Шанхайн цхьаьнагӀуллакхдаран кхоллам

Шанха́йн цхьаьнагӀу́ллакхдаран кхо́ллам (ШЦКх) — дуьненайукъара кхоллам, кхоьлина 2001 шеран 15 июнехь Цийчоьнан, Российн, Кхазакхстанан, Таджикистанан, ГӀиргӀазойчоьнан, Узбекистанан паччахьаша[2].

Шанхайн цхьаьнагӀуллакхдаран кхоллам (ШЦКх)
上海合作组织
Майдан: 34,3 млн км²
Дакъалла   8 пачхьалкх-декъашхо
  4 пачхьалкх-тергонча
  3 пачхьалкх-тергончан кандидат
  6 пачхьалкх «диалоган партнёр» статусца
Штаб-квартираш
Организацин тайпа дуьненайукъара правительствошна йукъара кхоллам
Официалан меттанаш Оьрсийн а, цийн
Куьйгалхой
Инарлин секретарь Узбекистан Норов Владимир
(хӀоттийна 2018 10 июнехь[1]; даржехь ву 2019 шеран 1 январера 2021 шеран 31 декабрь кхаччалц)
Кхоьллар
Кхоьллина терахь 2001 шеран 14 июнь
Схьаевлла организацеш Региональная антитеррористическая структура шанхайской организации сотрудничества
rus.sectsco.org
Викилармин логотип Викиларми чохь медиафайлаш

2015 шеран 10 июлехь кхайкхийра ШЦКХ йукъабаран болх ХӀиндехь а, Пакистанехь а[3][4]. 2017 шеран 9 июнехь ХӀинди а, Пакистан а хилира ШЦКХ йуьззина бакъонаш йолу декъашхо[5]. ШЦКХ декъашхой хилира, 1996—1997 шерашкахь ГӀиргӀазойчоьно, Кхазакхстано, Российс, Таджикистано, Цийчоьно тӀеман областехь тешаме хиларх а, дозанера массара тӀеман ницкъаш лагӀбарах а барт бина йолу «Шанхайн пхеан» декъашхой. ШЦКХ йукъабоьду мехкийн йукъара майда йу 34 млн км², аьлча а 60 % Евразин мехках. Массо а ШЦКХ пачхьалкхашкара бахархой 3 млрд 40 млн стаг ву (2015 шо)[6], дуьненан ах бахархой[7]. ЦХР экономиканоминалан ЧВСца дуьненан шолгӀа экономика, хьалхара йу ЧВС эца йиш хиларан паритетца (2014 шарахь дуьйна).

ШЦКХ тӀеман блок йац (масала, НАТО санна) йа йиллина регуляран кхерамазаллин кхеташо а йац (масала АРФ санна), ткъа царна йуккъера меттигехь йу[8]. Кхолламан коьрта Ӏалашо кхайкхийна пачхьалкхаш-декъашхой цхьаьнатоьхначу шуьйрачу аренехь кхерамазалла а, паргӀато а чӀагӀйар, терроризмаца, сепаратизмаца, экстремизмаца[9], наркотрафикца дов латтор, экономикехь цхьаьнагӀуллакхдар, энергетикера накъосталла чагӀдар, Ӏилманан а, оьздангаллин а йукъаметтигаш чӀагӀйар.

