Менделеев, Дмитрий Иванович
Дми́трий Ива́нович Менделе́ев (1834 шеран 27 январь (8 февраль), Тобольск — 1907 шеран 20 январь (2 февраль), Петарбух) — оьрсийн энциклопедхо а, химин Ӏилманча а, физикохимик а, физик а, метролог а, экономист а, технологин говзанча а, геолог а, метеоролог а, хьехархо а, прибораш кхуллуш верг а ву. Петарбухан университетан профессор а, Паччахьан Петербурган Ӏилманийн академин декъашхо-корреспондент а вара. Цуьна коьрта гучудаккхарна юкъахь — химин элементийн муьран низам а, Ӏаламан коьрта низамех цхьаъ.
Дмитрий Иванович Менделеев | |
---|---|
оьрс. Дмитрий Иванович Менделеев[1] | |
![]() Д. И. Менделеев шен кабинетан чохь | |
Бакъ цӀе | оьрс. Дмитрій Ивановичъ Менделѣевъ |
ГӀуллакхан тайпа | Хими, физика, экономика, геологи, метрологи |
Вина терахь | 1834 шеран 8 февраль |
Вина меттиг |
Тобольск, Тобольскан губерни, Российн импери |
Кхелхина терахь | 1907 шеран 2 февраль (72 шо) |
Кхелхина меттиг | Петарбух, Российн импери |
Гражданалла |
![]() |
Да | Иван Павлович Менделеев |
Нана | Мария Дмитриевна Менделеева (Корнильева) |
Зуда |
|
Бераш |
|
СовгӀаташ |
|
Куьг таӀор |
![]() |
Дмитрий Иванович Менделеев Викилармехь |

Берлинан Ӏилманийн академин 200 шо кхачар даздаран декъашхо: Аьрру агӀорара аьтто агӀор лаьтташ берш: А. Ладенбург, С. Иоргенсен, Э. Гельд, Г. Ландольт, К. Винклер, Т. Торпе; хевшина Ӏаш берш: Я. Вант-Гофф, Ф. Ф. Бейльштейн, У. Рамзай, Д. И. Менделеев, А. Байер, А. Косса. 1900

И. Н. Крамской. Д. И. Менделеев. 1878. Даьтта

Р. Б. Добротин. Д. И. Менделееван кхолларалан схема. Йинарг А. М. Шульц. 1979

Британин Ӏилманашан гӀодаран ассоциацин 57 гулам. Манчестер. 1887. Аьрру агӀора аьтту агӀор лаьтташ берш: Дж. П. Джоуль (Ассоциацин президент), Г. Э. Шунк, ?, К. Шорлеммер, У. Томсон; хевшина Ӏаш берш: Н. А. Меншуткин, Д. И. Менделеев, Г. Э. Роско

