Флавий Аркадий
Фла́вий Арка́дий (377, Испани — 408 1 май, Константинополь) — малхбален Руман империн хьалхара император, цхьаъ йолу Руман импери Малхбузен а, Малхбален а Руман имперешка чаккхенца 395 шарахь йекъначул тӀаьхьа хӀоттийна. Императоран Феодосия I-чун а, Флациллин воккха волу кӀант.
| Флавий Аркадий | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| желт. Ἀρκάδιος лат. Flavius Arcadius | |||||||
 | |||||||
|
|||||||
|
|||||||
| Хьалха хилларг | Феодосий I | ||||||
| Когаметтаниг | Феодосий II | ||||||
| Вина терахь | 377 шеран 1 январь | ||||||
| Кхелхина терахь | 408 шеран 1 май[1] (31 шо) | ||||||
| Тайпа | Феодосийн некъий | ||||||
| Да | Феодосий I Сийлахьверг[2] | ||||||
| Нана | Элия Флацилла | ||||||
| Зуда | Евдоксия Элия | ||||||
| Бераш | Феодосий II, Флацилла, Пульхерия, Аркадия, Марина | ||||||
| Динлелор | Керстаниг-никейхо | ||||||
 Викиларми чохь медиафайлаш | |||||||
Биографи
бӀаьра нисйанАркадий[3] вина Испанехь 377 шарахь. Цуьнан хьехархой хилла Фемистий а, сийлахь Арсений а. Август хӀоттийна 383 шеран 16 январехь Константинополан гергара Евдом олучу меттигехь. Паччахьалла лелийна 395—408 шерашкахь, консул хилла 385, 392, 394, 396, 402, 406 шерашкахь.
Феодосий Сийлахьверг веллачул тӀаьхьа Руман импери йийкъира, цунах малхбален император хилира, ткъа цуьнан вешийна Гонорийна кхечира Малхбузе. Аркадийн мохк баьржина бара Адриатикин хӀорд тӀера Тигр эрк тӀекхаччалц а, Дунай тӀера Нил тӀекхаччалц а. Фактехь Малхбален урхалча вара Малхбален преторин префект, схьавалар галлех долу, Руфин. Руфин гӀиртира Аркадега шен йоӀ йигийта маре, амма сийлахь дуьйшу чоьнан препозита, цӀуьхьаро Евтропийс цуьнан планаш йохийра, баьччин Баутонан хазачу йоьӀа Евдоксийн сурт гайтина. 395 шеран 27 апрелехь императоро йалийра Евдоксия[4]. КӀант а, когаметтаниг а — Феодосий II, — воцуш, Аркадийн йиъ йоӀ йара: Флацилла[5], Пульхерия, тӀаьхьа къобал йина йеза стаг йу аьлла, боккха Ӏаткъам беш йара пачхьалкхан гӀуллакхашна, кхи а Аркадий а, Марина а.
395 шеран 27 ноябрехь Руфин вийра готтийн баьччин Гайнин салташа император а волуша. Руфин вожош ладаме роль ловзийра Стилихона а, цуьнан зудчо Серенас а, иза Константинополе йеънера император Феодосия I дӀавуллуш. Оцу хенахь дуьйна паччахьан гуонера уггаре Ӏаткъаме стаг хуьлу Евтропий, иза шен рогӀехь вожийра 399 шарахь саьхьаралла а, харц гӀуллакхаш а бахьнехь Ӏедал каралаьцначу император-аьзнис Евдоксияс а, Гайнас а.
400 шарахь гӀевттина Константинополан бахархоша байира масех эзар готтийн салтий, Гайнин вада дийзира имперера. Амма Дунайл дехьара гуннийн паччахь волу Ульдина, империн бартхо, вийра Гайна; цуьнан баьккхина корта Константинополе бахьийтира. И хиламаш аллегорин кепара охьабехкина Синезий Киренан «Хин дерг гарх» сочиненехь.