Билгалдахарш

бӀаьра нисйан
  1. Шанхайская организация сотрудничества | ШОС Архивйина 2020-12-17 — Wayback Machine
  2. Декларация о создании Шанхайской организации сотрудничества. kremlin.ru. Информационно-справочная служба Администрации Президента России (14 июня 2001). ТӀекхочу дата: 2019 шеран 2 июнь.
  3. Андрей Суздальцев: «После вступления Индии и Пакистана в ШЦКХ в Азии сформируется новая структура безопасности». Политком.ru (2015 шеран 10 июль). ТӀекхочу дата: 2015 шеран 15 июль.
  4. Саммит ШЦКХ в Уфе: Путин рассказал, в чем беда Греции и какой язык надо учить детям. kp.ru (2015 шеран 10 июль). ТӀекхочу дата: 2015 шеран 15 июль.
  5. "Индия и Пакистан стали членами ШЦКХ". РИА Новости(оьр.). 20170609T1229+0300Z. Дата обращения: 2017 ш. 12 июнехь. {{cite news}}: Проверьте значение даты: |date= (справка)К:Википедия:Ошибки CS1 (даты)
  6. Иван Дмитриев. Один — за всех и шесть — за одного. Российская газета (23 августа 2007). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 14 август.
  7. Комиссина И. Н., Куртов А. А. Шанхайская организация сотрудничества. — С.251
  8. Зимонин В.П. Шанхайская организация сотрудничества и евразийское измерение безопасности // Шанхайская организация сотрудничества: к новым рубежам развития : Материалы кругл. стола. — М.: Ин-т Дальн. Вост. РАН, 2008. — С. 202. — ISBN 978-5-8381-0143-3.
  9. «ШЦКХ была создана из соображений нанесения ударов по „трем силам“ — терроризму, сепаратизму и экстремизму» (официальный представитель МИД КНР Кун Цюань, 2004) [1].

Литература

бӀаьра нисйан

Оьрсийн маттахь (йаззамехь лелийнарг)

  • Шанхайская организация сотрудничества: к новым рубежам развития / Сост.: А.Ф. Клименко. — 1-ое. — М.: Ин-т Дальн. Вост., 2008. — 400 с. — 300 экз. — ISBN 978-5-8381-0143-3.
  • Взаимодействие России с Китаем и другими партнерами по Шанхайской организации сотрудничества / Болятко Анатолий Викторович. — 1-ое. — М.: Ин-т Дальн. Вост. РАН, 2008. — 180 с. — 300 экз. — ISBN 978-5-8381-0149-5.
  • Комиссина И. Н.; Куртов А. А.. Шанхайская организация сотрудничества // Кокарев К. А. Россия в Азии: проблемы взаимодействия : сборник статей. — М.: Изд-во Российского института стратегических исследований, 2006. — С. 251—316. — ISBN 5-7893-0080-4.
  • Чжао Хуашэн. Китай, Центральная Азия и Шанхайская организация сотрудничества. — М.: Московский Центр Карнеги, 2005. — 63 с. — (Рабочие материалы ; N5)

Оьрсийн маттахь (кхин тӀе)

  • Комиссина И. Н., Куртов А. А. Шанхайская организация сотрудничества: становление новой реальности / Комиссина И. Н.; Куртов А. А.. — 1-ое. — М.: Российский институт стратегических исследований, 2005. — 117 с. — ISBN 5-7893-0064-2.
  • Г. А. Тусупбаева, Т. Т. Шаймергенов — Роль международных структур в обеспечении региональной безопасности в Центральной Азии: перспективы для ШЦКХ и НАТО, сборник материалов «Третья ежегодная алматинская конференция по вопросам безопасности и регионального сотрудничества» г. Алматы, 2005 г.
  • З. Бжезинский — «Новый бросок Китая на Запад», Центром стратегических и международных исследований США (Center for Strategic&International Studies), 2003 г.
  • Дж. У. Гэрвер — Новое российско-китайское стратегическое партнерство. Дальневосточное Рапалло // Перспективы сотрудничества России, Китая и других стран Северо-Восточной Азии в конце XX — начале XXI века. Тезисы докладов VIII Международной научной конференции «Китай, китайская цивилизация и мир. История, современность, перспективы» (Москва, 7-9 октября 1997 г.)
  • А.Писарев «Два берега Китая» и интересы России // Pro et Contra, Том 3, № 1, 1998
  • В. Е. Петровский Азиатско-Тихоокеанские режимы безопасности после «холодной войны»: Эволюция, перспективы рос. участия/Рос. АН. Ин-т Дал. Востока.-М.:Памятники ист. мысли, 2004
  • А. Г. Арбатов — Российская национальная идея и внешняя политика. — М.: МОНФ, 2002
  • А. Д. Воскресенский — Китай и Россия: теория и история межгосударственных отношений. М.2004