II Метеорологин конгрессан декъашхой. Рим. 1879 шо. Д. И. Менделеев ву лакхара могӀехь аьрру агӀоран кхозлугӀа
Бевзушболу дешархойНисйе
- Коновалов, Дмитрий Петрович
- Гемилиан, Валерий Александрович
- Байков, Александр Александрович
- Потылицын, Алексей Лаврентьевич
- Прокудин-Горский, Сергей Михайлович
ВиццаварНисйе
Д. И. Менделееван памятникашНисйе
- Клин
- Д. И. Менделееван цӀа-музей (Московски область, Клински район, Боблово юрт)
- Петарбух
- Технологин институтан уьтӀахь — Московски проспект, 26/49. Скульптор М. Г. Манизер. Памятник йиллина 1928 шеран 28 ноябрехь[2].
- Барамашийн а, терзанашийн а гӀалин уллехь (хӀинца Д. И. Менделееван цӀе йолу метрологин ВНИИ) — Московски проспект (Петарбух), 19. Скульптор И. Я. Гинцбург. Памятник йиллина 1932 шеран 2 февралехь.
- Экспериментан медицинан институтан уьтӀахь. Автор И. Ф. Безпалов. 1935 шо
- Мозаикан элементан муьран таблица. 1935 шо, худ. В. А. Фролов[3].
- Москва
- МГУ химин факультетан неӀарехь.
- МГУ тӀехлекха гӀишлон шозлугӀа этажан холлехь.
- Менделееван цӀе йолу Российн химин а, технологин а университетан чохь коьртачу гӀишлон хьалхара этаж тӀехь.
- Киев, Толаман Проспект, 37 (Киеван политехникан институтан химин а, технологин а факультетан чувоьдучохь. Памятник йиллина 1998 шарахь.
- Экспериментан медицинан институтан уьтӀахь. Автор И. Ф. Безпалов. 1935 шо
- Д. И. Менделееван памятник Тобольскехь.
- Верхние Аремзяны юртахь йолу Д. И. Менделееван памятник
- Рубежни гӀалахь, Луганскан область, Украина. Д. И. Менделееван памятник Менделееван урамехь.
Пачхьалкхан лараме памятникашНисйе
- Барамашийн а, терзанашийн а Коьрта гӀаланаш чохь йолу Белхан кабинет — Москохан проспект (Петарбух), 19, к. 1.
- Барамашийн а, терзанашийн а Коьрта гӀаланийн цӀа — Московски проспект (Петарбух), 19, к. 4, кв. 5. Арх. фон Гоген А. И.
- Д. И. Менделееван памятник Петарбух, Московски проспект, 19. Скульптор И. Я. Гинцбург. Памятник йиллина 1932 шеран 2 февралехь.
Технологин университетан цхьана факультетан фасадан тӀехь йолу рельеф. Братислава
МузейшНисйе
- Д. И. Менделееван Музей-архив Петарбухан паччхьалкхан университетехь
- Д. И. Менделеева «Боблово» музей-керт
- Д. И. Менделееван цӀе йолу Российн Госстандартан Метрологин Музей
Нах беха меттигаш а, станциш аНисйе
- Менделеевск гӀала (ГӀезалойчоь).
- Менделеево юрт (Москохан областан Солнечногорскан кӀошт).
- Менделеево эчиг-некъан станци (Пермийн мехкан Карагайн муниципалан кӀошт).
- Менделееван метрон станци (Москва).
- Менделеево юрт (Тюменан областан Тобольскан кӀошт).
- Менделееван юрт (Амур-тӀера-Комсомольск, Хабаровскан мохк).
Географи а, астрономи аНисйе
- Менделееван шалам (ГӀиргӀазойчоь), Менделеевец бохьан къилбаседехьа[4]
- Менделеев кратер Бутт тӀехь
- Хи бухара Менделееван дукъ Къилбаседа Шен океанехь
- Менделееван тӀаплам (Кунашир гӀайра)
- Менделееван цӀе йолу астероид
- Российн географин юкъ (Д. И. Менделеевс лерин, Таз хин аьтту берд Киккиаки юрт уллехь).
Дешеран заведенишНисйе
- Российн химин а, технологин а Д. И. Менделееван цӀе йолу университет (Москва).
- Д. И. Менделееван цӀе йолу НовоМоскохан институт РХТУ (Новомосковск, Тулин область).
- Д. И. Менделееван цӀе йолу Тобольскан пачхьалкхан социально-педагогически академи
Йукъараллаш, гуламаш, журналашНисйе
- Д. И. Менделееван цӀе йолу Российн химин йукъаралла
- Юкъара а, прикладни а химин Менделееван гуламаш
Индустрин предприятишНисйе
- Д. И. Менделееван цӀе йолу мехкдаьтта кечдеш завод Константиновски (Тутаевн кӀошт, Ярославлан область).
ЛитератураНисйе
- О. Писаржевский «Дмитрий Иванович Менделеев» (1949 шо; Сталинан совгӀат, 1951 шо)
Бонистика, нумизматика, филатели, сигиллатиНисйе
- 1984 шарахь, Менделееван 150 шо кхачар даздеш СССРх арахийцира юбилейн ахча цхьа сом.
- Менделееван сурт ду 1991 шарахь арахецна долу 100 Уралан франк цӀе йолу ахчан тӀехь.
- Дмитрий Менделеев марканаш тӀехь:
БилгалдахаршНисйе
ЛитератураНисйе
- Меньшиков М. О. Памяти Д. И. Менделеева // Национальная Империя: Сборник статей / М. О. Меньшиков / Составление, вступ. статья, послесловие М. Б. Смолина; Православный центр имперских политических исследований.. — М.: Имперская традиция, 2004. — С. 108-111. — 512 с. — 3 000 экз. — ISBN 5-89097-052-6. (в пер.)
- Летопись жизни и деятельности Д. И. Менделеева / Ответственный редактор А. В. Сторонкин. — Л.: Наука, 1984.
- Л. А. Чугаев. Дмитрий Иванович Менделеев. Биография русского гения // Экология и жизнь. — 2009. — № 1.
- Слетов П. В., «Менделеев», 1933. — 184 с. (Жизнь замечательных людей)
- Анатолий Нутрихин. Жаворонок над полем. Повесть о детстве Дмитрия Ивановича Менделеева/ 2004
ХьажоргашНисйе
Дмитрий Иванович Менделеев Викилармехь |
- Менделеев Д. И. Периодический закон (DjVu). Т. 1. // Собрание сочинений в 3 томах — М.: Издательство Академии наук СССР — На сайте Руниверс
- Менделеев Д. И. Растворы (DjVu). Т. 2. (DjVu)]. Т. 2. // Собрание сочинений в 3 томах — М.: Издательство Академии наук СССР — На сайте Руниверс
- Менделеев Д. И. Периодический закон. Дополнительные материалы (DjVu). Т. 3. // Собрание сочинений в 3 томах — М.: Издательство Академии наук СССР — На сайте Руниверс
- Менделеев Д. И. Ещё о расширении жидкостей (Ответ профессору Авенариусу)(ТӀе цакхочу хьажорг). — СПб.: Тип. В. Демакова, 1884. — 18 с.
- Менделеев Д. И. Об опытах над упругостью газов(ТӀе цакхочу хьажорг). Сообщение Д. И. Менделеева в Императорском Русском техническом обществе — 21 янв. 1881 г. — СПб., 1881. — 22 с.
- Менделеев Д. И. Дополнения к познанию России(ТӀе цакхочу хьажорг). Посмертное издание. СПб.: А. С. Суворин, 1907. — 109 с. + I л. портрет.
- Менделеев Д. И. Изоморфизм в связи с другими отношениями кристаллической формы к составу(ТӀе цакхочу хьажорг). Диссертация, представленная при окончании курса в Главном педагогическом институте студентом Д. Менделеевым. — СПб., 1856. — 234 с.
- Менделеев Д. И. О сопротивлении жидкостей и о воздухоплавании(ТӀе цакхочу хьажорг): Вып. 1. — СПб.: Тип. В. Демакова, 1880. — 80 с.: табл.
- Менделеев Д. И. Заветные мысли (1905)
- Менделеев Д. И. Попытка химического понимания мирового эфира (1902)
ХӀара чекхбаккханза йаззам бу. Хьоьга, йоза тодина, нисдина, гӀо далур ду проектана. ХӀара дехар ду, хьай аьтту балахь хийца йоза билгала долучуьнца. |