Аббревиатура

Аббревиату́ра (итал. abbreviatura схьадаьлла лат. brevis «доца») — хьалхарчу элпийн йа дешан аьзнийн абатан цӀерца дацдина дош йа дешнаш.

Аббревиатураш декъало чолхе дацдина дешнашка а, инициалан аббревиатурашка а:

• чолхе дацдина дош — дешнийн цхьаьнакхетарехь яцйина юьхьанцара элементех хӀоттийна (морфемех) дош;
• инициалийн тайпана чолхе дацдина дош — дешнийн хьалхара элпаш йа аьзнаш цхьаьнатухуш кхоьллина дешнаш, шен рогӀехь декъало элпийн а, аьзнийн а, элпийн-аьзнийн а аббревиатурашка.

Аббревиатуран долара хилам — акроним.

Тайп-тайпана кепаш

Инициалийн аббревиатура

Элпийн аббревиатура

ХӀоттийна дешнийн цхьаьнакхетар кхуллуш долу дешнийн хьалхарчу элпийн абатан цӀерех.

• ПКХК (пэ-кхэ-ка) — Пачхьалкхан кхерамазаллин комитет
• л.Ӏ.б. (лэ-Ӏа-бэ́) — лахара Ӏилманан белхало
• РСФСР (эр-эс-эф-эс-э́р) — Российн Советийн Федеративан Социалистиийн Республика
• КХФТ (ка-ха-эф-тэ) — комплексан хийцалучун функцийн теори (комплексан анализ)

Нохчийн элпийн аббревиатурашна йукъара цхьадолу элпийн цӀе абатехь йукъара тӀеэцначаьрца ца дан тарло. Иштта, «Ф» («эф») элп деша тарло «фэ» аьлла:

• ФТБ [фэ-тэ-бэ́] — Федералан талламан бюро
• ДФК [дэ-фэ-ка́] — дарбанан физикин культура
• РФФ [эр-фэ-фэ́] — радиофизикин факультет

«С» («эс») а, «Ш» («ша») а элпаш — «сэ» а, «шэ» а санна:

• АЦШ [а-цэ-шэ] — Америкин Цхьаьнатоьхна Штаташ
• ССРС [эс-сэ-эр-сэ] — Советийн Социалистийн Республикийн Союз

Озан аббревиатура (акрофонетикан аббревиатура)

Кхоьллина дешнийн цхьаьнакхетаран элементийн хьалхарчу элпех, амма доьшу ма-гарра (масала, «ПУТ» [пэутэ] ца доьшу, ткъа доьшу [пут]):

• АУС — автоматйина урхаллин система
• ГЭС — гидроэлектростанци

Элпийн-озан аббревиатура

Кхоьллина цхьа дакъа юьхьанцара элпийн цӀерех, цхьа дакъа дешнийн дуьхьанцара аьзнех:

• СЭЦЦӀ [сэ-цэ-цӀэ] — Советийн эскаран центран цӀа
• НЛКХПИ [эн-эл-кхэ-пи] — Новкъа леларан кхерамазаллин пачхьалкхан инспекци

Бэкроним

Долуш долчу дешах хӀоттийна аббревиатура. Цу тӀе бэкронимо кхето тарло дош схьадаларан маьӀна а, дешан керла маьӀна дала а тарло.

• Spam — Seriously Pissing-off Advertising Mail («Боккъал а баленъяьлла рекламан пошт») йа System Post Automatic Mail («Пошт дӀасахьажоран автоматан система»). (ДӀаделларо ло керла маьӀна «спам» дешна. Юьхьанца и дош, чӀогӀа агрессин реклама йолчу, йораха жижиган консервийн йохк-эцаран маркан цӀе SPAM яра).
• УДАР — Украинин демократийн альянс реформашъяран (политикин парти). ЦӀе ю гӀараваьлла волу боксёр Кличко Виталий коьртехь волу партин аллегори тиллина.

Бэкроним хила тарло иштта йолуш йолчу аббревиатуран забарен шифр дӀаеллар.

• ВЛКСМ — веллачу Ленинан кашчохь самукъа ма-далийла.

Рекурсиван аббревиатура (рекурсиван акроним)

Коьрта йаззам: рекурсиван акроним

Шифр дӀаяккхаран йукъа йоьду ша аббревиатура.

• GNU — GNU‘s Not Unix
• ALT — ALT Linux Team
• PHP — PHP Hypertext Preprocessor
• Wine — Wine Is Not an Emulator

Йолуш ю иштта рекурсиван акроним, шех Ӏотталуш хьажоргаш йолуш, иза HURD аббревиатура. Кхузахь элп H билгалйоккху аббревиатура HIRD, шен рогӀехь H элпо билгалдоккху хьостан аббревиатура HURD. Цул сов, дешнаш «Hurd», а «Hird» а ингалсан маттахь яздаран варианташ ю «Herd» («Бажа, жа»).

Аббревиатураш-дешнаш (маьӀнийн)

Хьалхара элпаш ду долу дош

• SMILES — инг. Simplified Molecular Input Line Entry Specification
• SMART — инг. Smiles ARbitrary Target Specification, System Management Arts

Чолхедацдина дешнаш (дешдекъан аббревиатура)

Шинна а, сов а дешнийн хьалхара дакъош тӀеттӀатохар

• обком — областан комитет;
• партком — партийн комитет;