Баьцхалг
Баьхцалг[1] (лат. Chloris chloris) — вьюрок доьзалера олхазар.
| Баьцхалг | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | |||||||||
| Ӏилманан классификаци | |||||||||
|
ГӀАЛАТ: таксономин кепан йац {{Carduelis}}
, который должен описывать систематическое положение таксона Carduelis.
|
|||||||||
| Дуьненайукъара Ӏилманан цӀе | |||||||||
| Carduelis chloris (Linnaeus, 1758) | |||||||||
| Синонимаш | |||||||||
|
|||||||||
| Ареал | |||||||||
 Бен беш ду Шеран дохаллехь Кхалхаран кӀошташ Йухадаьхкина Тера ду къайла а девлла, йукъадаьхкиначух |
|||||||||
| Ларйен статус | |||||||||
| |||||||||
Куц нисйе бӀаьра
ДегӀан дохалла 14—17 см, тӀоман бохалла 8,1—9,5 см, тӀемаш тохар 26—30 см. ДегӀ буту, цӀога доца, дика схьадаккхар къаьсташ. ЗӀок онда конускепара. Берриг бос йаьлла мас зайтан-боьра, сирло лахе йолуш, букъ тӀехь таьӀна сизнаш, хоттарш можа бос бетталуш. стечун бос алсамо беда. ТӀома тӀехь хаало къегина-можа аса.
Даржар нисйе бӀаьра
Деха Европехь, Къилбаседа-Малхбузен Африкехь, Жима а, Йуккъера а Азехь, Иранан къилбаседехь.
Дахаран хьесап нисйе бӀаьра
Охьаховшу нилсайаьхна хьаннашка, хотешка, дитташ девлла боьлакашка, бошмашка, паркашка. Ареалан къилбаседин дакъошкахь олхазар кхелха, къилбехахь кхерч лаьцна сецца ду. БӀаьста йухадогӀу къилбехьара дикка хьалха, мартан хьалхарчу декъехь, ареалан къилбаседехь апрелан йуьххьехь, дукха хан йалале шишша къаьста. Оццу хенахь терго йан ло боьршачеран декаш тӀомалелар. Буу ораматийн а, дийнатийн а кхача. Аьхка коьртаниг дуу сагалматаш — чхьуьйригаш, зингатий, иштта кхин а, аьхкенан шолгӀачу декъехь а, гурахь а — цӀазамаш, патарш, бецан ораматийн хӀуш.
ТӀомалеларан кеп тера йу бирдолагчух. Кхийсало шине когаца, тӀома сиха лела, хӀаваэхь хьийза, охьадоссале цхьаьна хенахь мотт лоьцу. Чухахкадалархьама цӀеххьана тӀемадолий, дикка лакхахь хьийзий, масех гуо боккхий, тӀемаш дегӀан тӀетаӀадой охьахьоду. Ӏаламехь деха 13 шо кхаччалц.
Декар нисйе бӀаьра
Дека долало бӀаьстенан йуьххьехь кхелхачу заманахь, уггаре жигара доьку апрелехь — майхь, цул тӀаьхьа йукъаметтигашкахь — йерриг аьхкенехь. Декар хуьлу сиха а доцуш хийцалун тайп-тайпана зевне йишца а, чкъар-чкъир дарца а, царех уггаре чӀогӀа къастало зуз ден «джжжюююии» йа «вжжжжеееу». Цул сов, декаран амалехь йу къекъа, гоьрга гезгех лаьтташ санна, йиш. Дека боьршаниг диттан боьххье хуий, чӀогӀа йиш локху, цкъаццӀа эшарца тӀемадолу, хӀаваэхь тӀемаш а, цӀога а дӀасадогӀийтий мотт лоций тӀомалела, цул тӀаьхьа йуха а шен меттиге йа лула охьахуу.
Дебар нисйе бӀаьра
Вовше карийча стениг бен бан долало, иза бо дитт тӀехь геннаш йуккъехь 1,5 до 4 м метр лакхахь, 6—8 м кхаччалц а, сов а хуьлу. Бенан бух тӀехь даиман тайп-тайпана дуткъа геннех лаьтта тӀай ду. Ша бен — хаза бина боцу стомма пен болу кедах тера бу, амма дикка онда бу — бина корсамах, чкъоьрнех, бецах, ораматийн чоьшах, бенан бух тӀехь чухула — дуткъа ораматийн хьесий, чамхалгаш, тӀаргӀа (гӀоле хета беханиг), говран чо, наггахь месаш.
Тевна лаьтта 4—6 можо-кӀайн тӀеданаш долу хӀоэх. ХӀоийн барам: 17—24 × 12—16 мм. Тевна хина цхьа стениг Ӏа 12—14 дийнахь. Боьршачо цунна йуург кхоьхьу. ХӀоан чура долу кӀорнин месаш ца хуьлу, бӀаьрзе хуьлу, амма сихха кхиа долалой 13—14 де долуш бена чуьра арадовлу. КӀорнешна, хьалха харданг чохь кӀаддой сагалматаш а, хӀуш а даадо. Йуург йаайо дас а, нанас а. Бен битинчул тӀаьхьа цхьа кӀира даьлча тӀомалела къонанаш шеш даха долало, ткъа къена олхарш шолгӀа тевна даккха долало. Даьхна кӀорнеш жуташка цхьаьна а кхетий кхалха дуьйлало. ТӀаьхь-тӀаьхьа и кхалхар шолой, сентябрехь долало гуьйренан дӀадахар.
Чохь лелор нисйе бӀаьра
Чохь лело баьхцалгаш данне а хала дац, амма олхазарш дезархойн хьеший уьш кӀезиг хуьлу, хӀунда аьлча дукхаха болчара оцу олхазарийн декаран мах ца хадабо жужжа дарна, иза сакхт лору.
Галерей нисйе бӀаьра
-
-
-
-
-
-
-
-
Cuculus canorus bangsi + Carduelis chloris хӀоьаш — Тулузин музеум
.jpg)
.jpg)
Билгалдахарш нисйе бӀаьра
- ↑ Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский / Под общей редакцией акад. В. Е. Соколова. — М.: Рус. яз., «РУССО», 1994. — С. 434. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.
Литература нисйе бӀаьра
- Жизнь животных: В 6 т. — Т. 5: Птицы / под ред. Н. А. Гладкова, А. В. Михеева. — М.: Просвещение, 1970. — 675 с.
- Остапенко, В. А. Птицы в вашем доме: Справочное пособие. — М.: Арнадия, 1996. — ISBN 5-88666-011-9.
- Рябицев, В. К. Птицы Урала, Приуралья и Западной Сибири: Справочник-определитель. — Екатеринбург: Изд-во Уральского ун-та, 2001. — 608 с. — ISBN 5-7525-0825-8.