Дитрих, Марлен

Марле́н Ди́трих (нем. Marlene Dietrich [maɐˈleːnə ˈdiːtʁɪç], йича тиллин цӀе Мария Магдалена Дитрих (нем. Marie Magdalene Dietrich); 1901 шеран 27 декабрь — 1992 шеран 6 май) — немцойн а, америкин а актриса а, эшархо а. Цо кхоьллина киночохь зудчуна тоьллачарах васт.

Марле́н Ди́трих
Marlene Dietrich
Марлен Дитрих, 1951 шо.
Бакъ цӀе	Мария Магдалена Дитрих
ГӀуллакхан тайпа	киноактёр, эшархо, автобиограф, эстрадный артист, скрипач, театральный актёр, актёр, телеактёр, боец сопротивления
Йина терахь	1901 шеран 27 декабрь({{padleft:1901|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:27|2|0}})
Йина меттиг	Роте-Инзель, Шёнеберг, Королевство Пруссия, Девтойн шуре
Кхелхина терахь	1992 шеран 6 май({{padleft:1992|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:6|2|0}}) (90 шо)
Кхелхина меттиг	Париж, Франци
Корматалла	актриса, эшархо
Гражданалла	Германи, АЦШ
Да	Луи Эрих Отто Дитрих
Нана	Вильгельмина Джозефина Фельзинг
Бераш	Морис
Сайт	http://www.marlene.com/
Марле́н Ди́трих Викилармехь

Иштта а Дитрих йисина исторехь гӀарйалла эшархо санна а.

Биографи

Жималла

Мари Магдалене Дитрих йина 1901 шеран 27 декабрехь Шёнеберг (1920 шо дуьна — Берлинан дакъа) гӀаланахь. Цуьна да хилла Луи Эрих Отто Дитрих (вина 1868 шарахь), нана йара Вильгельмина Джозефина Фельзинг (1876 шо). Цхьаболчара олу Марлен 1904 шарахь йина. Марленс ша олура ша 1900 шарахь йина.

Цуьна да хилла улан эскирехь. Цуьна йоӀ йечу хенахь иза вара полицин лейтенант. Нана йара хьалдолчу сахьташ духкучу хӀусамера. Шен гергарниш невцан реза боцушехь иза йагӀара цьунга маре 1898 шарахь. Марлен йале цхьа шо хьалха йинера цуьна йоккху йиша Элизабет.

Марлен 6 шо кхаьчна йолуш цуьна да велира. И валали цхьа шо хьалха дай-наний дӀасакъестинера, цундела Марлен шен да дагавогӀуш йацара.

1907 шо дуьна Марлен йоӀари школехь дешуш йара. Шен доьзалла кхабархьам нана хьалдолчу нехи цӀахь болбеш йара. Марлен музыка Ӏамо йолайелира, лютня а, скрипка а лакха Ӏамош йара иза.

1914 шо дуьна Дитрих доьзаллин Дессау дӀабагӀа дийзира. Керлачу школехь массо а дахаран агӀо боьдучу тӀеман хьаьжжина дӀадодура. ЙоӀариш тӀамтӀе бодуш салташна а, лазийна салташна а концерташ йора.

1917 шарахь доьзулла Берлине йухабехкира. Цу шарахь иза дуьххьура сценетӀе йелира скрипка локхуш.

Марлен Берлинера школе оьхура 1918 шо кхаччалц. ТӀом а, инфляци а, эпидеми а бахьнехь нах хала бохкух бара. Цундела нанас шен йоӀ Ӏалашйеш иза Веймаре йахийтира. Цигахь Марленс фрау фон Штайн школехь доьшара а, скрипка а Ӏамайора.

Дитрих Веймаре кхьаьчча хенахь цигахь хьайоллу Баухаус. Цу чохь гулбеллера дукха похӀме архитектораш а, художникаш-авангардисташ а: И. Иттен, Л. Мохой-Надь, П. Клее, В. Кандинский, Л. Фейнингер, О. Шлеммер, Г. Маркс, Ю. Шмидт, Г. Штёльцль. Баухаус кхоьллинчера дика йукъаметтиг йара фон Штайн школийца, цундела Марленан царехь дукхаберш бевзара. Нанас ша йуха а Берлине дӀайигаллалц Марлен скрипка Ӏамош йара.

ЦӀа кхаьчча Марленс скрипка йита дийзира. Цхьа бахьан дара цуьна куьг лазар. ШозлугӀа — ахча даккха дезар. Иза аздоцу фильмашна аккомпанемент йашйолу оркестре балха йахара. Цундела цунна аьтто белира массо а фильме масийттуза хьажа. Амма цуьна хазалло кхиболу музаканташ болхба ца буьтура. Цундела цхьа бутт белча иза балхара дӀайаккхира. ТӀаккха иза йолайелира вокал урокаш эца цхьана Берлинехь тоьлчах волу хьехархогара. Марлен аз чӀогӀа ца хиллехь а, массарна хаалора цунна эшар лакха хаьи.