Ингалсан маттахь (кхин тӀе)

  1. Chabal, Pierre (2016) L’Organisation de Coopération de Shanghai et la construction de «la nouvelle Asie», Brussels, Peter Lang, 492 p., — http://www.peterlang.com/download/datasheet/90256/datasheet_574297.pdf
  2. Chabal, Pierre (2015) Concurrences Interrégionales Europe-Asie au 21ème siècle, Brussels, Peter Lang, 388 p., -http://www.peterlang.com/download/datasheet/89167/datasheet_574277.pdf
  • Allison, Roy — Regionalism, regional structures and security management in Central Asia, International affairs 80, no. 2 (2004).
  • Antonenko, Oksana — The EU should not ignore the Shanghai Co-operation Organisation, Policy Brief, Centre for European Reform // URL: http://www.cer.org.uk/pdf/policybrief_sco_web_llmay07.pdf(ТӀе цакхочу хьажорг)
  • Bailes, Alyson & Dunay, Pal — The Shanghai Cooperation Organization as a regional security institution // SCO, Stockholm International Peace Research Institute, Policy Paper No. 17, (May 2007) // URL: http://www.sipri.Org/contents/publications/Policypaperl7.html#download(ТӀе цакхочу хьажорг)
  • Blank, Stephen — The Shanghai Cooperative Organisation: Post-Mortem or Prophecy // CEF Quarterly, The Journal of the China-Eurasia Forum (Summer 2005) // URL: http://wwӀv.chinaeurasia.org/files/CEF_Quarterly_August_2005.pdf(ТӀе цакхочу хьажорг)
  • Boahen, Albert Adu — African Perspectives of Colonialism. Baltimore 1987
  • Brzezinski Z.K. — China’s New Journey to the West, CSIS, 1 aug 2003 // URL: http://csis.org/publication/chinas-new-journey-west
  • Brzezinski Z.K. — The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives, New York: Basic Books (October 1997), ISBN 0-465-02726-1
  • Burles, Mark — Chinese Policy toward Russia and the Central Asian Republics // Peace Research Abstracts. — 2001. — Vol. 38. — №. 1
  • Chung, Chien-peng — SCO: China’s changing influence in Central Asisa, The China quarterly No. 180 (Dec., 2004), pp. 989–1009, School of Oriental and African Studies, University of London, 2004 // URL: https://www.jstor.org/pss/20192414
  • Clark, John — The National Conference as an Instrument of Democratization in Francophone Africa, Journal of Third World Studies 11, no.1 (Spring 1994): 304—335
  • Cohen, Ariel — The Russia-China Friendship and Cooperation Treaty: A Strategic Shift in Eurasia? // The Heritage foundation, July 18, 2001
  • Cohen, Ariel. (18 July 2001). «The Russia-China Friendship and Cooperation Treaty: A Strategic Shift in Eurasia?». The Heritage Foundation.
  • Cohen, Ariel. (24 October 2005). «Competition over Eurasia: Are the U.S. and Russia on a Collision Course?». The Heritage Foundation.
  • Cohen, David William — The Combing of History, University of Chicago Press (1994).
  • Colson, Charles. (5 August 2003). «Central Asia: Shanghai Cooperation Organization Makes Military Debut». Radio Free Europe / Radio Liberty.
  • Daly, John. (19 July 2001). «'Shanghai Five' expands to combat Islamic radicals». Jane’s Terrorism & Security Monitor.
  • Davis, Jacquelyn & Sweeney, Michael — Central Asia in U.S. Strategy and Operational Planning: Where Do We Go From Here? // The Institute for Foreign Policy Analysis, Washington DC, 2004 // URL: www.ifpa.org/pdf/S-R-Central-Asia.pdf
  • Deutsch K. — The Analysis of International Relations. New Jersey: Prentice-Hall, Inc, 1978.
