II эзар шо
XV бӀешоXVI бӀешоXVII бӀешоXVIII бӀешоXIX бӀешо
1590‑гӀа 1590 1591 1592 1593 1594 1595 1596 1597 1598 1599
1600‑гӀа 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1608 1609
1610‑гӀа 1610 1611 1612 1613 1614 1615 1616 1617 1618 1619
1620‑гӀа 1620 1621 1622 1623 1624 1625 1626 1627 1628 1629
1630‑гӀа 1630 1631 1632 1633 1634 1635 1636 1637 1638 1639
1640‑гӀа 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649
1650‑гӀа 1650 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659
1660‑гӀа 1660 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669
1670‑гӀа 1670 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679
1680‑гӀа 1680 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687 1688 1689
1690‑гӀа 1690 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699
1700‑гӀа 1700 1701 1702 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709
Хронологин таблица
1654 шо кхечу рузманашкахь
Григорианан рузма 1654
MDCLIV
Юлианан рузма 1653—1654 (11 январехь дуьйна)
Юлианан рузма
византийн эрица
7162—7163 (11 сентябрехь дуьйна)
Рум йиллинчара дӀа 2406—2407 (1 майхь дуьйна)
Жуьгтийн рузма
5414—5415

ה'תי"ד — ה'תט"ו

Исламан рузма 1064—1065
Шираэрмалойн рузма 4146—4147 (11 августехь)
Эрмалойн килсан рузма 1103
ԹՎ ՌՃԳ

Цийн рузма 4350—4351
癸巳 — 甲午
Ӏаьржа лаьхьа — баьццара говр
Эфиопийн рузма 1646 — 1647
ШирахӀиндин рузма
- Викрам-самват 1710—1711
- Шака самват 1576—1577
Иранан рузма 1032—1033
Буддийн рузма 2197


1654 (эзар йалх бӀе шовзткъе итт доьалгӀа) шо Григорианан рузманцависокосан доцу шо, долалуш долу йеарахь. Иза вайн эран 1654 шо ду, 654 шо 2 эзарлагӀа шерашкахь, 54 шо бӀешеран, 4 шо 6-гӀа иттаннаш шерашкахь XVII бӀешеран, 5 шо 1650-гӀа шерийн.

Малхбуза а, Йуккъера а Европа

бӀаьра нисйан
  • 15 апрель — ингалсан а, Голландин а йукъара Вестминстеран машар, цуо къобал дина «Навигацин акт», 1611 шарахь дуьйна ингалсан Ост-ХӀиндан компанин йина харж метахӀотто декхар тӀелаьцна.
  • 7 июнь — французийн паччахьан Людовик XIV-гӀачун таж тиллина.
  • 3 сентябрь — британин парламент гулйина[1].
  • ингалс-португалийн махлелоран барт, цуо таро йелла ингалсхошна махлело ХӀиндехь а, ХӀиндонезехь а.
  • Шотланди, Ирланди, Ингалс пачхьалкхаш цхьаьнатохарх ордонанс. 3 сентябрь — Парламент гулйар. Шеконе йехкина протекторан конституцин бакъонаш. Йукъара ницкъала дӀаваьккхина бӀе сов депутат.
  • 1654—1660 — Швецин паччахь Карл X Густав.
  • Элийн, шайн куьйгакӀеларчарна,тӀеман хьашташна меттигерчу ландтагаш чӀагӀ ца йеш налогаш тохаран бакъонех рейхстаган сацам.
  • Пхьолан а, махлелоран тӀиера Чехех налогаш хӀиттор.
 
Карл X Густав

Малхбален Европа

бӀаьра нисйан
  • 1654—1657 — Байков Фёдоран Цийчу оьрсийн вакилат.
  • Чжэн Чэнгунан 800 кема Янцзы чухула хьала а деина, десант а кхоьссина гуо бира Нанкинна. Маньчжураша кхерам тесира гӀалара берриг цийхой хӀаллакбан. Чжэн Чэнгунан флот хӀорд чу йахара.
  • Декабрь — Вест-Инде хьажийра ингалсан тӀеман экспедици.
  • Португалхоша Ресиф йаккхар — Бразилера голландхойн тӀаьххьара чӀагӀйина пункт.
  • 26 апрель — Бразилера арабаьхна берриг жуьгтий.

Ӏилма, техника, технологи

бӀаьра нисйан
  • Немцойн физик, инженер, философ Отто фон Герике (16021686) шерашкахь йира йевза эксперимент Магдебурган эхигашца — «шиъ цӀеста эхиг диаметрехь 14 дюйм (35.5 см) гергга, йукъахь йаьсса, вовшенна тӀеттӀа таӀийна». Чура хӀаваъ арадаьккхича, говрашка вовшах ца даккхалора сфера, уьш тӀеттӀа латийна арахьара хӀаваан Ӏаткъамо бен йоцушехь.
  • Ингалсхочо Роберт Биссакера (Robert Bissaker, цуьнца воьзна воцуш 1657 шарахь — Сет Партриджа, Seth Partridge) карлайаьккхина логарифмийн сизар (тӀетоьхна бегунок)[2].

Хьажа кхин а: Категори:Бинарш 1654 шарахь

Хьажа кхин а: Категори:Белларш 1654 шарах

Хьажа кхин а

бӀаьра нисйан

Билгалдахарш

бӀаьра нисйан
  1. СИЭ т. 1 — С. 504.
  2. Encyclopedia Britannica. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 19 апрель. Кху чуьра архивйина оригиналан 2015 шеран 4 майхь