Дитрих болхбора Рудольф Нельсон кабарехь. Цигахь иза йара йакхоьча йоӀаришца хелха а йулуш, эшар а локхуш. Цу хенахь хиира цунна ша гӀарйала лууш йуй. Иза гӀерта йолайелира шен ма хуьллу оцу Ӏалашон тӀекхача.

1922 шарахь иза Немцо театрехь йолу актеран школе экзаменех чакх ца йолу. ЙугӀа йала ца лууш, иза тӀейахара гӀарйалла кабаре актрисин Роза Валетти. Жима актрисин аз хазделла цо йагӀийтира и Рейнхардт администраторан тӀе. Иштта Марлен школе дӀаийцира. Оцу шарахь иза дукха спектакльшкахь гучуйолу.

1923 шеран 17 майхь Марлен маре йахара. 1924 шарахь цо йоӀ йира. 1925 шарахь иза йуха а болхба йолайелира. 1928 шарахь цо дуьххьара пластинкаш дӀайазйира.

Цхьа шо даьлча Джозеф фон Штернберган гира иза цуьна ревюхь. Цо кхайкхира иза «Сина малик» аьлла фильмехь дакъа лаца. И фильм бахьнехь Дитрих дуьненахь гӀарйалла артист хилира. Фильм ша оцу хенахь йара немцо киноматографан коьрта фильм. Цуьна премьера хиллера 1930 шеран 31 мартехь. Критикаш фильман баш реза а ца хиллехь, хьовсархой чутаттабелира кинозалаш чу. И фильма бахьнехь Дитрих америкера кино йоккхучарна евзира.

Голливудехь бина болх

1930 шарахь Дитрихс «Paramount Pictures» компанехь болхба йолайелира. Цо Штернбергца йаккхина йалх фильм бахьнехь Марлен дуьненахь а гӀарйалла артист хилира. «Зуда шайтӀа ду» аьлла фильм царех тӀаьххьарниг йара.

1936 шарахь Гебельсас элира цуьнга, ша Марленс хӀора йаккхина фильмах 200 000 рейхсмарк лурду. Цул совнах Марлен шен луу продюсер а, режиссер а, харжа йиш хир йу аьлла. Амма Дитрих реза ца хилира. 1937 шарахь ша тӀаьххьара Германи еачу хенахь ша реза ца хилитар хаийтира цо. 1939 шеран 9 июнехь цуна Америкин гражданство йелира.

Штернбергца цхьана бешболу болх сецча Марленс ша дукха фильмашкахь дакъа лецира. Иза гӀертара Штернбергс йина вастахь дакъаста, амма и да гӀоьртача критикаш цунна реза ца хуьлура.

1943 шеран мартехь шен болх битина иза кхаа шарахь салтиш хьалха хуьлу Африкехь а, Италехь а, Францехь а концерташкахь дакъа лоцура. Оцу кхаа шарахь цо йелира 500 сов концерт. 1947 — 1950 шарашкахь цунна йелира Америкин лаккхара мидал — ПаргӀатон мидал, иштта а Францин «Сийлахь легионан орден» а, «Сийлахь легионан эпсир» а орденаш.

1946 шо дуьна дӀа 1951 шо кхаччалц йуха а кинохь болхбира цо. Цул совнах цо радиопередачашкахь дакъа лоцара, къагийна журналашкахь статьяш йазйора. 1953 шарахь иза йолайелира эшарш лакха а, конферансье болх ба а. Кинохь тӀехь-тӀехь кезга гучуйолура иза. Цо ша хоржура шен ролеш, кеги ролеш ловзура дукха ахчанах.

1960 шарахь иза гастролешна ФРГ еара. Немцаш иза во тӀелецира цуьна тӀеман хенахь Германин дуьхьал хиларна. 1963 шарахь цо бокху кхиамца Москвахь а, Ленинградехь а концерташ йелира. Интервью луш хенахь цо элира ша СССР кхача лууш дукха хан йу а, шен оьрсийн литература йезарна а.

ТӀаьххьара шераш

1975 шарахь цо Сиднейхь ког кагбинера. И бахьнехь цуьна болх бита бизира. Цхьа шо делча цуьна майра велира. Цо йаккхина тӀаьххьара фильм йара 1978 шарахь арайалла «ТӀеххаза жиголо — къен жиголо». Оцу фильмехь Марленс коьрта эшар а лекхира, саундтрек йазйеш дакъа а лецира. 1979 шарахь цо йазйина «Marlene Dietrich ABC» книга арайелира. Иза оцу сахьтехь масийтта матта йаккхира. Россиехь иза арайелира «Сан дахаран абат» аьлла цӀе йолуш.

