Авиапошт

Авиапо́шт, йа авиацин по́шт (инг. airmail), — пошто дIайохьуьйтург авиацин гӀоьнца хӀаваан новкъа дӀахьуш долу поштан зӀен тайпа. Уггаре керла хIаваан поштан тайпа.

Авиапоштан лерина филателин дакъанах аэрофилатели олу.

Гайтар

Авиапоштехула дӀайохьуьйтург дӀакхачоран хан, лаьтта тӀехулачулла сиха йу, амма авиапоштан мах лакхара бу кхечу тайпана поштан зӀел. Авиапошт хила тарло цхьаъ бен боцу пошт дӀайахьаран гӀирс, нагахь адресат кхечу пачхьалкхехь йа кхечу континентехь велахь, ткъа кехат сиха дӀакхачо иэшахь.

Авиапоштан ладаме кехат Копенгагенера Стокгольме дӀа а дахана йухадеана, хӀунда аьлчи адресат хӀинцале Лондонехь хиларна. Кехатан кхин адрес йаздина, иза дIадахьийтина, дIакхачийна Ингалсе Амстердамехула (1930)

Авиапоштехула дӀадахьийтина кехатах аэрограмма а, авиапоштан кехат (авиакехат) а олу. Аэрограмма олу къевлина авиакехатах, арахьара дакъа леладо адресан а, кхин тӀе конвертан меттана а.

Кехат хIаваэхула дIадахьийтаран конверт тIиера билгало куьйга йо йа лерина авиапоштан тIелеторашца йо, йа лелайо спецификан марка латийна конверташ^[≡]. Пачхьалкхе хьаьжжина лело тарло кхин башха авиапоштан марканаш.

• 
  Дуьненахь дуьххьарлера авиапоштан марка (Итали, 1917)^{[^]}
• 
  Таиландехь конверт тIелатийна Авиапоштан ярлык^{[^]}

Истори

Йуьхьиг

Коьрта йаззам: ХIаван пошт

Кехаташ хӀаваэхула кхехьийта долийна авиапошт йукъайалале дуккха а хьалха.

Хьалхара авиапоштан рейсаш

Хьажа иштта: Хьалхарчу авиапоштан конверт

1903 шарахь аэропланаш йукъаевлича пошта лелор дагадеира цуьнца. Дуьххьара официалан рейс хилира 1911 шеран 18 февралехь ХӀиндехь АллахIабадера Наини, оцу 13 км ехачу рейсаца Пеке Анрис дӀакхачийра 6,6 эзар кехат, царех 250 лерина открытка. Кехаташна тӀетоьхнера лерина штемпель йозанца: «First aerial post. U. P. Exhibition. Allahabad. 1911» («Хьалхара хӀаваан пошт. Цхьаьнатоьхна къоман гайтам. АллахӀабад. 1911 ш.»). Лерина штемпель АллахӀабадан авиапоштан цӀиен басарца хӀоттадора, белхан корреспонденцин кӀезиг дакъа Ӏаьржа беса штемпель тоьхна дара. Штемпель кечдинера ХӀиндин правительствон заказаца поштан урхалло Алигарх гӀалахь, иза ша-тайпана ду: клише йохийра сихха пошт дӀакхаьччи. Штемпель тӀехь йу Азин лаьмнаш тӀехула тӀомадоьду бипланан силуэт:

Дуьххьарлера хIиндин АллахIабадан авиапоштан штемпель тоьхна хьалхара хIаваан поштан конверт (1911)

Штемпелан проект йиллина авиапошт йахийтинчу Уиндхэм Уолтера, цуьнан автомобилан фирма йара, 1908 шарахь авиаклуб а йиллира. Авиапошт дӀайахьаран дела ахча дӀаделира «Оксфорд а, Кембридж а» хьешан цӀийнан ингалсан студенташна хьалхара.

Авиацин исторера хьалхара дуьненайукъара авиапошт регуляран лела йолаелла 1918 шеран 31 мартехь Вена — Краков — Львов — Киев маршрутаца^[≡][≡], иза йолаелира йалх кӀира хьалха Вашингтонан а, Нью-Йоркан а (Лонг-Айленд) йукъара поштан авиамаршрут дIаеллале^[≡][≡].