  • Dezalay, Yves — Regionalism, Globalization, and 'Professional Society'. Between State, Law, and the Market for Professional Services // Regionalism and Global Economic Integration. Ed. by William D.Coleman and Geoffrey R.D. Underhill. London, NY: Routledge, 1998. P.197-219.
  • Dougherty J. E., Pfaltzgraff R. L. Contending Theories of International Relations. A Comprehen-sive Survey. Third edition, New York, 1990, ch. 10
  • Douglas,John Keefer/Nelson, Matthew B./Schwartz,Kevin (October 2006); "Fueling the Dragon's Flame: How China's Energy Demands Affect its Relationships in the Middle East." PDF (162 KiB), United States-China Economic and Security Review Commission.
  • Escobar, Arturo — The Making of Social Movements in Latin America: Identity, Strategy, and Democracy. (1992). (Boulder: Westview Press). Co-edited with Sonia Alvarez.
  • Etzioni, Amitai — The Spirit of Community: Rights, Responsibilities and the Communitarian Agenda. New York: Crown Publishers, Inc. 1993 ISBN 0-517-59277-0
  • Feigenbaum, Evan — The Shanghai Cooperation Organization and the Future of Central Asia, The Nixon Center, September 6, 2007 // URL: https://web.archive.org/web/20100609192555/http://merln.ndu.edu/archivepdf/centasia/State/91858.pdf
  • Felgenhauer, Pavel — Russia is Stronger and More Aggressive, Eurasia Daily Monitor, The Jamestown Foundation, vol. 5, No. 136 (July, 2008)
  • Fels, Enrico (2009), «Assessing Eurasia’s Powerhouse. An Inquiry into the Nature of the Shanghai Cooperation Organisation», Winkler Verlag: Bochum. ISBN 978-3-89911-107-1
  • Feng, Han & Ji, Cheng — ASEAN Integration and Its Effects, 28 Nov 2008, Beijin // URL: http://www.carnegieendowment.org/events/?fa=eventDetail&id=1233
  • Fishlow, Albert — The United States and the Americas: A Twenty-First Century View, co-editor James Jones (Norton 1999) ISBN 978-0-393-97447-8
  • Garnett, Sherman — Rapprochement or rivalry: Russia- China relations in a changing Asia / Ed.by Garnett Sherman W. — Washington: Carnegie Endowment for International Peace, 2000. — X, 437 p.
  • Gill B., Blumenthal D., Swaine M., Mathews J.T. — China as a Responsible Stakeholder, Monday, June 11, 2007 — Washington, D.C., the Carnegie Endowment // URL: http://www.carnegieendowment.org/events/?fa=eventDetail&id=998
  • Gill, Bates and Oresman (August 2003), Matthew, China’s New Journey to the West: Report on China’s Emergence in Central Asia and Implications for U.S. Interests, CSIS Press.
  • Gleason, Gregory. "The Uzbek Expulsion of US Forces and Realignment in Central Asia, " Problems of Post-Communism, vol. 53, No. 2 (March-April, 2006), pp. 49–60.
  • Gonidec P.-F., Charvin R. — Relations internationales. Paris, 1984. P.435.
  • Guang Pan, Bailes Alyson, Dunay Pál & Troitskiy Mikhail — The Shanghai Cooperation Organization, Stockholm International Peace Research Institute Policy Paper No. 17, May 2007. — 60. ISSN 1652-0432 // URL: https://web.archive.org/web/20110609205525/http://books.sipri.org/files/PP/SIPRIPP17.pdf
  • Guangcheng, Xing — Sunzhuangzhi, Shanghai hezuo zuzhi yanjiu (SCO studies). Changchun: Changchun chubanshe, 2007
  • Guangcheng, Xing — Zhongguo he xin duli de Zhongya guojia guanxi (China PR and Independent Central Asia), Harbin, 1996, p. 98.
  • Haas, Ernst — Beyond the Nation State: Functionalism and International Organization. Stanford: Stanford University Press. (1964) ISBN 978-0-8047-0187-7
