Дми́трий Ива́нович Менделе́ев (1834 шеран 27 январь (8 февраль), Тобольск — 1907 шеран 20 январь (2 февраль), Петарбух) — оьрсийн энциклопедхо а, химин Ӏилманча а, физикохимик а, физик а, метролог а, экономист а, технологин говзанча а, геолог а, метеоролог а, хьехархо а, прибораш кхуллуш верг а ву. Петарбухан университетан профессор а, Паччахьан Петербурган Ӏилманийн академин декъашхо-корреспондент а вара. Цуьна коьрта гучудаккхарна йукъахь — химин элементийн муьран низам а, Ӏаламан коьрта низамех цхьаъ.

Дмитрий Иванович Менделеев
оьрс. Дмитрий Иванович Менделеев[1]
Д. И. Менделеев шен кабинетан чохь
Д. И. Менделеев шен кабинетан чохь
Бакъ цӀе оьрс. Дмитрій Ивановичъ Менделѣевъ
ГӀуллакхан тайпа Хими, физика, экономика, геологи, метрологи
Вина терахь 1834 шеран 8 февраль({{padleft:1834|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:8|2|0}})
Вина меттиг Тобольск, Тобольскан губерни,
Российн импери
Кхелхина терахь 1907 шеран 2 февраль({{padleft:1907|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:2|2|0}}) (72 шо)
Кхелхина меттиг Петарбух, Российн импери
Гражданалла Российн импери Российн импери
Да Иван Павлович Менделеев
Нана Мария Дмитриевна Менделеева (Корнильева)
Зуда
  • Феозва Никитична Лещева
  • Анна Ивановна Попова (1860—1942)
Бераш
  1. Мария (1863)
  2. Владимир (1865—1898)
  3. Ольга (1868—1950)
  4. Любовь
  5. Иван (1883—1936)
  6. Мария
  7. Василий
СовгӀаташ
  • Сийлаллин Александр Невскин орден
  • Сийлаллин Владимиран 1 даржан орден
  • Сийлаллин Владимиран 2 даржан орден
  • Сийлаллин Аннин 1 даржан орден
  • Сийлаллин Аннин 2 даржан орден
  • Сийлаллин Станиславан 1 даржан орден
  • КӀайн аьрзунан орден (Российн импери)
  • Сийлаллин легионан орденан кавалер
  • Коплин Медаль
Куьг таӀор Куьг таӀор
Дмитрий Иванович Менделеев Викилармехь
Иван Павлович Менделеев — Д. И. Менделееван да. Цавевзу художник. Даьтта.
Мария Дмитриевна Менделеева (маре ягӀале Корнильева), Д. И. Менделееван нана
Д. И. Менделеев
Вевзачу французийн механик Саллеронс Менделееван йина катетометр а, компаратор а
Д. И. Менделееван пикнометр
Оьрсийн химин йукъаралла кхоьллинарш
Илья Репин. Эдинбурган университетан докторан манти йохна Д. И. Менделееван сурт. 1885 шо. Акварель
Д. И. Менделеев. Муьран законан хьалхара куьйга йазйина вариант. 1869 шеран 18 февраль
Д. И. Менделеевин хьалхара белхан «Химический анализ ортита из Финляндии» мужалт. 1854
Д. И. Менделеевс дина терза
Д. И. Менделеев. Опыт химической концепции мирового эфира. Нью-Йорк — Лондон — Бомбей. 1904
Д. И. Менделеев. Попытка химического понимания мирового эфира. С.-Петербург. 1905
Н. А. Ярошенко. Д. И. Менделеев. 1886. Даьтта
Менделеев 1878 шарахь Парижехь тӀемаваьлла А. Жиффаран аэростат
Менделеев 1887 шарахь Малх лацаре хьажа тӀемаваьлла хӀаваан шар «Русский»
А. И. Менделеева. Д. И. Менделееван сурт. 1885. Чекхдаккхаза ду.
ХХ бӀешо долалуча хенахь Д. И. Менделеевс кхоьллина ледокол
Берлинан Ӏилманийн академин 200 шо кхачар даздаран декъашхо: Аьрру агӀорара аьтто агӀор лаьтташ берш: А. Ладенбург, С. Иоргенсен, Э. Гельд, Г. Ландольт, К. Винклер, Т. Торпе; хевшина Ӏаш берш: Я. Вант-Гофф, Ф. Ф. Бейльштейн, У. Рамзай, Д. И. Менделеев, А. Байер, А. Косса. 1900
И. Н. Крамской. Д. И. Менделеев. 1878. Даьтта
Д. И. Менделеев а, П. А. Замятченский а Кушвинан металлургин заводехь. 1899
Р. Б. Добротин. Д. И. Менделееван кхолларалан схема. Йинарг А. М. Шульц. 1979
Британин Ӏилманашан гӀодаран ассоциацин 57 гулам. Манчестер. 1887. Аьрру агӀора аьтту агӀор лаьтташ берш: Дж. П. Джоуль (Ассоциацин президент), Г. Э. Шунк, ?, К. Шорлеммер, У. Томсон; хевшина Ӏаш берш: Н. А. Меншуткин, Д. И. Менделеев, Г. Э. Роско
II Метеорологин конгрессан декъашхой. Рим. 1879 шо. Д. И. Менделеев ву лакхара могӀехь аьрру агӀоран кхозлугӀа
АН СССР Д. И. Менделееван цӀарах йолу Дашо медаль
Технологин институтан тӀехь долу мемориалан у