• 
  Украинин марка (1993): 75 шо ду дуьххьарлера авиапошт Вена — Краков — Львов — Киев йолаелла(Mi #98)^{[^]}
• 
  Изза(Mi #99)

Дуьххьара адам кеман тIехь тIемадалар гойтина, оцу йукъахь 1918 шеран 15 майхь биплан «Кёртисс JN-4» («Дженни») тIехь, Филадельфехь саца а соцуш, Вашингтон — Нью-Йорк маршрутаца АЦШн дуьххьарлера авиапоштан дIайазйина рейс(ингалс.)^{[^]}

1919 шарахь пилот Хаббард Эддис (Eddie Hubbard) дӀадаьхьина 60 кехат Ванкуверера (Канада) Сиэтле (АЦШ) Boeing Model C кеманахь.

Канадехь 1918 шеран 18 июнехь Монреалера Торонто дуьххьарлера авиапошт йахар

1924 шарахь 1 июлехь йиллина дуьххьарлера трансконтиненталан Нью-Йоркера Сан-Франциско авиапоштан маршрутан АЦШ поштан гIуллакхан карта

Австралехь авиапоштаца корреспонденци дӀакхачон дуьххьарлера контракт кхечира къоначу авиакомпанин Qantas (Queensland and Northern Territory Aerial Servicesх йацйина), болхбан йолаелира 1922 шеран ноябрехь. Дуккха а кхечу рейсийн кеманаш, Vin Fiz Flyer бипланан санна, авареш хилира, ткъа цхьерш чекхъевлира бохамашца. ТӀаккха а, 1920-гӀа шерашкахь авиарейсаш йора дукха мехкашкахь.

1928 шарахь арахецна Шют Невилан «Иштта ца веша» жайнахь пилотан-ветеранан монолог йу, цуо схьагойту авиации хӀоттаран гуонахьара йерриг атмосфера:

«Тхо тӀома лийлира парижан маршрутца, Хаунслоура Ле Бурже, тхайга даллург деш дӀакхочура. ТӀаккха дехьадевлира Кройдоне. (…) ДӀакхоьхьура чӀогӀа реклама йина авиапошт. ТӀаккха кеманаш леладезара пассажираш боцуш а. Пилотах доьзна дара хенан хӀоттаме хьаьжжина рейс йо йа ца йо; ткъа пилоташ гӀертара уггаре а кхерамечу хьолашкахь а тӀомалела. Иштта велира Дуэнвиллехь Сандерсон. Ткъа цуьнан кеман тӀиера берриг мохь, — парижан шиъ сурт дара, туристаша шайн доьзалаш цецбахархьама дахьийтина. Иштта йу авиапошт. Цхьа пассажираш йа кхин хӀума а дац — еккъа пошт бен». Дуьххьарлера йоза (ингалс.) "We used to fly on the Paris route, from Hounslow to Le Bourget and get through as best as you could. Later we moved on to Croydon. (…) We carried the much advertised Air Mails. That meant the machines had to fly whether there were passengers to be carried or not. It was left to the discretion of the pilot whether or not the flight should be canceleled in bad weather; the pilots were dead keen on flying in the most impossible conditions. Sanderson got killed this way at Douinville. And all he had in the machine was a couple of picture postcards from trippers in Paris, sent to their families as a curiosity. That was the Air Mail. No passengers or anything — just the mail."

Хьалхара авиапоштан рейсаш

1920-гIа — 1930-гIа шерашкахь дуьненайукъара авиапоштан асанийн, оцу йукъахь французийн авиакомпанеш «Аэропосталь» а йолуш, хилла гIараваьлла йаздархо де Сент-Экзюпери Антуан^[≡], цуьна цхьа могӀа шен кхолламашкахь гайтина иза (роман «Къилбан поштан», кхин а).

Поштан DHL компанин киранан кеманаш

Авиапоштан марканаш

Коьрта йаззам: Авиапоштан марка

Хьалхара поштан марканаш, леррина йина авиапоштан, арахецна 1917 шарахь Италехь, лелийна экспериментан авиарейсашкахь: сиха поштан марканаш тIехь дира тIехулазорба^[≡].

