн Федерацин лакхара нормативан бакъонийн акт. ТӀеэцна Российн халкъо 1993 шеран 12 декабрехь, лела яьлла 1993 шеран 25 декабрехь[2]. Конституцин лакхара юридически ницкъ бу, цуо чӀагӀбо Российн конституцин хӀоттаман, пачхьалкхан хӀоттаман, векалан, кхочушдаран, суьдан Ӏедалан меженаш кхолларан, адаман а, гражданийн а бакъонийн а, маршонан а бух, кхин а Конституцин хийцамийн а, цуьнга юхахьажаран а бух[3][4].

Российн Федерацин конституци

Кеп конституци
Пачхьалкх
ТӀеэцар Дерриг къомо кхаж тасарца 12 12
Дуьххьар зорба тохар Российн газет, № 237, 25 12
Лела редакци 21 7[1]
Ков:Политика
Росси

Серера йаззам
Политикин система
Российн

Пачхьалкхан хӀоттам


Российн Федерацин Конституци

Конституци тӀеэцарах дерриг халкъо кхаж тасар (1993)
Нисдарш тӀетохар:
20082014 февраль2014 июль2020
Российн Конституцин нисдаршна Йукъарароссийн кхаж тасар (2020)

Российн Федерацин Президент

Путин Владимир

Президентан администраци

Кхерамазаллин Кхеташо

Правительство

Правительствон Председатель
Мишустин Михаил
Правительствон хӀоттам

Федералан гулам

Федерацин кхеташо
Федерацин кхеташонан декъашхой
Федерацин кхеташонан Председатель
Матвиенко Валентина
Пачхьалкхан дума
Пачхьалкхан думан депутаташ
Пачхьалкхан думан Председатель
Володин Вячеслав

Суьдан система

Конституцин суд
Лакхара суд

Прокуратура


Федеративан хӀоттам

Республикаш
Мехкаш
Областаш
Федералан маьӀна долу гӀаланаш
Автономин областаш
Автономин гуонаш

Харжамаш

Парламентан харжамаш:
1990199319951999
2003200720112016
Президентан харжамаш:
1991199620002004
200820122018
Референдумаш: 19911993
Политикин партеш
Центран харжаман комисси

Арахьара политика
Арахьара экономикин политика
Чоьхьара политика
ТӀеман хьал
Российн гражданалла
Оппозици
Адаман бакъонаш
Дуьненайукъара кхолламашкахь дакъалацар

2017 шеран декабрехь ЮОТЕЦо дина долу социологин хеттарийн хаамашца, 61 % хеттарш делла россихоша Российн Федерацин Конституци дуьззина йа мехкан а, цуьнан халкъан а хьашташна оьшу документ лору ю[5].

Конституцин истори

бӀаьра нисйан

1990—1991 шерашкахь йоха йолайелира ССРС. Йерриг республикаш, царна йукъахь РСФСР, тӀеийцира шайн пачхьалкхан суверенитетийн Декларацеш. Республики халкъан депутатийн съездо 1990 шеран 12 июнехь тӀеийцира РСФСР пачхьалкхан суверенитетех долу Деклараци. Цунна чохь дуьххьара Ӏалашо хӀоттийра РСФСР керла Конституци кечъян, цунна чохь кхайкхийна хьесапийн бух тӀехь, цунна йукъахь Ӏедалан геннаш декъаран хьесап а.

Проект кечъяр

бӀаьра нисйан

1990 шеран 16 июнехь кхоьллира РСФСР халкъан депутатийн I гуламан Конституцин комисси, цуо дӀаболийра и болх. Комиссин председатель хӀоттийра РСФСР Лакхара Советан председатель Б. Н. Ельцин, гӀовс — РСФСР Лакхара Советан председателан хьалхара гӀовс Р. Ӏ. Хасбулатов, секретарь — РСФСР халкъан депутат О. Г. Румянцев. Юьхьанца комиссин йукъавахара 102 депутат, амма 1992 шеран ноябрехь цуьнан барам охьабелира 98 стаге, масала, Конституцин комиссин кхоъ декъахо хаьржинера РФ Конституцин Суьде[6].

Амма халкъан депутаташна йукъахь политикин ницкъаш дӀахӀиттар чолхе хиларо, дикка дахдира керла Конституци тӀеэцар. Дукхаха дерг гӀуллакх дӀадодара карарчу РСФСР Конституцин шортта хийцамаш баран новкъа, цуо иза бахьнехь оьцура цхьаьна ца йогӀу амал, цхьа норманаш дуьхьала хуьлура кхечарна. Иза цхьаьна ца яро хуьлийтура законашкхолларан а, кхочушдаран а Ӏедалан геннийн къиза дуьхьалхӀиттарш а, дуьхьалалаттарш дора.