Бевзашболу дешархой нисйе бӀаьра

  • Коновалов, Дмитрий Петрович
  • Гемилиан, Валерий Александрович
  • Байков, Александр Александрович
  • Потылицын, Алексей Лаврентьевич
  • Прокудин-Горский, Сергей Михайлович

Виццавар нисйе бӀаьра

Д. И. Менделееван памятникаш нисйе бӀаьра

  • Клин
  • Петарбух
    • Технологин институтан уьтӀахь — Московски проспект, 26/49. Скульптор М. Г. Манизер. Памятник йиллина 1928 шеран 28 ноябрехь[2].
    • Барамашийн а, терзанашийн а гӀалин уллехь (хӀинца Д. И. Менделееван цӀе йолу метрологин ВНИИ) — Московски проспект (Петарбух), 19. Скульптор И. Я. Гинцбург. Памятник йиллина 1932 шеран 2 февралехь.
    • Экспериментан медицинан институтан уьтӀахь. Автор И. Ф. Безпалов. 1935 шо
    • Мозаикан элементан муьран таблица. 1935 шо, худ. В. А. Фролов[3].
  • Москва
    • МГУ химин факультетан неӀарехь.
    • МГУ тӀехлекха гӀишлон шозлугӀа этажан холлехь.
    • Менделееван цӀе йолу Российн химин а, технологин а университетан чохь коьртачу гӀишлон хьалхара этаж тӀехь.
  • Киев, Толаман Проспект, 37 (Киеван политехникан институтан химин а, технологин а факультетан чувоьдучохь. Памятник йиллина 1998 шарахь.
  • Экспериментан медицинан институтан уьтӀахь. Автор И. Ф. Безпалов. 1935 шо
  • Д. И. Менделееван памятник Тобольскехь.
  • Верхние Аремзяны юртахь йолу Д. И. Менделееван памятник
  • Рубежни гӀалахь, Луганскан область, Украина. Д. И. Менделееван памятник Менделееван урамехь.

Пачхьалкхан лараме памятникаш нисйе бӀаьра

  • Барамашийн а, терзанашийн а Коьрта гӀаланаш чохь йолу Белхан кабинет — Москохан проспект (Петарбух), 19, к. 1.
  • Барамашийн а, терзанашийн а Коьрта гӀаланийн цӀа — Московски проспект (Петарбух), 19, к. 4, кв. 5. Арх. фон Гоген А. И.
  • Д. И. Менделееван памятник Петарбух, Московски проспект, 19. Скульптор И. Я. Гинцбург. Памятник йиллина 1932 шеран 2 февралехь.
 
Технологин университетан цхьана факультетан фасадан тӀехь йолу рельеф. Братислава

Музейш нисйе бӀаьра

Нах беха меттигаш а, станциш а нисйе бӀаьра

Географи а, астрономи а нисйе бӀаьра

  • Менделееван шалам (ГӀиргӀазойчоь), Менделеевец бохьан къилбаседехьа[4]
  • Менделеев кратер Бутт тӀехь
  • Хи бухара Менделееван дукъ Къилбаседа Шен океанехь
  • Менделееван тӀаплам (Кунашир гӀайра)
  • Менделееван цӀе йолу астероид
  • Российн географин йукъ (Д. И. Менделеевс лерин, Таз хин аьтту берд Киккиаки юрт уллехь).

Дешеран заведениш нисйе бӀаьра

  • Российн химин а, технологин а Д. И. Менделееван цӀе йолу университет (Москва).
  • Д. И. Менделееван цӀе йолу НовоМоскохан институт РХТУ (Новомосковск, Тулин область).
  • Д. И. Менделееван цӀе йолу Тобольскан пачхьалкхан социально-педагогически академи

Йукъараллаш, гуламаш, журналаш нисйе бӀаьра

  • Д. И. Менделееван цӀе йолу Российн химин йукъаралла
    • Йукъара а, прикладни а химин Менделееван гуламаш

Индустрин предприятиш нисйе бӀаьра

Литература нисйе бӀаьра

Бонистика, нумизматика, филатели, сигиллати нисйе бӀаьра

  • 1984 шарахь, Менделееван 150 шо кхачар даздеш СССРх арахийцира юбилейн ахча цхьа сом.
  • Менделееван сурт ду 1991 шарахь арахецна долу 100 Уралан франк цӀе йолу ахчан тӀехь.
  • Дмитрий Менделеев марканаш тӀехь:

Билгалдахарш нисйе бӀаьра

Литература нисйе бӀаьра

Хьажоргаш нисйе бӀаьра