Аллахӏ

Алла́хӀ (Ӏаьрб. الله АллахӀ алар) — ислам динехь цхьаъ волу, бакъволу Дела ву. Стигланаш а, латтанаш а, маликаш а, джинш а, адамаш а кхоьллинарг ву иза. АллахӀа Шен дин чӀагӀдеш ваийтина ву Мухьаммад пайхамар ﷺ.

Доца ислам динан билгалонан шахӀадат ду: «Цхьа а дела вац (шена ӏибадат дан хьакъ волуш), АллахӀ воцург, ткъа Мухьаммад Аллахӏан элча ву».

Мухьаммад пайхамаро ﷺ аьлла: «АллахӀан дезткъе ткъесна цӀе ю, бӀе йоцург, уьш хиинарг ялсамани гӀур ву».

АллахӀ ву стигал а, латта а кхоьллинарг. АллахӀа аьлла: «Ша кхоьллина ма дац маликаш а, джинш а, адамаш а Шена ӏибадат дайтий бен». АллахӀ Ву Ша воцург кхин дела а воцуш, уггаре хаза цӀераш Ерг а. Адамийн декхар ду, АллахӀан ӏибадат дар а, ламазаш дар а, гӀо дехар а, иманехь нисдар а. АллахӀан гергара маликаш ду: Джабраил, Ӏазраил, Исрафил, Малик, Ризван а иштта дӏ.кх.

Мухьаммад дуьненчу вале, АллахӀ лоруш хилла Маккахь хилла болчу наха, амма делахь а, цара тӀулгаш а хилла шайн делой санна лоруш. Мухьаммада царна АллахӀ Цхьаъ хилар гайтина Къуръанан аяташца.

Къуръанан тӀехь

Къуръан — иза АллахӀан дуьхьал дӀа къамел ду, Мухьаммад-пайхамаре дина дехар дара, Жабраил маликехула. АллахӀ-дала ша хьахийна, шен сийлахь долчу къуръанехь:

Кеп:Дош/КъорӀан

АллахӀ-дела бакъ хиларан билгалонаш

«АллахӀ» цӀеран элпех кхетар: 1. алиф 2. хӀамзат васл (همزة وصل) 3. лам 4. лам 5. шаддат (شدة) 6. шаьлта алиф (ألف خنجرية) 7. хӀ

«Цхьа а дела вац, хинволу АллахӀ-воцург, цхьа а накъост воцуш волу, цуьнан долахь ду олалла, хастам бу цунна; цхьа дела вац, АллахӀ воцург; АллахӀ-дела воккха ву; цхьанне а ницкъ бац, АллахӀ воцчунна, Лекха а, Воккха а волчу». АллахӀа тӀадамех цӀийн улх кхоьллина, иштта даьӀахкаш а, тӀаккха адаман са а кхоьллина. АллахӀ ша адамашна йелла хан ю, и хан чекхъяьлча адаман дӀакхелха. ТӀаккха Къематдийнахь массо а АллахӀ-дала денвийр ву. Баккъалла а, АллахӀ-делан карахь ду стиглахь дерг а, лаьттахь дерг а. Хиндерг а, хилларг а хууш ву иза, Къематдийнахь хиндол хьал хууш верг ву иза.

Адам кхоллар

Бакъдерг, сийлахь волчу АллахӀ-дала хьекъал кхоьллича, цунна тӀевирзина аьлла: «ДӀадерза оцу агӀор» — хьекъал дӀадирзина, «Вукха агӀор дӀадерза» — хьекъал дӀадирзина. ТӀаккха Сийлахь-АллахӀа аьлла: «Дуй боу ас, сайн сийлаллица, аса ца кхоьллина алсамо доккха кхоллар, хьо санна, хьо бахьанехь аса таӀзар дийр ду, хьо бахьанехь аса мах лур бу!».

Эдирнехь долу маьждиг тӀехь язйина АллахӀан цӀе, Турцехь.

Хьекъал бахьанехь адамах адам хилла. И хилла инзаре доккха АллахӀ-делан беркат. Адам, ша кхоьллинарг мила ву а цахууш, цуьнан омраш кхочуш ца деш верг а, хьекъале вац, нагахь санна-м, иза адамийн куьцах а вац.

Такбир (вазвар)

Такбир (Ӏаьрб. تَكْبِيرٌ — вазван) — исламехь: АллахӀ-дела вазвар ду, цуьнан дешнаш ду «АллахӀу акбар» (Ӏаьрб. اَللهُ أَكْبَر), Ӏаьрбийн маттара гоч дича, цуьнан маьӀна «АллахӀ-дела воккха ву» бохург ду. Такбир олу азан кхойкхучу хенахь, ламазехь, гӀурба дуьйш, зикр олучу хенахь а. «АллахӀу Акбар» аьлла фраза, масех пачхьалкхан байракхан тӀехь яздина ду.

Кхечу меттанашкахь йоккху цӀе

АллахӀ цӀе Ӏаьрбийн маттахь санна язйо: гӀажарий а, урду а иштта дӀ.кх. меттанашкахь.

Ассамийн, Бенгалийн: আল্লাহ Allah
Боснийн: Allah
Китайн: 阿拉 Ālā, 安拉 Ānlā; 真主 Zhēnzhǔ, 胡大 Huda (Хода, ГӀажарийн маттара)
Чехийн, Словакийн: Alláh
Желтойн: Αλλάχ Allách
Жуьгтийн: אללה‎ Allah
Хинди: अल्लाह Allāh
Малаялам: അള്ളാഹ് Aḷḷāh
Японийн: アラー Arā, アッラー Arrā, アッラーフ Arrāfu
Мальтийн: Alla
Корейн: 알라 Alla
Полякийн: Allah, also archaic Allach or Ałłach
Оьрсийн, Украинийн, Болгарийн: Алла́х Allakh
Сербийн, Белорусийн, Македонийн: Алах Alah
Испанхойн, Португалихойн: Alá
Тайн: อัลลอฮ์ Anláw
Пунжаби (Гурмухи): ਅੱਲਾਹ Allāh, archaic ਅਲਹੁ Alahu
Туркойн: Allah.