Австри-Мажарчоьнан авиапоштан марка, 1918(Mi #225)

1918 шеран мартехь Австрис иштта дуьненахь дуьххьарчу регуляран поштан асан авиапоштан марканаш тIехь тIехулазорба дира Вена — Краков — Львов — Киев^{[^]}.

Цул тIаьхьа 1918 шеран майхь АЦШ йукъаелира дуьххьара стандартан авиапоштан маркийн сери^{[^]}.

Советийн поштан терминологехь, 1932 шо кхаччалц авиапоштах официалан «хӀаваан пошт» олура, цул тӀаьхьа цхьа хан йаьлчи тӀеийцира «Авиопошт».

Коллекци гулйар

Коьрта йаззамаш: Аэрофилатели, Дуьххьарлера тIома йахана конверт

Поштан Ӏалашонна кеманаш лело доладале марканийн коллекци гулйар даьржина дара, филателисташ тидамца хьовсура авиапошт кхиаре, дуьххьара кехаташ тӀома доьду меттигех лаьцна хаамаш гулбан мало ца йора, оцу рейсашца шеш кехаташ а дохьуьйтора. Ӏедало дукха хьолахь тайп-тайпана леррина йайарш лелайора дуьххьара тIома йахана конверташна тӀехь. Дукха меттигаш хилара пилото шен куьг йаздеш а.

Канадан исбаьхьа франкированни стандартан а, авиапоштан а марканца къилбаседа хьаннашка йолчу рейсаца дуьххьара тIома йахана конверт, (1932)

Авиапошт а, иштта кхин поштан корреспонденци хӀаваэхула дӀакхачоран кепаш лелайо аэрофилателис. Оцу областера уггаре инзаречех цхьа гулам бина Москохан филателисто Л. Я. Мельниковс. Цуьнан «ССРСн авиапошт» коллекци къобал йина дерриг дуьненан филателистийн гайтамашкахь, масийттаза йаккхий дешийн мидалш йаьхна.

• 
  ССРС авиапоштан Харьковн университетан (1979) 175 шо кхачарна лерина Исбаьхьа марка латийна конверт, 1981 шеран 30 мартехь лелийна заказан кехат
• 
  ССРС авиапоштан цхьаьнаагIонан почтан карточка оригиналан маркица (1980) Ил-18Д Москох — Антарктида — Москох тIехгена тIомадахаран лерина 1981 шеран 10 февралехь лелийна

Air Bleu компанин поштан кеман Caudron С.630 Simoun музейнн макет. Оцу моделан кеманахь Сент-Экзюперис 1938 шарахь Гватемалехь хьалаволуш авари а йина, чIогIа чевнаш йина<ref>Cabrera C. [https:IIwww.guatemala.comInoticiasIculturaIla-relacion-que-tienen-los-paisajes-de-guatemala-y-el-libro-el-principito.html La relación que tienen los paisajes de Guatemala y el libro El Principito] (исп.). Notas: Cultura. Guatemala, Guatemala: Guatemala.com (2016 шеран 13 июль). ТӀекхочу дата: 2017 шеран 17 июнь. [https:IIwww.webcitation.orgI6rHfSmDFY?url=https:IIwww.guatemala.comInoticiasIculturaIla-relacion-que-tienen-los-paisajes-de-guatemala-y-el-libro-el-principito.html Архивйина] 2017 шеран 17 июнехь <Iref>^{[^]}

Хьажа иштта

• Авиапошт (фильм)
• АЦШ авиапошт
• Авиапочтан марка
• Авиапочтан тIелаториг
• Америкин авиапоштан йукъаралла
• Аэрограмма
• Аэрофилатели
• ХIаваан пошт
• Дуьххьара тIомадахаран конверт
• Аэрофилателистийн йукъараллин Дуьненайукъара федераци
• ТIехулатохар (филатели)
• Поштан кема
• Aéropostale

