Уьшал — тӀуналла йеза дийна лаьттан тӀехулара чкъор долу, тӀех сов тӀуналла йолу ландшафтан дакъа. Уьшалан амалехь ду лаьттан тӀехула йуьззина йахкайаланза органикин хӀуманаш гулйалар, цунах тӀаьхьа хуьлу Ӏеха. Ӏеханан чкъор 30 см сов ца хуьлу, нагахь кӀезиг делахь, тӀаккха уьш уьшалш долу латташ ду[1]. Уьшалш гидросферин коьрта дакъа ду. Дуьненна тӀера дуьххьарлера уьшалш кхолладелла силуран а, девонан а муьраш хийцалуш, 350—400 млн шо хьалха[2][3][4][5].

Валдайра Селигер Ӏоман уллера уьшал
Петарбухан къилба йистера уьшал (Неван майда)
Массашкахь хьаннаш хьекхначу меттигашкахь уьшалаш кхолладалар. Саменжа поселкан кӀоштахь хьун арайаккха биллина Белоручейн готтанекъан цӀерпоштнекъ (1977 шо)

Дуьненахь уггаре доккха уьшал Амазонка эркан тогӀи йу[6][7][8].

Россехь даьржина Европин декъан къилбаседехьа а, йуккъехь а (цунна йукъахь Москохан а, Москох гуонахьара а кӀоштахь), Малхбузен Сибрехахь а, Камчаткехь а. Белоруссехь а, Украинехь а уьшалш лаьтта Полесьехь (царах олу Пинскан уьшалш).

Уьшалш Ӏамадо географин башха отрасло — уьшалдовзаро.

Уьшалш кхолладалар нисйе бӀаьра

Уьшалш кхоллало шина кепара: латта тӀундаларца йа Ӏам чу ораматаш довларца[9].

Хьажа кхин а нисйе бӀаьра

Билгалдахарш нисйе бӀаьра

  1. Большая российская энциклопедия, 2005.
  2. Александра Бестужева. Гидроэкология. Часть 2. Природоохранные сооружения речной гидротехники. — Litres, 2017-10-31. — 197 с. — ISBN 9785040888061.
  3. Штепа В. Какие тайны скрывают болота? Ufolog.ru — Познавательный журнал о непознанном и необычном (11 июлехь 2008). ТӀекхочу дата: 3 апрелехь 2011. Архивировано 22 августехь 2011 года.
  4. Дмитрий Васильевич Наливкин. Вопросы палеонтологии, стратиграфии и палеогеографии: избранные труды. — Изд-во «Наука», Ленинградское отд-ние, 1987. — 290 с.
  5. Африкан Николаевич Криштофович. Палеоботаника. — Alexander Doweld, 1957-07-11. — 754 с.
  6. Goulding, M. (1980). The Fishes and the Forest: Explorations in Amazonian Natural History. Berkeley, CA: University of California PressКеп:Нет в источнике
  7. Lowe-McConnell, R. H. (1975). Fish Communities in Tropical Freshwaters: Their Distribution, Ecology and Evolution. London: Longman
  8. L.H. Fraser and P.A. Keddy (eds.). 2005. The World’s Largest Wetlands: Ecology and Conservation. Cambridge University Press, Cambridge, UK. 488 p.
  9. Марк Софер. О болотах с уважением и любовью // Наука и жизнь. — 2018. — № 7. — С. 2—12.

Литература нисйе бӀаьра

Ӏилманан-гӀарайаьлла
  • Березина Н. А. и др. Мир зелёного безмолвия (болота: их свойства и жизнь). — М.: Мысль, 1983. — 159 с.
  • Елина Г. А., Лопатин В. Д. Многоликие болота. — Л.: Наука, 1987. — 192 с. — (Человек и окружающая среда).
  • Емельянов Л. Г. Таинственный мир болот. — Кеп:Мн.: Белорусская наука, 2005. — 260 с.
  • Лисс О. Л., Астахова В. Г. Лесные болота. — М.: Лесная промышленность, 1982. — 128 с.
  • Трибис В. П. Слово о болотах. — Кеп:Мн.: Ураджай, 1989. — 231 с.
  • Хейкурайнен Л. Болота / Пер. с фин. Л. В. Блюдника. — М.: Лесная промышленность, 1983. — 41 с.
Ӏилманан
  • Боч М. С., Мазинг В. В. Экосистемы болот СССР. — Л.: Наука, 1979. — 188 с.
  • Кац Н. Я. Болота земного шара. — М.: Наука, 1971. — 295 с.
  • Кирюшкин В. Н. Формирование и развитие болотных систем. — Л.: Наука, 1980. — 88 с.
Энциклопедин йаззамаш
  • Болото // Большая российская энциклопедия. — М., 2005. — Т. 3. — С. 733—736.
  • Болота // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

Хьажоргаш нисйе бӀаьра