Историкан Филосторгийнс дийцарехь, Аркадий «лоха, веӀа, гӀийла, Ӏаьржачу аматехь вара. Цуьнан деган кӀодалла гойтура цуьнан къамело, бӀаьргийн башхалло а, уьш цуьнан набарца а, цамгарца а дӀакъийлалора. Кхин а гӀон амал лора императоран Синезийс:
|
...Шуна кӀезиг го, шуна кӀезиг хеза, аша йойу зиеделла хьекъале масалаш схьа ца оьцу. Шун самукъа ца долу дегӀана там хилча бен, дукхаха дерг чам а, хьожа а дика йолчу матерешна йукъадоьду. Шун хилар чинтах тера ду (шир.-желт. θαλαττίου πνεύμονος)[6]. | 
|
Килсан историкаша билгалйоккху Аркадийн беркате нийсо; Сократ Схоластика йуьйцу меттиг, масала цуо дуӀа дар бахьнехь эзарнаш нах ца белира Константинополехь йоккха гӀишло тӀейоьжначу хенахь (VI. 23), олу императорах «эсала а, машаре а стаг». Кхечу агӀора, цхьацца хьосташа дуьйцу Аркадийн хиллех а, моханех а. Марцеллинан хронико хоуьйту, 390 шарахь 13 шодолчу Аркадийс гӀалин чура эккхийра шен десте Галла.
Сибат а, амал а
бӀаьра нисйан
Оццу Филосторгийс дуьйцу шен зудчо Евтропийн арз дича Аркадий хьераваларх лаьцна. Зонара (XIII. 19) дуьйцу, Феодосийс шайн хьехархочочун Арсенийн хьоьхийлехь ирахь латта аьлла Гонорийн а, Аркадийн а омар делча, Арсенийс цхьа хӀума даьлла Аркадийн таӀзар дича, Аркадийн чӀогӀа ца вийзира иза, мах белла иза вен стаг лецира; Арсений кӀелхьара велира сихха вадар бахьнехь.
Аркадийн сийнна къилбаседа Мисрахь 386 а, 395 а шерашкахь кхоьллина руман провинциин цӀе тиллира, иза лаьттира 640 шарахь Мисар Ӏаьрбоша йаккхалц.
Доьзал
бӀаьра нисйанЗуда 395 шеран 27 апрель — Элия Евдоксия (377 — 6 октябрь), йоӀ Флавия Бавтона (велла 386/87), 385 шарахь Руман империн консул
Бераш:
- Флацилла (397 17 июнь — 397/408 йа 431)[5]
- Пульхерия (19 январь 399 — 453 июль) — 414—421 шерашкахь регент, 450 шарахь дуьйна Малхбален Руман империн император
- Аркадия (400 3 апрель — 444)
- Феодосий II (401 10 апрель — 450 28 июль) — малхбален Руман империн император 408 шарахь дуьйна
- Марина (403 12 февраль — 449)
Билгалдахарш
бӀаьра нисйан- ↑ Arcadius // Encyclopædia Britannica (инг.)
- ↑ Любкер Ф. Arcadius // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 126.
- ↑ Полное имя — Флавий Аркадий, согласно CIL VI 1192 и др.; см. RE, Bd. I, sp. 1137 ff.
- ↑ Евдоксия // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- ↑ 1 2 Флацилла дуьненан тӀейаларх 397 шеран Марцеллин Комитан хроникехь хьахийна, амма императоран кхечу йоьӀарша даздарца йоӀ стегрий биса нийат дечу хенахь Флацилла царна йукъахь йацара, иза маре йахарх хууш хӀама а дацара. Тарло, Флацилла йа берд олуш йелла, йа Гиббон Эдвардан ма-хеттара, заьӀпе хилла. Марцеллина хьахадо Флацилла цӀе йолу паччахь-аьзни кхалхарх лаьцна 431 шарахь, амма цунах «Феодосийн йоӀ» олу цунах.
- ↑ Синезий Киренский. О царстве (глава 14) / Пер. В. М. Левченко // Византийский временник. Т. 6. 1953. С. 346.
Литература
бӀаьра нисйан- Аркадий // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Cameron A., Long J. Cameron, Alan. Barbarians and politics at the Court of Arcadius. Berkeley, 1993
- Demougeot E. De l’unité à la division de l’empire romain, 395—410: Essai sur la government impérial. Paris, 1951
- Güldenpennig A. Geschichte des Oströmischen Reiches unter den Kaisern Arcadius und Theodosius II, Halle, 1885
- Liebeschuetz J.H.W.G. Barbarians and Bishops: Army, Church and State in the Age of Arcadius and Chrysostom. Oxford, 1990
- Seeck O. Arkadios // RE, Bd. I, sp. 1137—1153.
Хажоргаш
бӀаьра нисйан- История Филосторгия в Библиотеке Якова Кротова
- (ингалс.) Аркадий на roman-emperors.org