  • Haas, Ernst — The Uniting Europe: Political, Social and Economical Forces. 1950—1957, London, 1958
  • Huasheng, Zhao — Dui shanghai hezuo zuzhi fazhan qianjing de ji dian kanfa (SCO prospects: some ideas) // Guoji wenti yanjiu (Foreign research), 2006, № 3.
  • Hyman, Anthony. — Moving out of Moscow’s Orbit: The Outlook for Central Asia // International Affairs. 1993. V. 69. N 2. P. 288—304.
  • Jian, Wang — Shanghai hezuo zuzhi de weilai fazhan Iujing xuanze — cong diqu gonggongchanpin de shejiao (Public goods approach to the SCO future) // Shehui kexue (Social science), 2007, № 8. 67-73
  • Keidel, Albert — China’s Economic Rise — Fact and Fiction, the Carnegie Endowment / Policy Brief No. 61 July 2008 // URL: http://www.carnegieendowment.org/files/pb61_keidel_final.pdf
  • Klingemann, Hans-Dieter ed. (2007) The State of Political Science in Western Europe. Opladen: Barbara Budrich Publishers. ISBN 3-86649-045-3
  • Kotkin, Stephen — The Unbalanced Triangle: What Chinese-Russian Relations Mean for the United States, Foreign Affairs, September/October 2009 URL: http://www.foreignaffairs.com/articles/65230/stephen-kotkin/the-unbalanced-triangle?page=show
  • Kubicek, Paul — Regionalism, Nationalism, and Realpolitik in Central Asia// Europe-Asia Studies, June 1997, Vol. 49, #4. P. 629—647.
  • Kuchins, Andrew — Russia’s Strategic Partnership and Global Security // Policy Memo Collection (PONARS/Council on Foreign Relations, Policy Memo Series No. 146—181), November 2000, pp. 103–107
  • Lindberg L.N., Scheingold S.A. (eds.) (1971). Regional Integration: Theory and Research. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-75326-6
  • Lipsitz, George — American Studies in a Moment of Danger, University of Minnesota Press, 2001, ISBN 0-8166-3949-3
  • Maddox, Lucy — Locating American Studies: The Evolution of a Discipline, Johns Hopkins University Press 1998, ISBN 0-8018-6056-3
  • McDermott, Roger — Kazakhstan’s Partnership with NATO: Strengths, Limits and Prognosis / China and Eurasia Forum Quarterly, Volume 5, No. 1 (2007) p. 7-20, Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program, ISSN: 1653-4212
  • Menéndez, Agustín José — Altiero Spinelli: From Ventotene to the European Constitution / RECON Report No 1, ARENA Report 1/07, Oslo, January 2007
  • Meunier, Sophie & McNamara, Kathleen — The State of the European Union, Oxford, 2007 ISBN 9780199218684
  • Mitrany, David — Working Peace System. An Argument for the Functional Development of International Organization. London, 4-th ed., 1946
  • Navrozov, Lev. (17 February 2006). «The Sino-Russian 'Shanghai Cooperation Organization'»(ТӀе цакхочу хьажорг). NewsMax.com.
  • Oresman , Matthew — The Shanghai Cooperation Summit: Where Do We Go From Here?// The Journal of The China-Eurasia forum: Special Edition: The SCO at One (July 2005), // URL: http://wӀvw.silkroadstudies.org/new/docs/CEF/CEF_QuarterIy_JuIy_2005.pdf(ТӀе цакхочу хьажорг)
  • Oresman, Matthew (August 2004) "Beyond the Battle of Talas: China's Re-emergence in Central Asia"PDF (4.74 MiB), National Defense University Press.
  • Patterson, Robert — Dereliction of Duty: The Eyewitness Account of How Bill Clinton Endangered America’s Long-Term National Security, Regnery Publishing, March 2003
  • Pollack, Mark — The Engines of European Integration: Delegation, Agency and Agenda Setting in the EU, 1998; Oxford University Press Oxford and New York, Realignment in Central Asia, « Problems of Post-Communism,