Маларах а, лазар дӀадокху молханех а доьзна хилара бахьнехь тӀаххьара шарашкахь иза шен Парижер квартирера ара ца йолура. Дуьненца зӀе цо телефонца латтайора. ТӀаьххьара 11 шо цо меттахь даьккхира, шен гуттар гергарниш бен тӀе ца лоцуш.

1982 шарахь Дитрихс Максимилиан Шеллан шен пурба делира шех лаьцна документан фильм йаккха. Амма цо Шеллан тӀедиллира ша оцу фильмехь гойтура йац аьлла. Цундела Шеллс «Марлен» фильм йаккхира. Иза йара Марленца аудиоинтервью. Иштта цу йукъахь йара Дитрих йина шена дахарах лецна кадршан комментариш.

Марлен Дитрих йелира 1992 шеран 6 майхь шен Парижера квартирехь. Цунна кадам бан веара кхо эзар ларамхо. Цуьна гроб тӀе Америкин флаг йиллина дӀайихьира Берлине. Цигахь шен ненан каш уллехь дӀайоллира иза.

Марленс чӀогӀа лардора шен дахарца доьзна массо а хӀума. Дукха хӀумнаш а, сурташ а цо латтайора лерина йина компанешкахь. Цигахь уьш латтайириг дукха ахча долура. Иза йеллачул тӀехь и массо а хӀума цхьана гулйинера (25 эзар хӀума а, 18 эзар сурт а). Царех дукхаериг Берлинера кинон музейчу даӀелира, цхьаериг — Сотбис аукционехь йохкира.

Йиццайар

• Марлен Дитрих цӀе 1923 шарах Карл Рейнмунт боху астрономан карийна йолу астероидан тиллина.
• 2002 шарахь йеллачултӀехь Марлен Дитрих йинера Берлинан сийлахь гражданин.
• Германехь а, Молдавехь а Дитрих сийдеш арахецна почтан маркаш.
• 2008 шеран 28 июлехь Марлен Дитрих йиначу цӀийнатӀехь (Леберштрассе, 65 Шёнеберг районехь) хӀоттина леррина мемориалан у.
• «Марлен» — 1935 шарахь А. Н. Вертинскийс Марленина йазйина эшар (дешнаш а, мукъам а).
• Евровидени 1970 эшеран конкурсехь Доминик Дюссос лекхира Марлен Дитрихах лаьцна эшар.