 
Кхажтасаран бюллетень

1993 шеран 21 сентябрехь Российскойн Федерацин Президента Б. Н. Ельцина арадаьккхира омар «Российн Федерацехь муьрашца конституцин хийцамаш барех», цуьнца Халкъан депутатин съезд а, Российн Лакхара Совет а шайн болх сацо безаш йара, ткъа иштта 12 декабрехь кечйина яла езара керла Конституци. Масех сахьт даьлча Российн Федерацин Конституцин Суьдо сацам бира «Российн Федерацин Президентан Б. Н. Ельцинан, цуьнан 1993 шеран 21 сентябран „ Российн Федерацин муьрашкара конституцин хийцамех“ долчу Омарах доьзна гӀуллакхаш а, сацамаш а Российн Федерацин Конституцица дарах», цунна чохь дӀаваьккхира Б. Н. Ельцин РФ Президентан даржера[7][8], амма дӀаваккхар къобал ца дора Президенто а, цуьнан гуоно а.

1993 шеран 21 сентябрехь Российн Федерацин Президента Б. Н. Ельцина арадаьккхира омар «Российн Федерацехь муьрашца конституцин хийцамаш барех», цуьнца Халкъан депутатин съезд а, Российн Лакхара Совет а шайн болх сацо безаш йара, ткъа иштта 12 декабрехь кечйина йала йезара керла Конституци. Масех сахьт даьлча Российн Федерацин Конституцин Суьдо сацам бира «Российн Федерацин Президентан Б. Н. Ельцинан, цуьнан 1993 шеран 21 сентябран „ Российн Федерацин муьрашкара конституцин хийцамех“ долчу Омарах доьзна гӀуллакхаш а, сацамаш а Российн Федерацин Конституцица ца дарах», цуьнца дӀаваьккхира Б. Н. Ельцин РФ Президентан даржера[9][10], амма дӀаваккхар къобал ца дора Президенто а, цуьнан гуоно а.

Хьажа кхин а

бӀаьра нисйан

Билгалдахарш

бӀаьра нисйан
  1. Конституция Российской Федерации : Принята всенародным голосованием 12 декабря 1993 г. // Собрание законодательства РФ. — 2014. — № 31. — Ст. 4398.
  2. Конституция Российской Федерации вступила в силу в день её официального опубликования в газете «Российская газета» от 25.12.1993 № 237.
  3. Козлова Е. И., Кутафин О. Е. Конституционное право России: Учебник. — М.: Проспект, 2006. — С. 608 ISBN 5-482-00716-2
  4. Комаров С. А., Малько А. В. Теория государства и права: Учебно-методические пособие, краткий учебник для вузов. — М.: Инфра-М, 2001. — С. 448 ISBN 5-86225-968-6
  5. ВЦИОМ. Конституция: изменить или оставить? (2017 шеран 12 декабрь).
  6. О работе Конституционной комиссии Съезда народных депутатов Российской Федерации (1990—1993 годы). ТӀекхочу дата: 2012 шеран 6 январь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2012 шеран 1 мартехь Архивйина 2012-03-01 — Wayback Machine
  7. Заключение Конституционного Суда РФ от 21.09.1993 N З-2 «О соответствии Конституции Российской Федерации действий и решений Президента Российской Федерации Б. Н. Ельцина, связанных с его Указом от 21 сентября 1993 года „О поэтапной конституционной реформе в Российской Федерации“ и Обращением к гражданам России 21 сентября 1993 года»||КонсультантПлюс
  8. Заключение Конституционного Суда РФ от 21.09.1993 N З-2 «О соответствии Конституции Российской Федерации действий и решений Президента Российской Федерации Б. Н. Ельцина, связанных с его Указом от 21 сентября 1993 года „О поэтапной конституционной реформе в Российской Федерации“ и Обращением к гражданам России 21 сентября 1993 года»
  9. Заключение Конституционного Суда РФ от 21.09.1993 N З-2 «О соответствии Конституции Российской Федерации действий и решений Президента Российской Федерации Б. Н. Ельцина, связанных с его Указом от 21 сентября 1993 года „О поэтапной конституционной реформе в Российской Федерации“ и Обращением к гражданам России 21 сентября 1993 года»||КонсультантПлюс
  10. Заключение Конституционного Суда РФ от 21.09.1993 N З-2 «О соответствии Конституции Российской Федерации действий и решений Президента Российской Федерации Б. Н. Ельцина, связанных с его Указом от 21 сентября 1993 года „О поэтапной конституционной реформе в Российской Федерации“ и Обращением к гражданам России 21 сентября 1993 года»

Литература

бӀаьра нисйан

Хьажоргаш

бӀаьра нисйан