Литература

• Авиа; Авиапочта; Авиапочтовые линии // [http:IIfmus.ruIarticle02IFSIA.html Филателистический словарь] / Сост. О. Я. Басин. — М.: Связь, 1968. — 164 с.(Хьаьжина 6 октябрехь 2017)
• Кеп:Книга:БФС(Хьаьжина 6 октябрехь 2017)
• Блехман С. Почту доставляет самолёт II Филателия СССР. — 1967. — № 9.
• Лангер Ф. [http:IIwww.fmus.ruIarticle02Ilanger2.html Розовый Меркурий. О чём рассказали марки.] — М.: Связь, 1969. — 224 с. [См. Хайдарабад — воздушная почта.](Хьаьжина 15 июнехь 2016)
• Кеп:Книга:БФС(Хьаьжина 9 майхь 2016)
• Притула В. В. Почтовые маяки Пятого океана. — М.: Радио и связь, 1982. — 104 с. — (Сер. Библиотека юного филателиста; Вып. 12).
• Соркин Е. Б. [http:IIfmus.ruIarticle02ISorkin.html#A19 Почта спешит к людям.] — М.: Знание, 1977. — 128 с. [См. На стремительных крыльях.]
• Cabeen R. McP. [https:IIbooks.google.comIbooks?id=vB4YAAAAIAAJ&q=airmail&pgis=1#search Standard Handbook of Stamp Collecting] I Collectors Club of Chicago Committee on Publications. — New York, NY, USA: Thomas Y. Crowell, 1979. — P. 207—221. — ISBN 0-690-01773-1.(ингалс.)

Хьажоргаш

• Новосёлов В. А. [http:IImirmarok.ruIprimIview_articleI233I Глава 11. Почты разные нужны, марки разные важны. Авиапочта] (бил-боцу.). Знакомство с филателией: Мир филателии. Смоленск: Мир м@рок; Союз филателистов России (2008 шеран 30 октябрь). — Электронная книга. ТӀекхочу дата: 2016 шеран 18 июнь. [https:IIwww.webcitation.orgI6iMqQcPc6?url=http:IImirmarok.ruIprimIview_articleI233I Архивйина] 2016 шеран 18 июнехь
• [http:IIwww.belpost.byIstampsIdictionaryIaI Авиапочта] (бил-боцу.). Русско-английский толковый словарь филателистических терминов — А. Юный филателист. Белпочта. ТӀекхочу дата: 2009 шеран 20 октябрь. [https:IIwww.webcitation.orgI67lgSXG3x?url=http:IIwww.belpost.byIstampsIdictionaryIaI Архивйина] 2012 шеран 19 майхь
• [http:IIwww.ukrweekly.comIoldIarchiveIsearch.php?zoom_query=airmail&zoom_per_page=100&zoom_cat%5B%5D=-1&zoom_and=0 Архив](ТӀе цакхочу хьажорг) статей по авиапочте на сайте [http:IIwww.ukrweekly.comI «The Ukrainian Weekly»] (США)(ингалс.)
• [http:IIcatalogue.klaseboer.comIvol1IhtmlIgermaair.htm «Germany Airmail»] — раздел авиапочты Германии в [http:IIcatalogue.klaseboer.comIvol1IhtmlIcatalog.htm каталоге] Эверта Класебоера (нидерл. [http:IIhome.planet.nlI~klase024I Evert Klaseboer])(ингалс.)
• [http:IIwww.phila-lexikon.deIphila_f.html#Flugausfallstempel Flugausfallstempel] (нем.). Lexikon — Buchstabe "F". Kamp-Lintfort, Germany: Phila-Lexikon; Gert W. F. Murmann. — Статьи, начинающиеся на Flug-, в словаре «Phila-Lexikon» Герта Мурманна (Германия). ТӀекхочу дата: 2016 шеран 25 январь. [https:IIwww.webcitation.orgI6eneZ7d08?url=http:IIwww.phila-lexikon.deIphila_f.html#Flugausfallstempel Архивйина] 2016 шеран 25 январехь
• [https:IIweb.archive.orgIwebI20080211082944Ihttp:IIwww.briefmarkenverein-roedelheim.deIphilathemenIfreisler-luftpost1912.htm «Die Flugpost am Rhein und Main 1912»] — статья Хайнца Фрайслера (нем. Heinz Freisler) об авиапочте на Рейне и Майне в 1912 году на сайте [https:IIweb.archive.orgIwebI20080915123611Ihttp:IIwww.briefmarkenverein-roedelheim.deIstart.htm филателистического общества Рёдельхайма] (Briefmarkenverein Rödelheim, Германия)(нем.)