Ӏаишат бинт Абу Бакр

Ӏаишат бинт Абу Бакр ат-Таймийят аль-Къурашийят (Ӏаьр. عَائِشَةُ بِنْتُ أَبِي بَكْرٍ التَّيْمِيَّةُ الْقُرَشِيَّةُ; йина 604, Макка — 678 шеран 13 июлехь, Мадинат, Хьиджаз, Умавийн халифат‎‎) — иза Мухьаммад пайхамаран ﷺ кхоалгӀа зуда а, муъма нехан нанойх цхьаъ а йу, ша йоцург йоӀстаг зуда цо ца йалийна хилла йолу. Иза Мухьаммад пайхамаран ﷺ дуьххьарлерчу халифан Абу Бакр ас-Сиддикъан йоӀ а йу. Мухьаммад пайхамара ﷺ и йалийна Бадрун гӀазот хиллачул тӀаьхьа 623-чу шарахь (хӀижрин 2-чу шарахь). Ухьудан гӀазотехь лазийначарна хи ма ло арабевлла хилла болчу зударшца хилла а йу иза. Иза бехкейина хилла «Ифк» (эладита) олу хилам хиллачу хенахь, цу хьокъехь диссинчу Къуръанан аяташца вахьйуно (Делан хаамо) и бехке цахилар чӀагӀдаллалц, къаьсттина суннатхойн Ӏакъидато (динах тешаро) ма-бохху.

Ӏаишат бинт Абу Бакр
Ӏаьр. عائشة بنت أبي بكر‎‎
Уммул-муъминин, Хьабибату РасулиллахӀ, Хьабибатул-МустӀафа, Хьабибатул-Хьабиб, аль-Мубарраат, ат-ТӀаййибат, ас-Садикъат
Говзалла	поэт
Йина терахь	614[…]
Йина меттиг	Макка, Хьиджаз
Кхелхина терахь	гергга 678 шеран 13 июль
Кхелхина меттиг	Мадинат, Хьиджаз, Умавийн халифат
ДӀайоьллина меттиг:	Аль-БакъиӀ
Пачхьалкх	Рашидунин халифат  Умавийн халифат
Да	Абу Бакр ас-Сиддикъ
Нана	Умм Руман
Майра	Мухьаммад ﷺ
Дешархой	ТӀавус ибн Кайсан
ТӀеман гӀуллакх
ТӀемаш	Первая фитна

Мухьаммад пайхамаран ﷺ зударий «Муъма нехан наной»
Хадижат бинт Хувайлид Савдат бинт ЗамӀат Ӏаишат бинт Абу Бакр Хьафсат бинт Ӏумар Зайнап бинт Хузаймат Умм Саламат бинт Абу Умайят Зайнап бинт Джахьш Джувайрият бинт Хьарис Умм Хьабибат бинт Абу Супьян Райхьанат бинт Зайд Сафият бинт Хьуяй Маймунат бинт аль-Хьарис Марьят аль-КъибтӀият

Ӏаишат Мухьаммад пайхамарца ﷺ даим хилар бахьнехь, цуьнан болх хилла ислам динан ахькамаш а, хьадисаш а нахе дӀадийцар, шен хьокъехь Аль-Хьакима «Аль-мустадрак» олучу жайнахь аллалц: «ШариӀатан доьалгӀа дакъа эла Ӏаишатера дийцина ду». Баккхийчу асхьабаша шайна хала хиллачу хӀумангахь, цуьнга хеттарш деш хилла. Абу Муса аль-АшӀарис а аьлла цуьнах лаьцна дешнаш: «Тхо, Делан элчанан ﷺ асхьабаш, ца кхеташ цхьа а хьадис хилла дац, оха Ӏаиташе хаьттича, цунна и хууш хилар тхуна карийний бен». Хаза къамел дар (мотт цӀена бийца хаар) делла а хилла цунна.

Дахар дӀайаздар

Дуьнен чу йалар

Ӏаишат дуьнен чу йаьлла де билгалдаккхаран гонаха цхьаьнацадар ду (хилпало йу). Амма гӀарадаьлларг, цуьнан 9 шо долчу хенахь и Мухьаммад пайхамаро ﷺ йалийна хилар ду, хӀижрин 2 шеран шаввал баттахь, и деана ду Аль-Бухарин а, Муслиман а шина сахьихь чохь Ӏаишата ша и дуьйцуш. ТӀаккха и дуьнен чу йаьлла шо нисло хӀижрат далале 7 шо хьалха.

Мухьаммад пайхамаран ﷺ хӀусамехь

Захало дийцар а, йалор а

ХӀижрат далале ши шо хьалха, Хадижат дӀакхелхиначул тӀаьхьа, Хавлат бинт Хьаким йеара Мухьаммад ﷺ волчу, цуьнга зудайалор доьхуш. ТӀаккха Мухьаммада ﷺ хаьттира цуьнга: «Мила (йало йеза)?». Хавлата элира: «Хьуна лаахь йоӀстаг а, хьуна лаахь жеро а». Мухьаммада ﷺ хаьттира: «ЙоӀстаг мила йу, ткъа жеро мила йу?». ТӀаккха цо цуьнга хьахийра йоӀстаг — Ӏаишат йу, ткъа жеро — Савдат бинт ЗамӀат йу аьлла. ТӀаккха цо ﷺ элира: «Йийцахьа суна и шиъ». И гӀуллакх хьахо Ӏаишатан нана Умм Руман йолчу йахара Хавлат. Цуьнан нанас элира: «Собарделахь, Абу Бакр схьаваллалц». Схьавеъча Абу Бакра элира цуьнга: «Делан элчане ﷺ схьавола ала». ТӀаккха Мухьаммад пайхамаро ﷺ ван а веана, захало дийцира Ӏаишатца.

Ӏаишта Мадинате хӀижрат дира, Мухьаммад пайхамаро ﷺ хӀижрат диначул тӀаьхьа. Мухьаммада ﷺ и йалийра Бадрун гӀазот хиллачул тӀаьхьа, хӀижрин шолгӀачу шарахь. Мухьаммадна ﷺ гӀенах Джибрил малик гина хилла, дарин кӀадина йукъахь Ӏаишат йохьуш деана, цо элира Мухьаммаде ﷺ: «ХӀара хьан зуда йу». Кхечу хьадисехь деана ду цо иштта элира аьлла: «ХӀара хьан зуда йу дуьненахь а, эхартахь а». Мухьаммада ﷺ цунна жоп делира: «Нагахь хӀара Делера далахь, цо и кхочушдийр ду».