Фильмографи

Премьера	ЦӀе	Оригинал	Роль
1922 шо	Божари иштта бу	So sind die Männer	Катрин
1923 шо	Безаман бохам	Tragödie der Liebe	Люси
1923 шо	Новкъахь долу адам	Der Mensch am Wege	Kramechstochter
1924 шо	Дахарчу кхоссавалар	Der Sprung ins Leben	Guter, Mädchen am Strand
1926 шо	Манон Леско	Manon Lescaut	-
1926 шо	Дюбарри тахана	Eine Dubyrry von heute	Kokotte
1926 шо	Охьа ма таӀа, Чарли	Kopf hoch, Charly!	Edmee Marchand
1926 шо	Зудчун бераш ца деза	Madame wünscht keine Kinder	Танцовщица
1926 шо	Забарча	Der Juxbaron	-
1927 шо	Цуьна боккху аьшпаш	Sein größter Bluff	Иветта
1927 шо	Кафе Электрик	Café Electric	Эрни
1928 шо	Принцесса Олала	Prinzessin Olala	Chichotte de Gastone
1929 шо	Целую вашу руку	Ich küsse Ihre Hand, Madame	Лоранс Жерар
1929 шо	Йезаш йолу зуда	Die Frau, nach der Man sich sehnt	Сташа
1929 шо	Байначера	Der Schiff der verlorenen Menschen	-
1929 шо	Зудайалор хена кхерамаш	Gefahren der Brautzeit	Эвелин
1930 шо	Сина малик	Der blaue Engel	Лола-Лола
1930 шо	Марокко	Morocco	Эми Джолли
1931 шо	Си дайанарг	Dishonored	Мэри Колверер
1932 шо	Шанхайн экспресс	Shanghai Express	Магдален/Лили Шанхай
1932 шо	Сирла месаш йолу Венера	Blonde Venus	Хэлен Фарадэй
1933 шо	Эшари эшар	Song of Songs	Лили Кжепанек
1934 шо	ЦӀийш йуьзна паччахь	The Scarlet Empress	Екатерина II
1935 шо	Зуда шайтӀа ду	The Devil is a Woman	Кончита Пэрез
1936 шо	Лаам	Desire	Маделен де Бюпрэ
1936 шо	Дели беш	The Garden of Allah	Домини Энфильден
1937 шо	ГӀагӀ доцу къонах	Knight Without Armour	Герцогиня Алесандра Владинофф
1937 шо	Малик	Angel	Мария 'Ангел' Бэйкер
1939 шо	Дестри йугӀа а говрахь ву	Destry Rides Again	Фрэнчи
1940 шо	ВорхӀ къинош дерг	Seven Sinners	Бижу Бланш
1941 шо	Энерги	Manpower	Фэй Дуваль
1942 шо	Ледин иштта лаьа	The Lady is Willing	Элизабет Мадден
1942 шо	Сийдоцургш	The Spoilers	Шэрри Малотт
1942 шо	Питтсбург	Pittsburg	Джоси 'Ханки' Винтерс
1942 шо	Нью-орлеанера серло	The Flame of New Orleans	Клэр Леду/Лили
1944 шо	Кисмет	Kismet	Джамилла
1944 шо	КӀенташна тӀаьхьа	Follow the Boys	камео
1946 шо	Мартин Руманьяк	Martin Roumagnac	Бланш Ферранд
1947 шо	Деши чӀагарш	Golden Earrings	Лидия
1948 шо	Дозанал арара роман	A Foreign Affair	Эрика фон Шлютов
1949 шо	ХӀетал-метал	Jigsaw	камео
1950 шо	Сценехь кхерар	Stage Fright	Шарлотт Инвуд
1951 шо	Стиглахь некъ бац	No Highway in the Sky	Моника Тисдейл
1951 шо	Дастамдаьлла ранчо	Rancho Notorious	Алтар Кин
1956 шо	Дуьненна гобаккхара 80 дийнахь	Around the World in 80 Days	Хозяйка салона
1957 шо	Монте-Карло	Montecarlo	Мария де Крэвесье
1957 шо	Бехкедаран теш	Witness for the Prosecution	Кристина Хельм/ Воул
1957 шо	Вон зорба	Touch of Evil	Тана
1961 шо	Нюрнберехь процесс	Judgment at Nuremberg	госпожа Бертхольт
1962 шо	Ӏаьржа цхьогал. Адольф Гитлеран бакъдерг дийцар	The Black Fox. The True Story of Adolf Hitler	диктор
1963 шо	Париж йовхонехь	Paris When It Sizzles	камео (в титрах не указана)
1978 шо	ТӀеххаза жиголо — къен жиголо	Schöner Gigolo, armer Gigolo	Баронесса фон Зомеринг
1984 шо	Марлен	Marlene	голос за кадром

Альбомаш

• 1951 шо: Marlene Dietrich Overseas
• 1954 шо: Live at the Café de Paris
• 1959 шо: Dietrich in Rio
• 1960 шо: Wiedersehen mit Marlene
• 1964 шо: Marlene singt Berlin
• 1964 шо: Die neue Marlene
• 1964 шо: Dietrich in London

Сборникаш (хаьржинаш)

• 1949 шо: Souvenir Album
• 1952 шо: M.D. Live 1932—1952
• 1959 шо: Lili Marlene
• 1969 шо: Marlene Dietrich
• 1973 шо: The Best of Marlene Dietrich
• 1974 шо: Das war mein Milljöh
• 1982 шо: Her Complete Decca Recordings
• 1992 шо: The Marlene Dietrich Album
• 1992 шо: Art Deco Marlene Dietrich
• 2007 шо: Marlene Dietrich with the Burt Bacharach Orchestra

Литература

• Норма Боске, Мишель Рахлин. Марлен Дитрих: последние секреты. М. Текст, 2011.
• Н. Я. Надеждин. Марлен Дитрих: «Уйти, чтобы остаться»: Биографические рассказы. М.: Майор, Осипенко, 2011. 192 с., Серия «Неформальные биографии», 2000 экз., ISBN 978-5-98551-162-8
• Н. Я. Надеждин. Марлен Дитрих. М.: Мир энциклопедий Аванта+, Астрель, 2011. 224 с., ил., Серия «Секрет успеха», 3000 экз., ISBN 978-5-98986-511-6, ISBN 978-5-271-36823-3
• Паван Ж. Марлен Дитрих / Пер. с фр. Е. Пурыжинской. — М.: Молодая гвардия, Палимпсест, 2012. — 256 с. — (Жизнь замечательных людей). — 5000 экз., ISBN 978-5-235-03472-3

Хьажоргаш

• Официальный сайт Архивйина 1996-12-28 — Wayback Machine
• Марлен Дитрих Биография Архивйина 2013-04-19 — Wayback Machine