  • Roberts, Peter & Lloyd, Greg. Regional Development Agencies in England: New Strategic Regional Planning Issues? // Regional Studies. Journal of the Regional Studies Association. Volume 34, N 1, February 2000. Pp. 75-80.
  • Rosamond, Ben — Theories of European Integration, Palgrave Macmillan, 2000 ISBN 978-0-312-23120-0
  • Ross, George — European integration and globalization. Globalization and Europe: Theoretical and Empirical Investigations, 1998; Pinter p. 164. London — in; ed R. Axtmann
  • Rougemont, Denis — L’Aventure occidentale de l’Homme, Paris, Albin Michel, 1957
  • Rywkin, Michael — Security and Stability in Central Asia: Differing Interests and Perspectives, American Foreign Policy Interests, vol. 28, No. 3 (June, 2006), pp. 193—217
  • Schmitter, P., Haas, E. Economics and Differential Patterns of Political Integration: Projections about Unity in Latin America. — International Organization, 1964. — Vol. 18. — No. 4;
  • Skidmore, Thomas — Bi-Racial U.S.A. vs Multi-Racial Brazil: Is the Contrast Still Valid?,» Journal of Latin American Studies 25, no. 2 (1993): 373—385
  • Stakelbeck, Frederick W., Jr. (8 August 2005). «The Shanghai Cooperation Organization». FrontPageMagazine.com.
  • Stolz, Klaus. The Political Class and Regional Institution Building: Conceptual Framework, Methodological Problems and (some) Ideas for Empirical Applications. Paper for ECPR Workshop: Regionalism Revisited: Territorial Politics in the Age of Globalization. Mannheim, 26-31 March 1999. P. 9.
  • Swanstrom, Niklas — China and Central Asia: A new Great Game ot traditional vassal relations?// Journal of contemporary China, Abingdon, 2005, Vol. 14, № 45, P. 569—584.
  • Swanstrom, Niklas — The prospects for multilateral conflict prevention and regional cooperation in Central Asia // Central Asian survey.Oxford, 2004, Vol. 23, № 1, P. 41-53;
  • Sznajder, Ariel Pablo, «China’s Shanghai Cooperation Organization Strategy» University of California Press, May 2006
  • Tallbott, Stroube — Defines U.S. Central Asia Policy «The Gazette. The newspaper of The Johns Hopkins University» Volume 26, Number 41, August 4, 1997 // URL: http://www.jhu.edu/~gazette/julsep97/aug0497/04strobe.html
  • VanDeveer, Stacy & Dabelko, Geoffrey — Redefining Security Around the Baltics: Environmental Issues in Regional Context // Global Governance (1999) 5, 224. vol. 53, No. 2 (March-April, 2006), pp. 49–60.
  • Waver, Ole. — Culture and Identity in the Baltic Sea Region. Centre for Peace and Conflict Research, Copenhagen. Working Paper N 18, 1990; Neonationalism and Regionality. The Restructuring of Political Space Around the Baltic Rim. Edited by Pertti Joenniemi. Aaland Peace Research Institute and COPRI, 1995; Bo Petersen. A Tale of Four Cities: Studying National Self-Images Among Russian Regional Politicians in Perm, St.Petersburg, Volgograd and Khabarovsk // The Soviet and Post-Soviet Review, 23, N 3 (1996), pp. 251–284. VanDeveer, Stacy & Dabelko, Geoffrey — Redefining Security Around the Baltics: Environmental Issues in Regional Context // Global Governance (1999) 5, 224. vol. 53, No. 2 (March-April, 2006), pp. 49–60.
  • Yom, Sean L. (2002). «Power Politics in Central Asia: The Future of the Shanghai Cooperation Organization». Harvard Asia Quarterly 6 (4) 48-54.

Хьажоргаш

бӀаьра нисйан